شکل دگر خندیدن 2
انواع مضحکه !
در دنیا چه چیزهایی جدی است ؟ چه مسائلی مضحکه است ؟ آیا ما به این دنیا آمده ایم تا بخنیدم یا گریه کنیم ؟ و آیا آن کس که گریه می کند و می گریاند ارجمند تر است یا آنکه می خندد و می خنداند؟ تا حالا فکر کرده اید در زندگی به چه چیزهایی می خندید ؟ عکس العمل شما در مقابل موضوعات مختلف چطور برزو می کند ؟ جد و طنز چیست ؟ و ورود اینها به حریم همدیگر کی و چگونه اتفاق می افتد ؟
انسان در مقابل حوادث مختلف محیط اطراف خود عکس العملهای متفاوتی دارد . واکنشهایی مانند خشم ، تعجب ، خنده ، گریه ، ناراحتی و ... هر کدام در اثر ورود حادثه ای از محیط در درون انسان برزو می کنند . تراژدی ، بنا به تعریفی « قهرمان هایی فراتر از واقعیت » و کمدی « قهرمان هایی فروتر از واقعیت » 1
شاید به راحتی نتوان موضوعات ادبی – هنری را به دو شاخه جد و مضحکه تقسیم کرد . چه در مواردی این دو وارد حریم یکدیگر شده و مضحکه ای 2 باعث گریاندن مخاطب و یا بیان مسئله ای جدی منجر به خندیدن شنونده یا خواننده شود .ولی به هر حال برای باز تعریف مباحث این ژانر ، ناچار به چنین تقسیمی هستیم . ادبیات جدی را در اینجا ، به مجموعه متنهای نوشته شده به دست بشریت است که هدفش تعمق ، تعجب ، ناراحتی ، گریاندن ، و یا به خشم آوردن مخاطب می شود . متونی اگر هم نه ابرو در هم کشیده ، خندان نیز نیست .
اما در کنار این ادبیات ، مجموعه نوشته هایی نیز وجود دارند که اگر چه می توانند درست همان اهداف بالا را داشته باشند ، از وسیله ای به نام خنده استفاده می کنند . خالق اثر در این ژانر ، با خندیدن به موضوعی ، مخاطب را درباره آن موضوع به فکر وامی دارد ( و یا نمی دارد !)
مضحکه را از قدیم از نظر محتوایی به سه شاخه تقسیم کرده اند : هزل ، هجو ، طنز
***
هزل:
نوشته هایی بدون محتوا و مفهوم عمیق و خاص است که صرفا جهت خنداندن مخاطب نگاشته می شود . این متون می توانند شامل هر چیز و درباره هر موضوعی باشند ولیکن از نظر ارزش ادبی ، دارای ارزش چندانی نیستند . هزلهای قدیمی ، امروزه بیشتر جهت آشنایی مورخین با آداب ، حوادث و رسوم اجتماعی ، سیاسی ، ادبی و ... آن دوره استفاده می شود .
هجو :
ضد مدح است و آن ، توصیف مسخره آمیز کسی یا چیزی یا جایی است به هدف بی ارزش نمودن آن . در متون ادبیات فارسی ایران شعرهای هجو آمیز بسیاری به چشم می خورد که معمولا وسیله ای بودند برای انتقام شاعر از کسی که به هر حال از او خوشش نمی آمد . استفاده از الفاظ رکیک مانند هزل در هجو نیز کابرد فراوان دارد اما از نظر ادبی ، پر وزن تر و با ارزرش تر از هزل است . در هجوها معمولا شاعران سعی می کنند با بیان ادبی و نسبتا عمیق ، هم قدرت قلم خویش را نشا نبدهند و هم از شخص هجو شده انتقام بگیرند . هجوهای سوزنی ، سنایی ، وحشی بافقی و ایرج میرزا از هجوهای معروف و ماندگار تاریخند .
ادامه دارد...
1) - دگر خند - سید علی گرمارودی - ص 7
