تغییرات جسمی و روحی در دوران نوجوانی چگونه است؟

صفات اولیه جنسی که مربوط به اندامهای جنسی هستند، وظیفه تولید نسل را به عهده دارند. تغییرات حاصله بر اثر فعال شدن غده هیپوفیز آدرنال (فوق کلیوی) و گنادها (غدد جنسی) به وجود می آید. 
این دگرگونیها سرآغاز زندگی بزرگسالی به شمار می رود که در نظر اول شاید چندان قابل توجه نباشد، اما اختلاف آشکار آن با دوره کودکی از لحاظ وضعیت ظاهری و رفتار و حالتهای روانی کاملاً محسوس است. 
حالت طبیعی رسیدن به بلوغ جنسی، برای بیشتر پسران از پانزده سالگی و برای اکثر دختران از نه سالگی آغاز می گردد. در طی این مرحله در اکثر نوجوانان، طرح نسبتاً ثابت چهره و اندامهای بدن نمایان می گردد و پس از آن، تغییرهای جسمی تا پایان عمر به آرامی ادامه دارد.
بطور کلی در دوره نوجوانی آنچه که بیش از همه به چشم می خورد، بلند شدن قامت، ازدیاد وزن، رشد سریع استخوانها و ماهیچه ها می باشد و همزمان با آن، اعضای داخلی بدن رشدی مشابه دارند. 
از ویژگیهای دیگر جسمی دختران جوان در این دوره، برآمدگی سینه و روییدن مو در بعضی از اعضای بدن  برای اولین بار مقداری خون از او دفع می شود که اصطلاحاً به این حالت، رگل یا قاعدگی گفته می شود.
اولین قاعدگی: هنگام بلوغ، با تغییراتی که در بدن صورت می گیرد، هورمونهای محرک غدد جنسی از غدد هیپوفیز ترشح می شود و تخمدانها بعد از سالها خاموشی، در این دوران شروع به تشرح استروژن و پروژسترون می کنند. جدار رحمن نیز به ترتیب رشد می‌کند و بالأخره اولین خونریزی قاعدگی رخ می دهد. این پدیده که برای دختران نوجوان سابقه ای نداشته، در صورت عدم آگاهی قبلی، مایه تعجب و یا حتی در مواقع عدم راهنمایی صحیح و اصولی احتمالاً سبب ترس و نگرانی وی می شود؛ در حالی که با توضیحات مذکور معلوم می گردد که این پدیده، کاملاً طبیعی بوده و ناشی از تغییرهای خاص دوران بلوغ در آنان می باشد و لذا محلی برای نگرانی و ترس وجود ندارد. 
همچنین در ابتدا به علت عدم آمادگی کامل اعضای مربوطه ممکن است خونریزیهای قاعدگی به فواصل نامنظم و طولانی صورت گیرد که امری طبیعی به شمار می رود. 
دردهای قاعدگی: در جریان خونریزی قاعدگی، به علت انقباضات رحم و به منظور دفع مواد و خون موجود در داخل آن، دردهای خفیفی ایجاد می شود. در برخی افراد، این دردها بیشتر بوده و اصطلاحاً دیسمنوره dysmenorrhea یا قاعدگی دردناک گفته می‌شود که در صورت شدید بودن لازم است ضمن مراجعه به پزشک جهت تسکین یا تخفیف دردهای مذکور، از داروهای مسکن و ضد اسپاسم (antispasmodic) استفاده نمایند. ممکن است بروز این خصوصیات در افراد به طور متفاوت بوده و در زمانهای نسبتاً مختلف صورت پذیرد.
پدیده های روحی و روانی بلوغ
بلوغ در واقع یک تغییر و تحول شدیدی است که سرتاسر وجود نوجوان را فرا می گیرد. بلوغ، یک نوع تولد مجدد است؛ یعنی، با بلوغ، شخص دیگری با روحیه و اختصاصات جسمی متفاوت از کودک، به وجود می آید.
در این مرحله نوجوان خواهشها و تمایلات متفاوت و متضادی دارد. از طرفی خودخواهی کودکانه با دیگر دوستی در هم می آمیزد. 
با این که جوان می خواهد با دوستان خود باشد، علاقه مند به تنهایی است. در این دوران، کودک پر جنب و جوش دیروز به جوان حساس و تأثیر پذیر امروز مبدل شده و تغییرات سریع جسمی، تأثیرهای فراوانی در حالتهای روحی او می گذارد. با ظاهر شدن نیروی جنسی جوان، احساس خاصی به جنس مخالف در او پدید می آید. 
او دارای روحیه یا کنجکاو و در عین حال، دچار نوعی سردرگمی است؛ حساس و زود رنج بوده و در مقابل رفتار دیگران به سرعت واکنش نشان می دهد. گاهی به فکر فرو می رود و زمانی به سخنان اطرافیان می اندیشد، ولی به شدت از همسالان خود الگو می‌پذیرد و از رفتار آنان پیروی می کند.
