آسیب های هویت مجازی

آزادی انتخاب

آزادی انتخاب یعنی افراد می توانند از میان تمامی ویژگی‌های شخصیتی خود، آنچه را که دوست دارند به نمایش بگذارند. به این دلیل که اساسا فضای مجازی بخش‌هایی از هویت را از فرد طلب می‌کند که نیازی نیست توسط بخش‌های دیگر جامعه و یا افراد دیگر مورد تایید قرار بگیرد، این امر باعث می‌شود فرد تنها بخش‌هایی از هویت خود را به نمایش بگذارد که "خودِ آرمانی و مطلوب" او یا جامعه است  .

افسارگسیختگی

زمانی که فرد از هویت واقعی خود جدا شد، در فضایی جدید، روابط و هویت جدیدی را می‌آزماید. در این حالت دیگربسیاری از محدودیت‌های اجتماعی مانع از اظهار نظرهای وی نمی‌شود و او می تواند بی محابا پیش رود. افسارگسیختگی در اینجا به این معنی است که فرد هر طور که می خواهد در روابط خود با دیگران پیش میرود.

عدم محدودیت زمان و مکان

افراد در هر زمان و هر جاکه هستند وارد فضای مجازی شده ومی توانند اطلاعات نادرست از آن را به مخاطب خود بدهند.
به نظر می‌رسد در فضای مجازی، افراد می توانند درکی درست از وضعیت "خود" پیدا  کنند؛ چراکه آن‌ها با مقایسه‌ی خود مطلوبی که از خود، در فضای مجازی به نمایش می‌گذارند و خود واقعی شان، می‌توانند اهداف و برنامه‌هایی برای رسیدن به خود مطلوب، ترسیم کنند. همچنین فرد به واسطه‌ی تعریف هویت  در فضای مجازی از محدودیت‌ها و فضاهای یکنواخت روزمره‌ی خود جدا شده و می‌تواند محیط دیگری را برای زندگی تجربه کند.

آسیب های هویت مجازی

موضوع بحران هویت در فضای مجازی یکی از مهمترین آسیب های هویت مجازی است. حضور مدیریت نشده و بیمارگونه و یا حتی اعتیاد به حضور در فضای مجازی، از عواملی هستند که در ایجاد بحران هویت نقش داشته و به دلیل  تعارضاتی که فضای مجازی با فضای حقیقی زندگی افراد دارد آنها را دچار چالشی روانی کرده و سلامت هویت آنها را تحت الشعاع قرار می دهد.

زیرا سه عنصر اصلی در موجودیت هر فرد شامل "فرهنگ، جامعه و من،" و وارونه شدن این سه اصل در بحران هویت، بر اثر حضور در شبکه های اجتماعی، شکل می گیرد. بحران هویت، پدیده رخدادی خاموش در جامعه است و منجر می شود فرد از نظام باورهایش فاصله گرفته و به هیچ انگاری و یا هویت به ظاهر مدرن روی آورد.

بحران هویت فردی و اجتماعی

پدیده مهمی که در کتمان هویت افراد  به وجود می­آید، ترکیبی از" بحران هویت فردی و اجتماعی" است. شواهد نشان می­دهد وقتی افراد در معرض فضای مجازی قرار می­گیرند، به نوعی از دگرخودپنداری از خویش، مبتلا می­شوند.  یعنی  خود را در شرایطی ایده ‏آل و دست نیافتنی ­تر تعریف می­کنند  و در مواجهه با واقعیت دچار نوعی بحران می­شوند. زیرا بنیان های هویت مجازی خود را متزلزل می‌بینند و دچار تردید و اضطراب می‌شوند.  متاسفانه باید گفت حضور نامناسب و بی معنا در فضای مجازی اثر منفی و مختل کننده مستقیم بر نهادهای هویت ساز دارد و هویت افراد را مخدوش می کند. زیرا این فضا بسیاری از ارزشهای خانوادگی، فرهنگی، دینی و اجتماعی را نشانه گرفته است.

 ساخت هویت های الکترونیک چندگانه در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، موجب می شود افراد از موقعیت و هویت حقیقی خودشان فاصله گرفته و به واسطه این هویت مجازی ابتدا خود واقعی شان را از دست دهند و سپس به دلیل سطحی بودن هویت مجازی نتوانند هویت دیگری را کسب کنند. با این روند افراد به تدریج دچار بی هویت خواهند شد. زیرا فضای شبکه های اجتماعی به افراد این امکان را می دهد تا خود را آنگونه می پسندند توصیف کرده و هویت حقیقی خود را تحریف کنند، در این حالت افراد تنها راوی هویت مجازی خود هستند و هویت سازی نمی کنند. همچنین گشت زنی های بی هدف، اعتیاد به حضور، نبود برنامه برای حضور در شبکه های اجتماعی و بسیاری مولفه مهم دیگر مانع کسب هویت قابل دفاع برای افراد است و هویت واقعی را مختل می کند.
متاسفانه بسیاری از افرادی که بیشترین استقبال را از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی دارند، برای تغییر هویت خود در این فضا تلاش می کنند و از هویت واقعی خود غافل هستند.
نگاه کارشناسان و جامعه شناسان یکی از مهمترین مولفه های سلامت هویت در افراد حس بالندگی بر آنچه دارند است، حال وقتی افراد در ساحت دوم زندگی خود قرار می گیرند به دلیل زرق و برق های آن و قطعا نبود گستره وسیعی از این تجملات و زیبایی ها در زندگی حقیقی، افراد را به سمت آرزوهایی می برد که گاه دست نیافتنی است و تبعات اجتماعی و فردی را به دنبال دارد که چاره اندیشی آن در دست مسئولان است. نشانه رفتن آداب، آیین، فرهنگ، اقتصاد، دین، هویت فردی و ملی و .... همگی دُر گرانبهایی است که در فضای مجازی برای خدشه دار کردنش نقشه ها کشیده اند. باید فضای مجازی از بی انضباطی خارج شده و فضای امن و ملی ایجاد شود.

