تجربه مطالعه یک رمان عامه‌پسند خوب

 «آدم‌های خوشبخت کتاب می‌خوانند و قهوه می‌نوشند» اولین رمانی است که آنِیس مارتن لوگان نویسنده فرانسوی چاپ کرده است. این بانوی فرانسوی تا به حال ۳ کتاب منتشر کرده و روند انتشار آثارش از سال ۲۰۱۳ با همین کتاب شروع شده و در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ با دو رمان دیگر ادامه پیدا کرده است. کتاب دومش، «زندگی آسان است نگران نباش» به نوعی دنباله‌ای برای «آدم‌های خوشبخت کتاب می‌خوانند و قهوه می‌نوشند» محسوب می‌شود.

داستان موفقیت این نویسنده زن، جالب است که ابتدا رمانش را برای ۴ ناشر پاریسی می‌فرستد و آن‌ها اصطلاحا تحویلش نمی‌گیرند. پس از ۶ ماه، ۲ ناشر از آن ۴ ناشر به او لطف می‌کنند و بالاخره جواب منفی می‌دهند. به همین دلیل خانم مارتن لوگان تصمیم می‌گیرد کتابش را به‌صورت الکترونیکی چاپ کند. جالب بودن ماجرا همین جاست که انتشار نسخه الکترونیکی کتاب، کمکی به فروش نسخه‌های مکتوب آن می‌شود و ابتدا نسخه الکترونیک و سپس مکتوب کتاب منتشر می‌شود. به هر روی آنیس مارتن لوگان، ابتدا کتابش را با قیمتی ارزان در فضای مجازی عرضه می‌کند و چون طی ۳ هفته، ۳ هزار نسخه از آن به فروش می‌رسد، ناشرها به دنبالش می‌گردند. به این ترتیب او با ناشری برای چاپ کتابش به توافق می‌رسد و پس از این توافق، ۳۰۰ هزار نسخه از رمانش در فرانسه به فروش می‌رسد. ترجمه و راه یابی نسخه‌های مکتوب این رمان به دیگر کشورها هم پس از این ماجرا رخ می‌دهد. ضمن این که چندی است حق امتیازش به کمپانی‌های‌ هالیوودی فروخته شده و قرار است فیلمی‌هم با اقتباس از آن ساخته شود.

یکی از نکاتی که باید به آن اشاره کرد، قابل اقتباس بودن یا به عبارتی، اقتباس پذیر بودن این رمان است. رمان مورد نظر کتاب خوبی و ارزشمندی است اما یک اثر عامه پسند است. این عامه پسند بودن، نکته منفی یا تنزل دهنده‌ای برای این کتاب نیست بلکه فقط توصیف کننده ژانر آن است. و همین ژانر است که موجب اقتباس پذیر بودن آن شده است. این کتاب گزینه بسیار مناسبی برای کارگردان‌های عمومی‌و ملودرام سازهای آمریکایی است و اصطلاحا، جان می‌دهد برای چنین کاری که در آن فراز و فرودهای عشقی و ضربه‌های زندگی، ضربان احساسات مخاطب را کند و تند می‌کند.

ترجمه فارسی این رمان هم که توسط ابوالفضل الله دادی انجام شده، چندی پیش توسط انتشارات به نگار به چاپ چهارم رسید و به طور مشخص می‌توان علتش را حدس زد چون ذائقه مخاطب ایرانی تا حد زیادی در این زمینه به ذائقه آمریکایی و البته ذائقه عامه پسند فرانسوی و اروپایی نزدیک است. با شروع بخش ابتدایی رمان، ویژگی‌ها و حال و هوای یک اثر عامه پسند به شدت رخ می‌نماید. البته در فرازهایی از کتاب، این حال و هوا از بین رفته و رمان، هم از نظر نثر و فرم و هم از منظر محتوا، حالت عمقی تری پیدا می‌کند و مخاطب این حدس را می‌زند که نویسنده کتاب باید «غرور و تعصب» یا رمان‌های کلاسیک مشابه را خوانده باشد ولی در مجموع، باز هم حال و هوای عامه پسند بودن بر اثر حکمفرماست و البته تاکید کنیم که این اثر، یک رمان عامه پسند شریف است و اصلا تلاش نمی‌کند از ابتذال یا جذابیت‌های سطح پایین برای جذب مخاطب استفاده کند.

