لیست مجازاتهای جدید زندان‌ها
در سال‌های اخیر قضات دادگاه‌ها افرادی را که مرتکب جرائم سبک می‌شوند دیگر به زندان نمی‌فرستند. شرکت در کلاس‌های آموزشی، همکاری با شهرداری‌ها و مراکز خدماتی، کار در خانه سالمندان، پاکسازی ساحل و حتی هدیه دادن گل و غیره نمونه‌هایی از موارد جایگزین شده بجای زندان رفتن است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : شنبه 1396/08/13
یكی از سیاست‌های مهم قوه قضائیه حبس‌زدایی و استفاده از مجازاتهای جایگزین است. با نگاهی گذرا به‌آمارهای منتشر شده از سوی مراجع رسمی آنچه جلب توجه می‌نماید ناکارآمدی مجازات زندان به ویژه حبس‌های کوتاه‌مدت در زمینه بازدارندگی و اصلاح بزهکاران است. چراکه بسیاری از محکومان یا حتی متهمان، پس از آزادی از زندان و ورود مجدد به اجتماع، از سوی همکاران و اطرافیان و حتی دوستان و آشنایان طرد شده و کنار گذاشته می‌شوند و بسیاری از آنها نیز به دلیل افزایش جمعیت زندان‌ها، با مشکلات عدیده اجتماعی، فرهنگی و بهداشتی مواجه می‌شوند.
سیاست‌گذاران ایران نیز با تاثیرپذیری از اسناد بین‌المللی، حقوق تطبیقی کشورها و خصوصا فقه اسلامی‌که نقش زندان را در مجازات نقش فرعی می‌داند و با فرض اینکه بزهکار نباید از جامعه جدا شود با در نظر داشتن اهدافی متعالی همچون کاهش جمعیت کیفری زندان، صرفه‌جویی در هزینهها، بازپذیری اجتماعی و تقویت حس مسئولیت در بزهکار، مبارزه با افزایش تکرار جرم، جبران خسارت متضررین از جرم، محروم نماندن جامعه از توانایی و تخصص افراد، ایجاد اعتماد عمومی‌نسبت به عملکرد نظام عدالت کیفری و... اقدام به تصویب مجازاتهای اجتماعی جایگزین زندان کرد که بر استفاده از ظرفیتهای جامعه در اصلاح مجرمان غیرخطرناک و اصلاح‌پذیر و استفاده حداقلی از کیفر حبس تاکید دارد. هدف از این برنامه‌ها تحمیل مجازاتی است که از زندان سبک‌تر و از آزادی مشروط و تعلیق ساده شدیدتر باشد.
این مجازات بیشتر برای متهمان بدون سابقه کیفری، جرایم عمدی با حداکثر یک سال حبس و جرایم غیرعمدی مانند تصادف در نظر گرفته می‌شود و عمده مجرمان هم نوجوان و جوان هستند.
براساس ماده ۶۸ از قانون مجازات اسلامی آن دسته از مرتکبان جرایم غیرعمدی به مجازات جایگزین حبس محکوم می‌شوند که مجازات قانونی جرم ارتکابی آنها، کمتر از دو سال حبس باشد. دسته دیگری از مجرمان که امکان محکومیت‌شان به مجازاتهای جایگزین حبس وجود دارد، مرتکبان جرایمی‌هستند که نوع یا میزان تعزیر آنها در قوانین موضوعه تعیین نشده که قانونگذار در ماده ۶۹ این قانون، به آن اشاره کرده است.
یکی از موارد مجازات جایگزین حبس خدمات عمومی‌رایگان است و باید خاطر نشان کرد که انجام خدمات عمومی از سوی محکوم علیه، مترادف با بیگاری و کار اجباری نبوده، بلکه در جهت بازپروری و اصلاح وی از رهگذر جلوگیری از آثار منفی محکومیت به زندان، بهره گیری از ظرفیتهای باز پروری، اشتغال به کارهای عام المنفعه و نیز جبران خسارت‌هایی است که مجرمان به واسطه ارتکاب جرم به اجتماع وارد کرده‌اند.
مجازات جایگزین حبس
مجازاتهای جایگزین حبس، شاید از نگاه برخی قضات تاکنون نهادینه و اجرایی نشده باشد اما استفاده از آن از سوی قضات دادسرا و دادگاه‌های رسیدگی‌کننده به جرایم اطفال و نوجوانان، نشانگر تاثیر مثبت این حرکت جدید قضایی بر بزهکاران نوجوان جامعه است.اما مجازاتهای جایگزین شامل چه کارهایی می‌شود؟ براساس آئین‌نامه اجرایی ماده ۷۹ قانون مجازات اسلامی خدمات عمومی‌رایگان عبارتند از:
الف -امور‌آموزشی شامل سوادآموزی، آموزش‌های علمی، فرهنگی و ...
ب -امور بهداشتی و درمانی شامل اقدامات تشخیصی – درمانی، توانبخشی، مامایی، بهیاری و پرستاری و ..
پ -امور فنی و حرفه‌ای شامل خدمت در كارگاه‌ها، كارخانه‌ها و ...
ت -امور خدماتی شامل نگهبانی و سرایداری نهادهای پذیرنده، نظافت‌اماكن عمومی، حفاظت و نگهداری از فضاهای سبز و ..
ث -امور كارگری شامل كارگری در بخش‌های ساختمانی، راهسازی، معادن، شیلات و ..
ج -امور كشاورزی، دامداری، جنگلداری و مرتع داری شامل درختكاری، باغبانی و ...
این مجازات بیشتر برای متهمان بدون سابقه کیفری، جرایم عمدی با حداکثر یک سال حبس و جرایم غیرعمدی مانند تصادف در نظر گرفته می‌شود و عمده مجرمان هم نوجوان و جوان هستند. به عنوان مثال افرادی که با بی‌احتیاطی باعث وقوع تصادف شده‌اند، مجازات حبس در انتظارشان است، اما اگر قاضی به این نتیجه برسد حکم جایگزین قابلیت تنبه و بازدارندگی بیشتری برای این افراد دارد می‌تواند نسبت به صدور آن اقدام کند. البته دادگاه در تعیین مجازات، سن، شخصیت متهم، نحوه ارتکاب جرم، میزان خسارت وارده به شاکی یا جامعه، سابقه کیفری متهم و اوضاع و احوالی را که موجب وقوع جرم شده است، در نظر می‌گیرد.
کلام آخر
به‌کارگیری چنین روش‌هایی علاوه بر این که مصالح عمومی‌در جلوگیری از اثرات سوء زندان بر مرتکبین جرائم غیر عمد و همچنین جرائم عمد با مجازات حبس کوتاه مدت را تامین می‌كند فرصت دوباره‌ای به مجرمان برای بازگشت به زندگی سالم و اصلاح رفتارشان می‌دهد و الگو و روش صحیح برخورد با مجرمانی که قابلیت بازگشت سریع به جامعه دارند را نیز فراهم می‌نماید.منابع: خبرگزاری ایسنا/ خبرگزاری مهر
