معنای نسخ

 

سوال

چرا بحث ناسخ و منسوخ پیش آمده است؟ آیا نسخ با حکمت خداوند منافات ندارد؟

پاسخ

نسخ، عبارت است از: «صرف نظر کردن از یک حکم شرعی پیشین که به حسب ظاهر اقتضای دوام دارد، به دلیل یک حکم شرعی پسین به شرطی که از لحاظ معنایی میان این دو حکم، تنافر، ناسازگاری بین و آشکار وجود داشته باشد یا بر نسخ آن اجماع یا نص معتبری، یافت شود.»
لزوم نسخ: نیازهای انسان، گاه با تغییر زمان و شرایط محیط دگرگون می شود و گاه ثابت و برقرار است. با توجه به قانون تکامل انسان و جامعه ـ به ویژه هنگام شروع انقلاب های اجتماعی و عقیدتی ـ گاه برنامه ای مفید و سازنده و گاه ناکارآمد است; بنابراین، لزوم دگرگونی برنامه ها در مقطع های مختلف زمانی، روشن به نظر می رسد.
نسخ، هیچ گونه منافاتی با حکمت خداوند ندارد; زیرا:
1.احکام، تابع مصلحت ها و مفسده ها است. همان طور که ممکن است ساعت معین، روز معین و هفته معین، در مصلحت فعل تأثیر داشته باشد، سال و سال ها نیز ممکن است در مصلحت فعل مؤثر باشد; مثل این که مصلحت برای مسلمانان در یک زمان (به علت ضعف نیرو) عفو و گذشت از منافقان و کفار است و در زمان دیگر، مصلحت (به علت داشتن تجهیزات و نیرو) جهاد با آنان می باشد.
2.درست است که ظاهر حکم وضع شده به وسیله شارع، دوام و استمرار است، ولی در واقع، خود شارع، محدودیت زمانی آن حکم را می داند و به دلیل مصالحی مثل آماده کردن مردم برای اطاعت و انقیاد و تسهیل و تخفیف در عبادات، زمان پایان یافتن حکم را برای مردم ابلاغ نکرده است; بنابراین، نسخ منافاتی با علم و حکمت خدای متعال ندارد; علاوه بر این که دقت در آیات منسوخ، وجود قراینی را ثابت می کند که حاکی از موقتی بودن حکم است.
3.در وضع احکام به وسیله آیات قرآن، هدف های مختلفی دنبال می شود که یکی از آنها تشریع حکم است که با نسخ، حکم از بین می رود; ولی هدف های دیگر، مثل اعجاز آیات، تلاوت آیات و در برخی موارد چون سند تاریخی است ـ در موردی که شأن نزول خاصی داشته باشد ـ به حال خود باقی می ماند.

---

منبع:حوزه نت