آنیس مارتن لوگان در یکی از مصاحبه‌هایش گفته «باید کمی‌بیشتر به زندگی لبخند زد». این رمان او فلسفی نیست اما این فکر و اندیشه و زاویه دید را می‌توان در روح این اثرش مشاهده کرد. همان طور که خود نویسنده برای چاپ کتابش جنگیده، «دایان» زن افسرده داستان هم برای ادامه زندگی و همان لبخند زدن مورد نظر نویسنده، می‌جنگد. طرح ابتدایی و دو خطی داستان که «زنی با مرگ همسر و دخترش روبرو می‌شود و دچار روزمرگی می‌شود» کاملا موید عامه پسند بودن و شاید تکراری بودن طرح رمان باشد اما مارتن لوگان موفق شده داستانش را با کش و قوس و فراز و فرودهای عاطفی و تا حدودی عقلی که در میانه‌های قصه ایجاد می‌کند، نجات دهد و به نظر می‌رسد همین عامل باعث پرفروش شدن و استقبال از کتابش شده است.

نکته جالب درباره این رمان این است که مارتن لوگان پس از این که ناشر برای چاپ نسخه مکتوب کتاب به سراغش می‌رود، ۳ شرط برای انتشار آن می‌گذارد. اول این که عنوان رمانش عوض نشود. دوم این که چیزی از متن کم و زیاد نشود و سوم هم این که تصویر جلد کتابش تغییر نکند. این اتفاق (تغییر جلد) درباره نسخه فرانسوی و ترجمه فارسی کتاب نیافتاده اما ترجمه انگلیسی رمان «آدم‌های خوشبخت کتاب می‌خوانند و قهوه می‌نوشند» با طرح جلد دیگری منتشر شده است. نکته جالب در این میان، عکس جلدهایی است که ۳ کتاب این بانوی نویسنده با آن‌ها چاپ شده است. او برای دنباله این رمان، یعنی کتاب «زندگی آسان است نگران نباش»، کافه ای را اجاره کرده تا برای عکس جلد کتاب، چند ساعت در آن عکاسی کند. نتیجه این است که این نویسنده عامه پسند فرانسوی برای موفقیت، همه جوانب کار را می‌سنجد و طرح جلد کتابش هم برایش اهمیت دارد. دقت در حال و هوای عکس و احساسی که به مخاطب منتقل می‌کند، موید این مساله است که چقدر عکس جلد با روح درون کتاب و داستان، موافق و هماهنگ است.

بد نیست حالا که عامه پسند بودن این رمان اشاره شد، به ترجمه دیگری از ابوالفضل الله دادی که از یک بانوی نویسنده فرانسوی انجام داده اشاره کنیم. والری تریرویلر که زمانی بانوی اول فرانسه و همسر فرانسوا اولاند رئیس جمهور سابق این کشور بود هم داستان رنج‌ها و خاطراتش را در قالب کتاب «برای این لحظه متشکرم» نوشته که به اصطلاح آبرویی برای فرانسوا اولاند باقی نذاشته و ستمگری او در قبال احساسات این زن را روایت می‌کند. این کتاب هم در فرانسه و جهان فروش بالایی داشته و مرتب تجدید چاپ می‌شود؛ ترجمه فارسی اش هم همین طور. خبرنگار کتاب مجله‌ پاری‌مچه در سوالی از تریرویلر پرسیده با این مساله که او را نویسنده ای عامه پسند می‌خوانند، مشکلی ندارد؟ و او هم پاسخ داده اگر این لقب به خاطر فروش بالای کتابش است، و به خاطر این است که کتابش خوانده می‌شود، به آن افتخار هم می‌کند.

به هر حال؛ آنیس مارتن لوگان متولد ۱۹۷۹ است و کارنامه نویسندگی اش ۳ کتاب را در خود جا داده است. «آدم‌های خوشبخت کتاب می‌خوانند و قهوه می‌نوشندِ» او، ۱۰ فصل و ۲۰۷ صفحه دارد و نمونه مناسب یک رمان عامه پسند است که داستان جذابی برای مطالعه و سرگرم شدن دارد. شخصیت‌های اصلی و فعال این رمان، در زندگی شان در اهرم فشارهای احساسی و عاطفی قرار می‌گیرند و از فیلتر یا صافی سختی آن عبور می‌کنند. همین مساله باعث ایجاد تنگنا و سخت شدن شرایط برایشان می‌شود و همذات پنداری مخاطب را بر می‌انگیزد.

---

منبع: مهر