بازی با نور در عکاسی، دستاورد برتر دوره اول نرگس در بخش غرفه

دوازدهمین دوره از پروژه های دانش آموزی تبیان نیز با یاری خداوند و حضور پر شور شما دوستان و علاقمندان به پایان رسید.
در این دوره از جشنواره تعداد 126  گروه در بخش های سمینار های علمی، غرفه های نمایشگاهی و مسابقات به عنوان گروه های برتر، برگزیده و معرفی شدند.
بر آن شدیم تا با معرفی پروژه های گروه های برتر علاوه بر قدردانی از این دوستان نوآور، زمینه ای را برای ایده پروری سایر پژوهشگران علاقمند فراهم آوریم.
  
مقطع: دوره اول متوسطه
موضوع: بازی با نور در عکاسی
نام مدرسه: دبیرستان نرگس
نام استاد: خانم فاطمه غلامی
دانش آموزان: زهرا جعفری، حسنا رضایی، مریم غضنفری

چکیده:

سال ‌ها قبل از پیدایش هنر عکاسی، دانشمندی مسلمان و اهل بصره به ‌نام حسن ابن ‌هیثم در قرن پنجم هجری (یازدهم میلادی)، وسیله ‌ای به ‌نام جعبه‌ ی تاریک را برای رصد ستارگان و مشاهده ‌ی کسوف و خسوف ابداع کرد. اتاقک تاریک، جعبه ‌ی اتاقکی مکعب شکل بود که بر روی یکی از سطوح آن روزنه ‌ای ریز وجود داشت. عبور نور از این روزنه باعث می‌ شد تصویری نسبتاً واضح از جسم به ‌صورت وارونه در مقابل جسم و در داخل اتاقک تشکیل شود.

این وسیله، طی جنگ ‌های صلیبی به اروپا راه یافت. لئوناردو داوینچی نقاش و نابغه‌ ی قرن شانزدهم با ایجاد تغییراتی این وسیله را در نقاشی مورد استفاده قرار داد. وی آن را «کامرا ابسکورا» و روزنه‌ی ریز آن را «پین هول» نامید. البته تصاویر نقش ‌بسته به‌دلیل عدم وجود عکاسی در آهن زمان، وضوح و شفافیت قابل قبولی نداشت. و هم‌ چنین برای وضوح نسبی نیز می ‌بایست اتاقک تاریک نسبت به سوژه‌ ها چندین مرتبه جا به‌ جا می‌شد، تا تصویری قابل رؤیت در انتهای اتاقک تشکیل شود. همین نقص موجب ساخت عدسی در حدود سال 1550 میلادی توسط جرمولا کاردانو، ریاضیدان ایتالیایی شد. وی عدسی محدب را به ابتدای روزنه‌ی اتاق تاریک افزود. این کار باعث شد تا تصاویر وضوح بیشتری پیدا کنند و اتاقک تاریک یک گام به دوربین ‌های عکاسی امروزی نزدیکتر شد. در سال 1727 میلادی و برحسب اتفاق یک شیمیدان آلمانی به ‌نام شولتز، مهم‌ ترین اتفاق در شیمی عکاسی را تجربه کرد. وی از آنجا دریافت که نیترات نقره به نور حساس است و این پدیده باعث آغاز فعالیت‌ های جدیدی برای شناسایی مواد حساس به نور و سرآغازی برای عکاسی شد.

تصاویر ثبت‌ شده تا این زمان قابلیت ماندگاری نداشتند، تا اینکه در سال 1839 «سرجان هرشل» انگلیسی محلول ماندگاری را کشف کرد. ماده‌ای که وی به ‌عنوان ماده ‌ی ثابت ‌کننده‌ ی تصویر معرفی کرد، «هیپوسولفیت دو سود» نام داشت. 

 یک مخترع فرانسوی به ‌نام «ژوزف نیسفور نی‌ئیپس» مواد حساس را برای اولین بار با ترکیبی خود ساخته و اولین عکس دنیا را ثبت کرد و به این عکس هشت ساعت نور داد تا توانست اولین عکس دنیا را به ثبت برساند. بعد ‌ها وی با شخصی به‌نام «لویی ژاک مانده داگر» همکار شد. پس از مرگ نی ‌ئیپس داگر راه همکارش را ادامه داد و توانست روش جدیدی از ثبت تصویر بر روی صفحات مسی را ابداع کند. او روش خود را «داگرئوتیپ» نامید .
بیان مسئله:

عکاسی(photography) در واقع همان ثبت نور است، و نور مهم ترین عنصر در عکاسی می­ باشد. فن­آوری عکاسی حاصل تلاش 200 ساله اخیر بشر است. و نور عاملی می ­باشد که از زمان تولد هنر عکاسی تا کنون با او همراه بوده و مهم ترین مرکز توجه عکاسان بوده است.  