بحران هویت در ایران

نسل سوم فرزندان ایران، بیشترین کاربران اینترنتی هستند و بیش از نسل­های دیگر در معرض بحران هویتی قرار می‏گیرند. شکاف نسلی موجود ناشی از تحولات ساختاری و جمعیتی جامعه ایران باعث شده است، انتقال ارزش‌ها و آموزه ­ها در قالب سنت از نسلی به نسل دیگر با اختلال رو به­ رو شود. این پدیده از یک سو، به روند انتقال فرهنگ آسیب می­رساند و از سوی دیگر، حافظه تاریخی را مختل می­سازد و بدین ترتیب، انتقال تجربیات سیاسی و فرهنگی دوره­ های پیشین به زمان حاضر با دشواری انجام می‏شود.
در واقع، در دنیای کنونی که انفجار اطلاعات در لحظه واقع می شود و بخش عظیمی از انسان‌ها و به‌ویژه جوانان در معرض پیامدهای آن قرار گرفته‌اند، هویت مبنا و معنای گذشته خود را از دست داده است. شدت و دامنه تغییرات هویتی در نسل‌های جدید به حدی است که برخلاف گذشته، فرآیند انتقال هویت بیش از آن که در زمینه ارزش‌ها، باورها و رفتارها و خلاصه هویت‌شان از والدین خویش متاثر باشند از رسانه‌ها، صنعت فرهنگ، همسالان وجوانان دیگر که چه بسا از دیگر کشورها باشند، تأثیر می‌پذیرند.
 از آن‌جا که ایجادکنندگان و پیام فرستندگان و برنامه‌سازان این تکنولوژی ارتباطی و اطلاعاتی عمدتاً کشورهای توسعه‌یافته غربی هستند تعجبی هم ندارد که انبوه فیلم‌ها و سایت‌های پرمخاطب آن‌ها هویت فرهنگی، قومی و ملی کشورهای مصرف‌کننده را تحت‌تأثیر قرار داده و تضعیف نماید. با این حال در سال‌های اخیر در اینترنت مقاومت‌هایی در برابر این جریان به چشم می‌خورد که نشان از ظهور و احیای هویت‌های قومی و ملی در اینترنت و ماهواره است.

راهکار
استفاده جوانان ایرانی از شبکه‌های اجتماعی مجازی رو به گسترش می‌باشد و جوانان، متأثر از فضای مجازی هستند و وابستگی متقابل دو جهان مجازی و واقعی باعث تعاملات فردی و اجتماعی در قلمروهای زیادی شده است‌.‌ آن‌چنان که گفتیم، هویت در درون هر جامعه‌ای از عوامل ثبات و همبستگی است و هویت با ابعاد مختلف شخصی، اجتماعی، ملی و دینی‌، هر یک تأثیرات زیادی در دوام و بقا و استمرار جامعه دارند و فضای مجازی شبکه‌های اجتماعی اینترنتی نوعی از بحران هویت را در میان طیف گسترده‌ای از جوانان به‌وجود آورده اند. بحران هویت در زمینه‌های فردی ناهمگونی‌های هویتی را سبب شده و به‌نحوی تعادل اجتماعی را متأثر کرده است.

در حال حاضر با توجه به رشد فزاینده شبکه‌های اجتماعی، برنامه ریزی برای منابع هویت‌ساز جدید با توجه به فضای مجازی در برنامه ­ریزی‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی الزامی است.
پیشگیری از آسیب های اجتماعی و توجه والدین به رفتار فرزندان بسیار مهم می باشد و برای جلوگیری از هم پاشیدگی خانواده ها، والدین باید تا حدودی به فناوری های روز دنیا مسلط باشند و  آگاه باشند که تغییر در رفتار فرزندان به معنای ایجاد تغییر در طرز فکر آنهاست  لذا، چنانچه خانواده ها نسبت به شیوه های جدید ارتباط فرزندان خود آگاهی و شناخت کافی و لازم را داشته باشند،به آنان هویت حقیقی سالم می بخشند.

---

منابع: انجمن خانواده واینترنت / فصلنامه مطالعات وتحقیقات در ایران