سجع و قافیه ی خاصی در نهج البلاغه

پاسخ:

با سجع و قافیه سخن گفتن اگر طبیعی و بدون تکلف باشد و روان و سلیس بوده و بر مستمع گران نیاید دلیل بر فصاحت و بلاغت و از محسنات کلام به شمار می آید و اگر با سجع و قافیه سخن گفتن عیب و نقص کلام می بود پس چرا قرآن کریم و احادیث نبوی و کلمات بسیاری از فصیحان و بلیغان عرب مشتمل بر آن است.

در قرآن کریم برخی از سوره ها دارای آهنگ و وزن عجیبی است نظیر سوره ی والشمس ، والذاریات، والطور، والنجم و...
و همچنین بسیاری از سخنان رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم دارای سجع و قافیه ی خاصی است.
نظیر فرموده ی آن حضرت: (الا ادلکم علی خیر اخلاق الدنیا و الاخره؟ تصل من قطعک و تعطی من حرمک و تعفو عمن ظلمک). (تحف العقول ص 45).

و نیز فرموده: (افشو السلام و اطعموا الطعام و صلوا الارحام و صلوا باللیل و الناس نیام).
و از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده که فرموده: قیس بن ساعد الایادی گفته است:
(ایها الناس اسمعوا وعوا، من عاش مات و من مات فات و کل ما هو آت آت، لیل داج و نهار ساج و سماء ذات ابراج...).
بنابراین با سجع و قافیه بودن نهج  البلاغه دلیل قوت اسناد آن است و نه دلیل ضعف آن.

و همچنین وجود تقسیمهای عددی در نهج  البلاغه موجب هیچ اشکالی نیست زیرا در صدر اسلام اینگونه تقسیمها در سخنان فصیحان و بلیغان متعارف بوده و در بسیاری از احادیث نبوی نظیر آن نقل شده است از آن جمله:

در ارشاد القلوب دیلمی ص 233، آمده است: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرموده: (سته اشیاء حسنه و لکنها من سته احسن، العدل حسن و هو من الامراء احسن و الصبر حسن و هو من الفقراء احسن...) «شش چیز خوب است ولی آنها از شش گروه بهتر است:
عدالت خوب است و آن از حاکمان بهتر است و صبر خوب است و آن از مستمندان بهتر است و پرهیزگاری خوب است و آن از دانشمندان بهتر است و سخاوتمندی خوب است و آن از ثروتمندان بهتر است و توبه خوب است و آن از جوانان بهتر است و حیا (عفت) خوب است و آن از زنان خوبتر است».

و در حدیث دیگری آمده است: (معشر المسلمین ایاکم و الزنا ففیه ست خصال...).
ای مسلمانان از زنا بپرهیزید همانا در آن شش خصلت است، سه خصلت آن در دنیا و سه خصلت در آخرت، اما آنچه در دنیا است:
1- آبرو را می ریزد.

2- فقر می آورد. (موجب تهیدستی می شود)

3- عمر را کوتاه می کند.

و اما آنچه در آخرت است:

1- موجب خشم و غضب الهی است. 2- باعث سختگیری در حساب روز قیامت است. 3- عذاب آتش ابدی را در پی دارد.

در تحف العقول نیز حدیثی را می خوانیم که در بیان بیست و چهار خصلت آمده که در آن برای هر خصلت چندین ویژگی و علامت ذکر شده است.

در احادیث بسیار دیگری اینگونه تقسیمهای عددی آمده است کسانی که طالب آنها می باشند به کتاب «الخصال» تالیف شیخ صدوق رحمه الله و «المواعظ العددیه» مراجعه کنند.

لازم به ذکر است آنچه از این قبیل تقسیمها در نهج  البلاغه آمده دارای سند معتبر و متواتر است، بنابراین، این شبهه نیز ناتمام است.

پی نوشتها:
[1] «اثر التستیع فی الادب العربی»، ص 56. و «الامام علی» تالیف احمد زکی صفوت ص 131.

---

منبع :مرکز جهانی اطلاع رسانی آل البیت علیهم السلام