راهی برای کارگردان شدن

 
دستیاری راه خوبی برای کارگردان شدن هست یا نیست؟

بهرحال دستیاری برای کسب تجربه و کارگردان شدن خوب است ولی خود این حرفه به تنهایی خیلی جذاب است. ما در دنیا دستیاران مطرح زیادی داریم که در این حوزه مانده اند. مثلا دستیار اسپیلبرگ احتمالا همسن خودش است ولی این قدر به او اطمینان دارد و این قدر با هم هماهنگ هستند که با کسی دیگر کار نمی کند. معتقدم وقتی کسی دستیار می شود باید در این حرفه متخصص شود و به چشم پله به آن نگاه نکند. بعضی ها  این کار کرده اند و موفق بوده اند و بعضی ها هم نه.

ولی نظر سعید روستایی چیز دیگری است.

آقای روستایی کارگردان خوبی است و احتمالا چیزی که توی ذهنش بوده درست منتقل نشده. چون خودش بدون دستیار نمی تواند کار کند.

گفته برای کارگردانی بهتر است فیلم کوتاه بسازید نه این که دستیاری کنید.

خب خیلی ها موقعیت آقای روستایی را ندارند. به خیلی از جوان ها که به امید کارگردانی، دستیار می شوند می گویم هم تجربه کن هم چهار تا آدم را بشناس که وقتی خواستی فیلم بسازی بتوانند کمکت کنند.

از حرف سعید روستایی ناراحت نشدید؟

اصلا. خیلی ها گفتند بیا تحریمش کنیم گفتم نکنید از این کارها. آقای روستایی جوان است و آینده دار. چرا باید با او بد رفتاری کنیم؟

آقای اسماعیلی شما چه کردید که توی حرفه تان موفقید؟

کار کردیم و خالصانه چیزی را که می دانستیم در اختیار گذاشتیم. به نظم و تعهد پابند بودم که این نکته مهمی است. به جوان ها می گویم با بله و چشم نمی شود دستیار خوبی شد. من به کارگردان می گویم بنظرم فلان تصمیمت اشتباه است ولی چون شما می گویید حتما اجرا می شود.

این نکات را کسی به شما گفته یا با تجربه به آن ها رسیده اید؟

تجربه خیلی مهم است. چون پارامترهایی وجود دارد که می توانید به ذهن کارگردان نزدیک شوید. مثلا سکانسی که حتی یک خط است را می دانید امکان دارد دو شب بگیرید یا چهار شب. این بستگی به دکوپاژ کارگردان دارد. وقتی آن را بخوانی متوجه می شوی.

از لحاظ فکری چطور؟ در دکوپاژ، فیلمنامه و ... نظر می دهید؟

بعضی کارگردانها که خوشبختانه تعدادشان کم نیست این فرصت را به آدم می دهند که نظر بدهیم. اصلا می پرسند. من شخصا تا نپرسند نظر نمی دهم چون معتقدم ذهنیت کارگردان است و وقتی کاملا مطمئن می خواهد یک کار انجام شود توصیه می کنم اما نمی گویم نظرم این است. وقتی می خواهی دکوپاژ کنی با مدیر فیلمبردای می توانی مشورت کنی ولی دستیار کارگردان اگر این کاره باشد کارگردان احساس امنیت می کند چون می داند یکی غیر از خودم هست که حواسش هست.

برای همین است که بعضی کارگردان ها با یک دستیار خاص کار می کنند؟

 بله این بیشتر حسی است و به مرور آدم ها شرطی می شوند و با یک اشاره می دانند باید چه کار کنند.

شما با هر کارگردانی کار می کنید؟

من چون حرفه ام این است و خیلی آن را دوست دارم بیشتر دوستانی مراجعه می کنند که می توانم مثمرثمر باشم. خیلی دوست داشتم در خدمت آقای میرباقری و سریال های شان باشم که متاسفانه در آن برهه درگیر کار بودم. اتفاقا کارهای کوچکی بودند ولی چون تعهد داده بودم باید تا آخر می ماندم. افسوس نمی خورم و می گویم قسمت من این بوده. با آدم های خوب کار می کنی خیلی حال آدم خوب می شود.

