تبیان، دستیار زندگی
یقی در سال 1385 هنری همچنان بلاتکلیف  علی شیرازی حال موسیقی در کشور ما همچنان خوب است؛ درست مثل سالیان گذشته، نه گامی به پیش گذاشته و نه گامی به پس! این هنر انگار به بچه یتیمی می‌ماند که همه از آن بیگاری می‌کشند؛ اما ن...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نگاهی به رخدادهای موسیقی در سال 1385

هنری همچنان بلاتکلیف


 علی شیرازی

حال موسیقی در کشور ما همچنان خوب است؛ درست مثل سالیان گذشته، نه گامی به پیش گذاشته و نه گامی به پس! این هنر انگار به بچه یتیمی می‌ماند که همه از آن بیگاری می‌کشند؛ اما نه کسی به درس و مشق او کار دارد، نه فردا که بزرگ شد به وقت خدمت سربازی‌اش کسی او را زیر چتر حمایت می‌گیرد و نه پس فردا کسی در اندیشه زندگی کاری، خانوادگی و اجتماعی اوست.

اما به هر حال و همیشه صدای موسیقی در هر کوی و برزنی به گوش می‌رسد، گاه در قالب موسیقی مجاز و نیمه‌ مجاز از منابع رسمی و نیمه رسمی و گاه در محدوده‌ای بسیار وسیع‌تر- از نظر گستره مخاطبان- از مجرای سی دی و کانال‌های ماهواره‌ای و غیره.

هر چه هست، انگار قرار نیست موسیقی جدی گرفته شود اما و به هر تقدیر نمی‌توان چشم بر اتفاقات ریز و درشت- که تجربه ثابت کرده است که کمتر، اتفاق بزرگی برای موسیقی ما می‌افتد- بست.

با این مقدمه نگاهی می‌اندازیم به مهم‌ترین اتفاقات مربوط به این هنر در سال گذشته.

***

مرور این رخدادها را با یک اتفاق فرخنده شروع می‌کنیم . معمولاً متولیان رسمی موسیقی در کشور را سه نهاد صدا و سیما، وزارت ارشاد و حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی بر می‌شمردند. اما در سال گذشته با شروع فعالیت سید عباس سجادی شاعر جوان و تکیه زدن او بر مسند مدیریت شرکت نغمه شهر وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، تعداد متولیان موسیقی کشور به عدد چهار رسید. سجادی دو کار شاخص را در برنامه‌های خود قرار داد. برنامه تجلیل‌های- معمولاً- ماهیانه از استادان و پژوهشگران موسیقی و همچنین راه‌اندازی برنامه ماهیانه «نقد نغمه» که تا اسفند ماه پنج نشست از آن در فرهنگسرای شفق برگزار شد. برنامه‌های تجلیل از استادانی چون جلیل شهناز و فرامرز پایور به خوبی در رسانه‌ها بازتاب داده شد. اما برنامه نقد نغمه ایده جالب و بدیعی بود که باید به برگزارکنندگان آن آفرین گفت.

در این برنامه که به شیوه نقد رو در رو با حضور آهنگساز یا خواننده یک آلبوم یا کنسرت و هم‌چنین یک نفر منتقد موسیقی برگزار می‌شود، همواره به همراه پخش قطعاتی از اثر، حاضران در سالن نیز وارد بحث‌ها و گفت وگوها می‌شوند.

به هر روی نقد برای ما ، میهمانی همچنان ناخوانده است که با پی‌گیری چنین برنامه‌هایی حداقل در عرصه‌های هنری و فرهنگی می‌توان تأثیرات آن را مشاهده کرد. کنسرت کامکارها و آلبوم‌هایی از فریدون شهبازیان و مجید درخشانی، کنسرت ارکستر ملل و سمفونی پیامبراعظم (ص) اثر دکتر شاهین فرهت، محتوای پنج برنامه نقد نغمه در سال 1385 را تشکیل می‌‌دادند. قرار است این برنامه‌ها در سال 1386 نیز تداوم یابد.