نگارندگان دراین پژوهش قصد دارند تا با بررسی دقیق نور و تاثیرات این عنصر حیات بخش، بر محیط اطراف و همچنین چگونه دیده شدن اشیا، به بیان اهمیت نور و نقش آن در خلق آثار عکاسی بپردازند. در این پژوهش با نگاهی دقیق­تر به ویژگی های فیزیکی نور و تاثیر آن­ها بر اجسام و به مواردی مانند بازگشت نور از سطح اجسام، تغییر جهت نور با عبور از اجسام شفاف و نیمه شفاف، سایه ­ها و نقش آن ­ها در عکاسی پرداخته خواهد شد.

در این پژوهش با اتکا به تکنیک عکاسی و همچنین مبانی نظری در حوزه­ی عکاسی انتزاعی، همچنین با تاکید و محوریت عنصر نور به عنوان اصلی­ترین عنصر در عکاسی پس از انجام تحقیقات، به صورت عملی به موضوع پرداخته خواهد شد. و پژوهشگران به زبان تصاویر ثبت شده، یافته ­ها و آثار هنری خود را ارائه خواهند داد.

 
معرفی چند تکنیک درعکاسی

تکنیک القای حرکت (موبیلاسیون)

این تکنیک برای القای حرکت سوژه‌ها در عکس مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از سرعت‌ های پایین شاتر ، مانند ۳۰/۱ ، ۱۵/۱ ، ۱ ، ۲ ، ۴ ، ۸ ، ۱۵ ، ۳۰ و... متناسب با هدف عکاس توصیه می‌شود. برای عکاسی از حرکت ابرها، بخار، نور و القای کشیدگی در عکس ‌های خبری و عکاسی خلاقانه از این تکنیک استفاده می‌ شود.

عکاسی در شب (عکاسی با شمع)

منظور از عکاسی در شب، حفظ ماهیت تاریکی و تصویر در همان موقعیت نوری می ‌باشد، مانند عکاسی با شمع.ISO در حالت حداقل، مثلاً ۱۰۰ باشد. برای گرفتن چنین عکسی باید‌ دیافراگم هم در بسته ‌ترین حالت ممکن، مثلاً ۲۲ باشد، و دوربین حتماً برروی سه ‌پایه قرار داشته باشد. سپس با توجه به نور محیط با سرعت‌ های مختلف شاتر از یک سوژه عکس‌ برداری می‌کنیم. مثلاً‌ عکسی با ۸ ثانیه، عکسی را با ۲۰ ثانیه، و عکسی را با ۳۰ ثانیه نوردهی از یک سوژه ودر یک مکان ثبت می‌کنیم و با توجه به رنگ و نور مطلوب متوجه می‌شویم کدام مناسب است. مثلاً‌ اگر عکس ۸ ثانیه، تاریکی و عکس ۳۰ ثانیه، روشنی بیش از اندازه داشتند، عکس ۲۰ ثانیه مطلوب خواهد بود. البته این ارقام و اعداد فرضی هستند و نیاز به تجربه دارند.


 تکنیک نقاشی با نور (light painting)

تکنیک نقاشی با نور را در فضای کاملاً‌ تاریک و به کمک یک منبع نور متحرک مانند چراغ قوه ، لیزر ، شمع یا فندک می‌توان اجرا کرد. برای این نوع عکاسی کافی است دوربین در یک محیط کاملاً تاریک، قرار داده شود. سرعت شاتر بر روی گزینه B باشد. هم‌ چنین دوربین با دیافراگم بسته روی سه‌پایه قرار داده شود. با کشیدن نقاشی یا نوشتن کلمه‌ای به‌وسیله‌ی منبع نور (لیزر یا چراغ قوه) تصویر ثبت می‌شود.

تکنیک open flash

در این تکنیک نیز کافی است در یک محیط کاملاً‌ تاریک، پس‌ زمینه کادر، تیره و سرعت شاتر بر روی گزینه‌ی نوردهی طولانی و دوربین با دیافراگم بسته روی سه ‌پایه قرار داده شود. با استفاده از یک فلاش مستقل (بر روی دوربین نصب نباشد) می‌توانیم چند عکس را روی یک عکس ثبت کنیم. مثلاً با سوژه قراردادن یک شخص در موقعیت ‌های مختلف، یک کادر تصویری ارائه دهیم که گویی چند نفر با یک شکل در یک کادر قرار دارند، مانند برادران دوقلو یا حرکت انسان در شرایط مختلف.


سبک عکاسی انتزاعی (آبستره ،  (Abstract Photography

چیزی که در جهان وجود داشته باشد واقعی نام می گیرد اما انتزاع یا آبستره مخالف واقعیت و به معنای چیزی است که به صورت خالص در جهان وجود ندارد. عکاسی انتزاعی شاخه ای از عکاسی است که با حذف برخی ویژگی های سوژه و پررنگ کردن برخی دیگر، به بیانی انتزاعی دست می یابد. در واقع این نوع عکاسی به بیننده دیدی متفاوت می دهد.

در هنر دو نوع انتزاع استفاده می شود:

1.پدید آوردن چیزهایی که در خارج وجود ندارند (مثل: انواع نقاشی و انیمیشن و...)

2.بازنمایی واقعیت ها با حذف برخی بخش های غیر ضروری آن

حالت اول در عکاسی ممکن نیست و تنها حالت دوم باقی می ماند. در این حالت عکاس با حذف برخی خصوصیات یک چیز، تاکید بیشتری بر جنبه های مهم تر سوژه می کند و به بیننده امکان می دهد که سوژه را از همان جنبه که او می بیند، ببیند.