از نظر رشد شخصیت، ثبات نسبی دوره قبل، دستخوش تحولی ناگهانی گردیده و رفتار خود را با انگیزه های درونی، تشخص طلبی و استقلال جویی بروز می دهد. سازگاری اجتماعی او دچار آشفتگی گردیده است. نیروی متراکمی که در جوان نهفته، می خواهد به صورتی، خود را آشکار کند. بنابراین در رفتارش اظهار هویت، مالکیت، ابراز وجود، اظهار تعلق به گروه، نمایان است. 
دختر جوان در این دوره بسیار حساس و زود رنج است. همیشه مواظب است که ببیند دیگران درباره او چه می گویند و چه قضاوتی دارند؛ به همین دلیل در برابر کوچکترین نقصی که دیگران به او نسبت دهند حساس است. او جوش و لک صورت خود نگران است و از این که زیبایش نمی خوانند ناراحت می شود. 
در برابر انتقادها نمی تواند خود را کنترل کند. می کوشد لباسش به گونه ای باشد که حتی کمترین ایرادی نتوان بر او گرفت. در برابر نیشخندها و هر کاری که سبب تحقیرش شود، به شدت واکنش و مقاومت نشان می دهد. نسبت به کلمات معلم و اطرافیانش حساس است و احساس می کند که دیگران او را درک نمی کنند. به شدت از دوستانش الگو می پذیرد. رقابت و چشم و همچشمی او را وادار می کند که سعی نماید، مثل دوستانش لباس بپوشد، همانند آنان زندگی کند و وسایل زندگی خود را مانند آنان تهیه کند؛ حتی در این مورد پدر و مادرش را زیر فشار قرار می دهد تا وسایل زندگی را آن طور که دوست دارد برایش مهیا کنند.
دختر نوجوان به علت کمی سن، کم تجربه است. کمتر منطقی فکر می کند و بیشتر تقاضاهایش بر اساس عواطف و احساسات صورت می گیرد؛ زمانی که خواسته هایش از طرف اطرافیان و والدین با مانع رو به رو گردد، به شدت عصبانی و ناراحت می شود. گاهی به زندگی بی علاقه می گردد و با تحیر و سرگردانی به رؤیاها و تخیلات شیرین خود پناه می برد و سعی دارد که زندگی مورد علاقه خود را در رؤیاهای خویش بازسازی کند. برای خودآرزوهای شیرین تصور می کند، در خیال خود قصرها می سازد و خلاصه زندگی را آن طور ذهنی را انجام دهد. 
آنچه یک بزرگسال را از یک نوجوان، متمایز می کند، مسأله کم و بیش بودن تجربه است. او به خوبی می تواند قضایای منطقی را دریابد و خوب و بد را از هم تمیز دهد. می تواند به سادگی مورد کارهایش استدلال کند، زیرا نوعی هماهنگی بین تواناییهای ذهنی و عملی او به وجود آمده است. استعدادهایش از حالت عمومی، بر اساس رغبتها و ذوقهایش، جهت گیری خاص پیدا می کند و به یکی از کارها و یا فعالیتهای فنی و هنری و... علاقه مند می شود. 
دارای قدرت تفکر گردیده و می خواهد خود را از قید واقعیتهای محسوس و ملموس دوران کودکی رها سازد. ممکن است در بعضی از مسائل شک کند، ولی او می خواهد باورها و اعتقادهای خود را دوباره، بازسازی کند و آنها را از روی استدلال و دلیل قبول کند. به همین جهت مکتب اسلام، در دوران بلوغ و تکلیف از جوان خواسته است که عقاید اسلامی والدین را به صورت تقلیدی نپذیرد، بلکه اصول اعتقادی را خود با استدلال منطقی یاد بگیرد، تا در اعماق جانش نفوذ کند و در حوادث و پیشامدها برای او شک و تردید حاصل نشود. در این مرحله از زندگی، او باید بداند که زندگی، فقط در خورد و خوراک خلاصه نمی شود و دیگر نباید همچون دوران کودکی به دنبال لذت جویی و لذت گرایی باشد، بلکه هدفی عالی در زندگی وجود دارد که باید آن را تعقیب کند و در مسیر کمال، حرکت نموده و چگونه زیستن را بیاموزد و با رهنمود گرفتن از زندگی پیشوایان، به خصوص حضرت زهرا علیهاالسلام خطوط زندگی خویش را ترسیم نماید.

---

منبع : کتاب آنچه یک جوان باید بداند - نویسندگان : رضا و بتول فرهادیان