مالک بن حارث که بود؟

نام کامل وی مالک بن حارث نخعی بود.
وی بر اثر ضربه ی شمشیر، در جنگ یرموک در سال ۱۵ هجری از ناحیه چشم، وی را لقب «اشتَر» (یعنی شکافته چشم) دادند.
وی زاده یمن می باشد ،که آشناییتش با امام علی(ع) به سال دهم هجری، در تبلیغ شش ماهه امام علی(ع) در یمن بر می گردد.
وی از جنگاوران و یکی از مخالفان عثمان و از حامیان علی(ع) بود.
سال تولد او به درستی مشخص نیست، ولی بیشتر مورخان مالک را حدود ده سال بزرگ‌تر از علی(ع) و ۲۰ سال کوچکتر از پیامبر(ص) می‌دانند.
مالک از طایفه بنی نخع بود، که شاخه‌ای از قبیله مذحج در یمن محسوب می‌شوند.
در هر سه جنگ زمان حکومت
امام علی(ع) (جمل،صفین،نهروان) دلاورانه جنگید و منصب سپهسالاری لشگر را داشت.
وی در زمان سه خلیفه مخصوصا عثمان ،همواره به خاطر حمایت از امام(ع) به مناطق دور نظیر شام و حمص تبعید می شد.
ابن ابی الحدید حدیثی از پیامبر اکرم(ص) نقل می‌کند که در آن آمده است گروهی از مؤمنان بر جنازه ابوذر غفاری حاضر می‌شوند.
از آنجا که مالک اشتر در میان گروهی بود که بر جنازه ابوذر در تبعیدگاه ربذه حاضر شدند و به غُسل و کفن و دفن ابوذر پرداختند، ابن ابی الحدید این حدیث را شهادت قطعی از پیامبر(ص) بر مؤمن‌بودن مالک اشتر می‌داند و نتیجه می‌گیرد مالک اشتر، طبق آنچه پیامبر(ص) فرموده است مؤمن است.
مالک در دفن ابوذر، گروهی که حاضر بودند در نماز بر ابوذر، مالک اشتر را امام قرار داده و به وی اقتدا کردند.
مالک در ماجرای شورش علیه عثمان، جزو محاصره‌کنندگان خانه او بود.
هواداران معاویه او را به مشارکت در قتل عثمان متهم می‌کردند.
مالک اشتر در جنگ صفین از فرماندهان لشکرامیرالمؤمنین(ع) بود.
در این جنگ که یاران امام علی(ع) در حال پیروزی بودند و هنگامی که مالک به قلب لشکر معاویه رسیده بود، یاران معاویه به نیرنگ، قرآن‌ها را بر سرِ نیزه کردند و یاران امام(ع) را به حکمیت قرآن فراخواندند.
امام علی(ع) او را به استانداری مصر منصوب و او را شمشیری از شمشیرهای خدا معرفی کرد و عهدنامه معروف مالک اشتر را به او نوشت.
سر انجام مالک در سال ۳۹ هجری در منطقه ای به نام قُلزم توسط افراد معاویه وعمروعاص، درطی سفری که عازم مصر بود، برای تصدی حکومت مصر، در بین راه توسط دهقانی با شربت عسل زهرالود شهید و در مصر دفن شد.
امام علی(ع) وقتی خبر شهادت مالک را شنیدند، آنقدر اندوهناک و محزون و متأسف شدند و بر منبر رفت و خطبه ای خواند و بعد از منبر به خانه رفت و بزرگان نخع به خدمت آن حضرت(ع) برای تسلیت آمدند و آن حضرت(ع) متأسف بود و فرمود :
《الا انَّ مالِکَ بنَ الحارِثِ قَد قَضى نَحبَهُ ، واوفى بِعَهدِهِ، ولَقِیَ رَبَّهُ، فَرَحِمَ اللهُ مالِکاً ! لَو کانَ جَبَلاً لَکانَ فِنداً ولَو کانَ حَجَراً لَکانَ صَلداً. للهِِ مالِکٌ ! وما مالِکٌ ! وهَل قامَتِ النِّساءُ عَن مِثلِ مالِک! وهَل مَوجودٌ کَمالِک!》
بدانید که مالک بن حارث، روزگار خود را به پایان برد و به پیمان خویش وفا نمود و به دیدار پرورگارش شتافت.
خدا مالک را بیامرزد! اگر کوه مى بود، قلّه اى دست نیافتنى و دور و بلند مى نمود! و اگر سنگ مى بود، صخره اى سخت مى نمود!
آفرین بر مالک! مالک که بود؟! آیا زنان، مانند مالک را مى زایند؟! آیا در روزگار ما چون مالک هست؟!
خدا مالک را بیامرزد. به خدا قسم مرگ تو جهانی را محزون و غمگین و جهانی را خوشحال کرد. بر تو باد گریه کنان بگریند و آیا مانند مالک وجود دارد؟
و باز فرمود：
《چه بگویم در مورد مردی که حیاتش اهل شام را درهم شکست و مرگش اهل عراق را نابود کرده است.》
و سپس فرمود：
《مالک برای من چنان بود که من برای رسول خدا(ص) بودم.》
و به اصحاب خود فرمود：
《ای کاش در میان شما دو نفر مثل او و بلکه یک نفر مثل او داشتم》
و نیز فرمود：
《او مردی بود که برای ما خیراندیش و خیرخواه و برای دشمن ما تند و سرکش بود. ما از او خرسندیم و خدا از او خرسند باشد و بر پاداش او بیفزاید.》
🔹معاویه وقتی خبر شهادت مالک را شنید؛گفت که خداوند سربازانی از زنبور عسل دارد.
واینکه علی(ع) دو بازو داشت، یکی عمار بن یاسر، که در صفین بریدیم، و دیگری مالک اشتر که در قلزم قطع نمودیم!
منابع：
۱)شرح نهج البلاغة ابن أبی الحدید،
ج۱۵،ص ۹۸
۲)اعیان الشیعة امین، ج۲، ص۲۰۰
۳)نهج البلاغه، حکمت۴۴۳
۴)الجمل شیخ مفید، ص۳۷۰
۵)انساب الاشراف بلاذری، ج ۵، صص ۵۳۵-۵۳۶
به نقل از کانال تاریخ اسلام