تعبیر عاشقانه ی اشکال
عوامل پیدایش آرامش(1)
همشاگردىهایش او را مىستودند و خانوادهاش او را به دیده ی تحسین مىنگریستند. امتحانى سخت در پیش بود، نهایى و سرنوشتساز؛ امّا رضا با اطمینان خاصّى از موفّقیت مىگفت و به دیگران نیز امید مىداد.
آرامش او زبانزد همگان بود. به راحتى مىخوابید، به آسانى برمىخاست و منظّم و برنامهریزى شده درسهایش را مىخواند و كارهایش را به انجام مىرساند؛ بىاضطراب و بدون دردسر و ناراحتى.
او چه داشت؟ چه كرده بود و چگونه مىزیست كه این قدر، آرام بود؟
این پرسش را با آیات و احادیث در میان نهادیم. به ما گفتند: عوامل پیدایش آرامش را بیابید و سپس یك یك آنها را در خود ایجاد كنید و پیش از هرچیز، بدانید كه آرامش واقعى و پایدار، تنها نصیب دوستان خدا مىشود:
إذا أحَبَّ اللَّهُ عَبْداً زَیَّنَهُ بِالسَّكینَةِ و الحِلْمِ؛(1)
چون خداوند بندهاى را دوست بدارد، او را با آرامش و بردبارى مىآراید.
(هو الذى أنزلَ السَّكینَةَ على قلوبِ المؤمنین؛(2
خداست كه آرامش را در دلهاى مؤمنان افكنده است.
در این مقاله به ذکر دو مورد «ایمان و یقین»و«یاد خداکردن»می پردازیم.
1)ایمان و یقین
بزرگترین عامل ناآرامى و اضطراب، تردیدهاى خزیده در جان و شكهاى خلیده در ذهن آدمى است. شكهاى همیشگى بشر كه در هر دوره ی بلوغِ فكرى انسان، او را فرا مىگیرد و انسان را درباره ی هستى و هستىبخش و خلقت و خالق و حقیقت زندگى به اندیشه وا مىدارد؛ شكهایى كهنه و همزاد بشریت، امّا براى هر جوان، تازه و نوپدید و هراسآور.
در انتهاى این مسیر پراضطراب، تنها حقیقت و راستى و درستى است كه ساحل آرامشِ این دریاى توفان زده مىگردد و لنگرگاه وصول جان. امام صادق(ع) مىفرماید:
القَلبُ لَیَتجَلجَلُ فى الجوفِ، یَطلُبُ الَحقّ فَإذَا أصابَه إطْمَأَنَّ و قَرّ(3)َ
دل در میان آدمى بالا و پایین مىرود و حق را مىجوید و چون بدان رسید، آرام و قرار مىگیرد.
رسیدن به این حقیقتِ كشف شده و دست یافتن به این واقعیت، هرگاه به تسلیم كشد و باور را بارور كند، ایمان را تولید و آرامش را پدیدار مىنماید و در این صورت، دل را پایگاه نزول آرامش الهى مىسازد:
المُؤمِنُون هُمْ أهْلُ الفَضَائل، هَدْیُهُم السُّكُوت و أولئكَ المُؤمِنُون المُطْمَئِنُّون(4)
مؤمنانند كه اهل فضیلتاند، سیره و شیوه ی آنان سكوت و هم آنان، مؤمنان در امنیت و آرامشاند.
2)یادخداکردن
انسانى كه با ایمان به آرامش رسیده، باید بكوشد تا این سوسوى نوظهور را آنقدر در دلِ خود بپاید تا نورى تابان گردد و همه ی جان و روح او را روشن سازد و این تنها با پاسداشتِ ریشه آن امكانپذیر است؛ یعنى یاد كردِ همیشه ی خداوند و ورود به قلعه ی محكم و پناهگاهِ ذكر الهى.