***

از دیگر اتفاق‌های سال 1385 انتخاب حمیدرضا نوربخش خواننده و شاگرد استاد محمدرضا شجریان به ریاست خانه موسیقی بود. نوربخش دارای مدرک کارشناسی‌ارشد در رشته حقوق است. او از پی‌گیرترین مدرسان صدا سازی و آواز در این سال‌ها بوده است. دو عامل جوانی و خواننده بودن نوربخش از ابتدا این امید را در دل علاقه‌مندان آواز و موسیقی پدید آورد که با تکیه زدن وی بر مسند ریاست خانه موسیقی اوضاع وضعیتی بهتر از پیش پیدا کند. ضمن این‌ که نوربخش به هر حال نشان داده که دارای توانایی‌های ارتباطی نیز هست. او به عنوان یک مدرس به خوبی معضلات آموزش موسیقی در کشور را می‌‌داند. در مقام یک هنرمند تا حد لازم از شرایط وخیم بازار موسیقی و ارائه آلبوم و برگزاری کنسرت آگاه است. در جایگاه یک حقوقدان از آگاهی و دانش لازم در زمینه تحلیل شرایط موجود و راهکارهای قانونی و اجتماعی بهبود وضعیت موسیقی برخوردار است. به عنوان یک آوازخوان از زیر و بم و حتی دلایل جزئی رکود آواز ایرانی- که پر طرفدارترین رشته از هنر موسیقی در میان مردم شناخته می‌شود- آگاه است؛ چون شاید رکود آواز به رکود کلی موسیقی در ایران منجر شده باشد.

نوربخش همچنین رابطه خوبی با استاد شجریان دارد و می‌تواند پیوسته از حمایت وی برخوردار باشد. به جز این‌ها نوربخش به دلیل دارا بودن شرایطی به صورت توأمان فرد مورد وثوق دولتمردان و هنرمندان بوده است. پس می‌تواند در زمینه حل مشکلات مربوط به موسیقی‌دانان، فصل مشترک حاکمیت و جامعه موسیقی قلمداد شود و به چانه‌زنی از طریق مجراهای قانونی بپردازد. در نهایت این که ، همچنان که بر صحنه و هنگام اجرای آواز در کنسرت‌ها از نوربخش دیده‌ایم او از ابتدای جوانی و شروع کار هنری‌اش دارای اعتماد به نفس بالایی بوده است. مجموعه این خصوصیات و شرایط، چشم‌انداز روشنی را از همان ماه‌های ابتدای ریاست او پیش روی هنرمندان و هنرجویان گشود که امیدواریم در ادامه به بهبود وضعیت خانه موسیقی و در نهایت هنر موسیقی بینجامد.

***

اتفاق دیگر نیز مربوط به خانه موسیقی است. برگزاری نخستین نمایشگاه با نام «ساز ابزار» در روزهای پایانی سال در خانه هنرمندان ایران، تلاش بود که پس از مدت‌ها دوندگی و پی‌گیری به ثمر نشست. در این نمایشگاه که توسط کانون سازندگان سازخانه موسیقی برگزار شد ، سازهایی قدیمی صرفاً برای نمایش در معرض دید عموم قرار گرفت. همشهری از حضور تولید کنندگان تبریزی، اصفهانی و ساوجی خبر داد که در میان آن‌ها دو بانوی هنرمند نیز مشاهده شدند؛ چرا که سازسازی ، غالباً حرفه‌ای مردانه به شمار می‌رود.

در آغاز مراسم افتتاحیه نمایشگاه، داریوش پیرنیاکان، حمایت رسمی خانه موسیقی از تلاش‌های این چنینی را اعلام کرد و گفت: «سازندگان ساز و تجهیز‌ات جانبی آن، نجار و آهنگر نیستند؛ بلکه هنرمندند و اگر عشق به این حرفه نداشته باشند، نمی‌توانند سازهای خوش صدا را به نوازندگان تحویل دهند. پیرنیاکان در ادامه و پس از بازدید از نمایشگاه تار قدیمی «استاد فرج‌الله» را با قدمتی 110 ساله در دست گرفت و در مایه بیات اصفهان برای حاضران تکنوازی کرد. از دیگر جذابیت‌های این نمایشگاه، وجود جعبه‌های زیبای انواع ساز بود. جوانی تبریزی برای تمام سازهای ایرانی و همچنین خانواده ویولون، جعبه‌های متنوعی طراحی کرده بود. بانوی هنرمندی از تهران نیز با ارائه جعبه‌های از جنسی ترمه و جاجیم ، ببینندگان زیادی را به کار خود جذب می‌کرد. از دیگر هنرمندان می‌توان به حضور تولیدکنندگان انواع پوست دف، تکنیک، تار و کمانچه اشاره کرد. تولیدکنندگان انواع گوشی، خرک، سیم‌گیر، آرشه و پایه کمانچه هم حضور داشتند. در کل نمایشگاه «ساز ابزار» نوعی توجه و در نظر گرفتن تلاش‌های زحمت کشانی بود که مردم همواره از اثر ذهن ، دست و تجربه آن‌ها با شنیدن آثار موسیقی بهره می‌بردند؛ اما هیچ‌گاه نام و حتی نشان چندانی از ایشان در میان نیست. چرا که سازسازان همواره از گمنام‌ترین دست‌اندرکاران هنر موسیقی بوده‌اند.