به عنوان نمونه: اگر شما بتوانید در عکس خود به نوعی قد و وزن انسانی را حذف کنید عکس شما آبستره خواهد بود. ما جهان پیرامون خود را رنگی می بینیم پس اگر عکسی سیاه و سفید باشد غیر واقعی است. استفاده از زوایای غیر معمول نیز باعث می شود عکس حالت طبیعی نداشته باشد و در کار انتزاعی کردن می تواند فاکتور مهمی باشد. بنابرلین در این حالت عکاس کاری می کند که بیننده تصویر را از طریق عادت همیشگی خود نبیند و تا حدی از حالت معمول جدا شود و این نوعی انتزاع است.  سوتیتر

اغراق در رنگ ها، واید یا تله بودن بیش از حد، فکوس بیش از حد در سوژه، استفاده از ساتریشن(وی واید یا رنگ) بسیارغلیظ، استفاده از کنتراست بسیار بالا، تصاویر ضد نور یا سیاه، حرکت دوربین در حین عکاسی و هرگونه استفاده غیر معمول از تجهیزات عکاسی، گونه ای انتزاعی به عکس ها خواهد بخشید.


عکاسی نیز مانند هر هنر دیگری، می تواند آبستره یا انتزاعی باشد. البته این کار در عکس بسیار مشکل تر است. زیرا عکس کاملا به واقعیت وابسته است. در حالی که چنین وابستگی در نقاشی وجود ندارد. زمانی نقاشی را نیز غیر انتزاعی می دانستند. و تنها موسیقی را هنری آبستره معرفی می کردند. در حالی که اکنون نقاشی آبستره اهمیت زیادی دارد. انتزاعی یا آبستره، در برابر واقعیت قرار می گیرد. واقعی چیزی است که در جهان وجود داشته باشد و انتزاعی چیزی که به شکل خالصش در جهان نباشد. به عنوان مثال در جهان خارج موجودات مختلفی هستند که به گروهی از آن ها انسان می گوییم. آنچه در جهان وجود دارد یک انسان خاص با تمام خصوصیاتش است. نه انسان در معنای کلی اش، که به عنوان مثال نه سیاه پوست است نه سفید پوست و نه زرد پوست. پس انسان خاص واقعی است. و انسان کلی انتزاعی است. انسان کلی را از روی واقعیت انتزاع کرده ایم، یعنی برخی خصوصیات آن را که به نظر ما کم اهمیت بوده است از آن جدا کرده ایم. و مفهومی ذهنی ساخته ایم. مثلا قد و وزن به نظر ما اهمیت چندانی نداشته است. در نتیجه در مفهوم ذهنی ما وجود ندارد. در حالی که هر انسانی که در جهان خارج وجود دارد قد و وزنی دارد. انتزاع های ذهن ما در خارج ما به ازا دارند. ولی خودشان در خارج وجود ندارند. حال اگر شما بتوانید در عکسی خود به نوعی قد و وزن انسانی را حذف کنید و کاری کنید که تنها مفهوم انسانیت او منتقل شود، عکس شما آبستره خواهد ­بود.

منابع:

1.      آدامز؛ انسل ایستن، دوربین عکاسی، ترجمه: پرویز سیار، انتشارت سروش، چاپ دوم، 1379.

2.      آذرگین؛ آروین، عکاسی دیجیتال، انشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم، 1387.

3.      انگ؛ تام، عکاسی دیجیتال و ویرایش تصویر، ترجمه: سیامک زمانی، تهران، 1382.

4.      تاسک؛ پطر، سیر تحول عکاسی، ترجمه: محمد ستاری، انتشارات سمت، چاپ دوم، 1382.

5.      تدین موغاری، محمد مهدی، آشنایی با عکاسی، انتشارات مبنای خرد، 1388.

6.       تدین موغاری، محمد مهدی، انتشارات مبنای خرد، 1392.

7.      ترانه امضایی؛ امیرخیز، گذر عکاسی به دنیای دیجیتال، انتشارات ناقوس، 1389.

8.      خطیر؛ ضیاءالدین، شیمی عکاسی، انتشارات مبلغان، چاپ دوم، 1390.

9.      خوانساری؛ شهریار، آتلیه عکاسی سیاه و سفید، مؤسسه فرهنگی هنری شقایق روستا، چاپ اول، 1382.

10.   خرمی راد، راهنمای عکاسی دیجیتال، کانون نشر علوم، 1394

11.  ذکا؛ یحیی، تاریخ عکاسی و عکاسان پیشگام در ایران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول، 1385.

12.   رهبرنیا، زهرا، مهریزی ثانی، سمیه، تبیین مرزهای بین عکاسی واقع گرایانه، انتزاعی و تجریدی، هنرهای زیبا، 1386

 
برای مشاهده مجموعه فایل های ضمیمه اینجا کلیک کنید.
  
بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان

تهیه: نگار تجملیان- تنظیم: نسرین صادقی