انسانى كه خدا را از یاد ببرد، از حوادثِ متزلزل كننده ی زندگى، وحشت مىكند و آرامش خود را از دست مىدهد؛ امّا انسان باورمند و متذكّر به قدرت و رحمت الهى، حجم حادثهها را با قدرت بىكران خدا مىسنجند و بىرحمى سختىهاىِ رنجآور را در برابر مهربانى و لطف خداى بزرگ و بزرگوار قرار مىدهد.
(إلَى اللَّهِ تُرجَعُ الأموُر... و إلیه المَصیر؛(5
همه ی كارها به سوى خدا باز گردانده مىشوند... و بازگشت همه به سوى خداست
خدایى برتر از همه قدرتها و ارادهها، پناهگاه پناهجویان، با پاداشهایى فراوان و نعمتهایى بىكران. یادكرد چنین خدایى، در هر حادثهاى، تلخ و شیرین، كوچك و بزرگ و سخت و راحت، انسان را آرام مىدارد و از اینروست كه امام على(ع) با بهرهگیرى از آیه 28 سوره رعد(6) مىفرماید:
(ذكرُ اللَّهِ جَلاءُ الصُدورِ و طُمَأنینَةُ القَلب؛(7
یاد خدا، صیقل سینهها و آرامش دلهاست.
نكته ی مهم در اینجا، نحوه ی ذكر و چگونگى یادْكرد خداست. خواندن اوراد و اذكار زبانى تنها یكى از این راههاست و راه دیگرش، اعمال صالحه و طاعتهاى الهى است كه برترین آنها، نماز است. نماز پناهگاه همیشگى پیامبران، امامان و پیشوایان دینى ما بوده است. حذیفه، یكى از اصحاب پیامبر(ص) مىگوید:
كَانَ النَبىُ إذَا حُزنه أمرٌ صلّى(8)
هرگاه پیشآمد مهم و یا غمبارى براى پیامبر رخ مىداد، نماز مىخواند.
و امام على(ع) هرگاه از چیزى اندیشهناك مىشد، به نمازْ پناه مىبرد و سپس این آیه را تلاوت مىكرد:
(اِستَعینُوا بالصَّبرِ والصَّلاة (9)؛(10
از شكیبایى و نماز، یارى جویید.
و امام صادق(ع) این را به همه ی امت توصیه مىكرد و چنین مىفرمود:
ما یَمْنَعْ أحَدَكُم إذَا دَخَل عَلیهِ غَمٌّ مِن غُمومِ الدُّنیا أن یَتَوَضَّأ ثُمَّ یَدخل مَسجِدَه و یَركعُ رُكعَتَینِ فَیدعُوا اللَّهَ فیهما. أما سَمِعتَ اللَّهَ یقولُ: (واستَعینُوا بالصَّبرِ والصَّلاةِ)؟(11)
چه چیز مانع آن مىگردد كه هرگاه بر یكى از شما اندوهى از اندوههاى دنیا رسید، وضو بگیرد، سپس به مسجد برود و دو ركعت نماز بگزارد و خدا را در آن بخواند؟ آیا نشنیدهاى كه خداوند مىگوید: «و از شكیبایى و نماز یارى بجویید»؟
در مقاله ی بعدبه مبحث «ترس»در سلسله مقالات آرامش می پردازیم.
ادامه دارد...
پی نوشت ها:
. غُررالحِكم، ح 4099. تمامى احادیث این كتاب، از امام على(ع) است.1
. سوره فتح، آیه 4.2
. 3.الكافى، ج 2، ص 421
. بحارالأنوار، ج 78، ص 23.4
. آل عمران، آیه 28 و 109.5
. (الّذینَ آمَنوا وتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللَّهِ ألا بِذكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ القُلوبُ).6
غرر الحكم، ح 5165 و نیز بنگرید به: بحارالأنوار، ج 94، ص 151.7
. سنن أبى داود، ج 2، ص 35 (ح 1319).8
. سوره بقره، آیه 153.9
. الصلاة فى الكتاب و السنة (با ترجمه فارسى)، ص 118 (ح 429).10
. همان، ح 430.11
نویسنده:عبدالهادى مسعودى