مهم ترین وظایف دستیار اول کارگردان چیست؟

دستیار یک، مهم ترین نفر برای اجرای دکوپاژی است که کارگردان انجام داده. او با بقیه گروه هماهنگ می کند تا کار به موقع و با کمترین اتلاف وقت پیش برود. به عنوان مثال با بازیگران تمرین های شان را انجام می هد، دیالوگ های شان را مرور می کند و به عبارتی کار کارگردان را کمتر می کند تا به بخش هنری کار بپردازد. همه عوامل برای اجرای ذهنیت کارگردان دور هم جمع شده اند و دستیار کارگردان با فراهم کردن خیلی از شرایط، زمینه این اتفاق را ایجاد می کند. اگر نباشد چه می شود کار متوقف نمی شود اما خیلی آشفته خواهد شد. بارها دوستانی بوده اند کارشان درست انجام نشده و بی نظمی به تولید ضربه زده.  

دستیاران دوم و سوم کارگردان چه وظایفی دارند؟

مهم ترین وظایف: بیشتر اجرایی هستند؛خیابان را می بندند، هنروران را آماده می کنند و ... دستیار دوم مجری برنامه ای است که از قبل ریخته شده؛ او هر روز برنامه تولید را با مدیر تولید هماهنگ می کند و از آن طرف اجرا کننده برنامه دستیار یک هستند.

و مسولیت اصلی مدیر برنامه ریزی شامل چه مواردی است؟

مدیر برنامه ریزی از جمله اولین عواملی است که برای یک فیلم یا سریال انتخاب می شود. او فیلمنامه را می خواند و برآورد زمانی ارائه می دهد که این فیلم را مثلا در 35 جلسه تحویل می دهیم . کار برنامه ریز در سریال سخت تر است اما زمان سینمایی محدودتر است و دقیق تر می توان برنامه ریخت. بعد از آن به جزئیات می رسیم که مثلا فلان بازیگر از چه تاریخی تا کی همراه گروه است و مدیر تولید بر اساس همان قرارداد می بندد.  

ماجرای سعید روستایی

کارگردانی که سعی می کند دم به گفت و گو و اظهار نظر ندهد، ناخواسته به دام افتاد. سعید روستایی که کارش را با ساخت فیلم کوتاه شروع کرده بود دعوت مسولان جشنواره فیلم کوتاه را رد نکرد و در ورکشاپ چهارنفره شهرام مکری، مهدی جعفری، کاوه سجادی حسینی و مجید برزگرحضور یافت. وسط بحث میکروفن به او رسید تا نظرش را درباره کارگردن شدن بیان کند:«... ته هنر دستیار بستن خیابان است و از یک دستیار کارگردان خوب درنمی‌آید. به همین دلیل من اول فیلم کوتاه ساختم.» طولی نکشید که ویدئوی آن توی کانال های تلگرامی دست به دست شد. اول از همه دانش اقباشاوی که سال ها دستیاری کرده و دو فیلم ساخته (تاج محل و یک اپیزود از هیهات)یادداشت تندی نوشت و از خجالت روستایی درآمد. او متهم شد به این که کارگردانی بلد نیست و«ابد و یک روز»بی خودی کلی جایزه گرفته. کمی بعد نوبت به مازیار میری رسید؛ ادبیات او هم تند بود:«تازه رسیدگان تلاش برای دیده شدن می‌کنند.»کاوه صباغ زاده که حالا«ایتالیا ایتالیا» را ساخته هم پشت همکاران درآمد و نیشی به روستایی زد.کمی بعد ویدئویی دیگر منتشر شد که روستایی توضیح می دهد«منظور من بی ارزش جلوه دادن کار دستیاران نیست بلکه می گویم برای فیلمساز شدن ساخت فیلم کوتاه گزینه ای بهتر از دستیاری است.»با این حال نظر بعضی ها همچنان همان است که بود.نمونه اش بیانه انجمن برنامه‌ریزان و دستیاران کارگردان سینما. این وسط حسین معززی نیا یادداشتی نوشت و مساله را از زاویه ای دیگر دید:«تازه در چنین مقاطعی می‌فهمیم چه میل مهارناپذیری وجود دارد برای دریدن همدیگر.»اقباشاوی هم یک بار دیگر قلم به دست گرفت و پاسخ تندتری داد و خودش را از اتهام احتمالی تنگ نظری و حسادت به یک همکار دیگر مبرا دانست.

---

منابع: همشهری جوان، تبیان، سینما