***

سال 1385، سالی بود که حسین علیزاده، آهنگساز و نوازنده نامی تارو سه تار، برای دومین بار نامزد جایزه معتبر گرمی ‌شد و این اتفاق امیدهای فراوانی را در دل علاقه‌مندان موسیقی برانگیخت.

علیزاده به طور مشترک به همراه یوان گاسپاریان نامزد دریافت این جایزه بود که در نهایت اثری از «گروه سووتو»ی کشور آفریقای جنوبی این جایزه را از آن خود کرد.

قبلاً علیزاه در قالب آلبوم فریاد (با شجریان، همایون و کیهان کلهر) در جایگاه نامزدی دریافت گرمی قرار گرفته بود که آن بار نیز نتوانست این مهم را از آن خود کند؛ هر چند که نفس کاندیدا شدن چنین جایزه‌ای هم دارای اعتبار فراوانی است.

***

در سال گذشته کرم رضا پیریابی به ریاست مرکز موسیقی صدا و سیما برگزیده شد.

مرکز موسیقی یکی از چهار متولی این هنر در کشور و بی‌گمان مهم‌ترین و تاثیرگذارترین آن‌هاست. پیریایی ‌می‌تواند با در نظر گرفتن این موقعیت ویژه و به دلیل فراگیر بودن دو رسانه رادیو و تلویزیون، هم وضعیت موسیقی را بهبود بخشد و هم با استفاده بهتر از این هنر پر جاذبه، مخاطبان کثیر موسیقی را که از کانال‌های دیگر ارتزاق می‌کنند به رادیو و تلویزیون رسمی کشور جذب کند. البته حاصل تلاش‌های چند ماهه پیریایی با واکنش‌های متفاوتی از سوی هنرمندان داخل سازمان و بیرون از این نهاد رو به رو شده است. طبق دیده‌ها و شنیده‌های نگارنده معمولاً موسیقی‌دانان شاغل در مرکز موسیقی از این مدت مدیریت پیریابی راضی به نظر می‌رسند در حالی که برخی اهالی موسیقی که بیرون از گود صدا و سیما به کار مشغولند نظراتی متفاوت با آن‌ها دارند. پیریابی می‌تواند در ادامه مدیریتش صدا و سیما را به جایگاهی برای همه هنرمندان موسیقی تبدیل کند.

***

سال 1385 به دلیل موسوم شدن به نام پیامبراعظم (ص)، بستری برای آهنگسازان و موسیقی‌دانان برای عرضه و تولید آثاری در این زمینه فراهم آورد. هر چند که موسیقی مذهبی از دیر باز جایگاهی ویژه در کشور ما داشته و حتی می‌توان موسیقی مقامی نقاط مختلف کشور را بیشتر موسیقی‌ای مذهبی دانست تا بومی و محلی- با محتوای مذهبی و نغمه‌ها و ملودی های محلی- اما اختصاص این سال و نام گرفتن آن به این بزرگ‌مرد باعث شد تا هنرمندان تلاش‌هایی را هر چند در قالب رسمی و دولتی انجام دهند.

اما همین وجه رسمی باعث شد تا بسیاری از کارشناسان و هنرمندان، این آثار را سفارشی قلمداد وارزیابی کنند. حتی شنیده شد که تعدادی از آهنگسازان، آگاهانه یا ناخودآگاه، آثاری را که از مدت‌ها قبل نوشته بوده یا در ذهن داشته‌اند عرضه کرده و تنها نام آن را به این مناسبت اختصاص داده‌اند.

بحث موسیقی مناسبتی و مذهبی نیز، از مباحث جالبی بود که به همین مناسب، تا حدودی در مطبوعات مطرح شد. زمینه‌ای که همچنان دست نخورده باقی مانده و جای زیادی برای کار دارد.

سایت تبیان