سیره ائمه اطهار علیهم السلام در زنده نگه داشتن عاشورا
در میان حوادثى كه در طول تاریخ بشریّت به وقوع پیوسته است، هیچ نهضت و حركتى به پویایى و برجستگى قیام عاشورا نیست، نهضتى كه در سرزمینى محدود، زمانى كوتاه و با فداكارى افراد معدودى رخ داد، امّا توانست الگویى عملى براى آزادمردان جهان ارائه كند و براى همیشه به عنوان «انقلاب بزرگ» بر تارك تاریخ بشر بدرخشد.
آن چه بیش از همه حادثه كربلا را پرفروغ و سازنده جلوه مىدهد، سیره ائمه اطهار علیهم السلام است در زنده نگه داشتن این حماسه زیبا و احیاى فرهنگ آن. امامان معصوم علیهم السلام علىرغم این كه در دوران امامت خویش در محدودیتهاى شدیدى به سر مىبردند و حاكمان مستبد اموى و عباسى سایه شوم خود را بر شهرهاى اسلامى گسترده بودند، ولى با اتخاذ صحیحترین تصمیمها و موضعگیرىهاى مناسب و با استفاده از مؤثرترین شیوهها توانستند از فرهنگ عاشورا و دستاوردهاى ارزشمند آن به صورت شایسته پاسدارى كنند و راه حماسه آفرینان كربلا را تداوم بخشند.
آنان این واقعه را به دید معجزه نگریستهاند و در سیره عملى خود به عنوان راهكارهاى مؤثّر و زنده براى مبارزه علیه ظلم و ستم از آن بهره جستهاند كه در این مقال به روشهاى عملى آنان جهت حفظ این نهضت از تحریفات و زنده نگه داشتن آن اشاراتى گذرا خواهیم داشت.
توصیه به سوگوارى و عزادارى
عاشورا، دهم ماه محرم‌الحرام است كه از دیر باز مورد توجه و احترام مردم بوده است. ولى در فرهنگ شیعه به خاطر شهادت سومین پیشواى شیعیان و اصحاب او در سرزمین كربلا، این روز از جایگاه والایى برخوردار است. دهم ماه محرم با رخداد قیام سیدالشهدا علیه السلام در بین امامان علیهم السلام و دوستداران اهل‌بیت علیهم السلام به عظیمترین روز سوگوارى و ماتم تبدیل شد.(1) پیشوایان معصوم علیهم السلام همواره جهت زنده نگه‌داشتن یاد و خاطره عاشورا، شیعیان را به سوگوارى و عزادارى توصیه نموده و اثرات و ثمرات این شعایر را تشریح مىنمودند. راز این كه ائمه هدى علیهم السلام بر ماتم‌سرایى شهداى كربلا تأكید نمودهاند این است كه: اوّلاً دشمنان و مخالفان اهل‌بیت علیهم السلام این روز را به جشن و سرور سپرى مىكردند و ثانیاً این عزادارىها و سوگوارىها اگر آگاهانه، خالصانه و سازنده باشد، دل صاحب عزا را با دل حماسهسازان دشت نینوا پیوند مىدهند و این ارتباط خود باعث ازدیاد معرفت و قرب به بارگاه ملكوتى خواهد شد.
امام صادق علیهم السلام در توصیف مصایب روز عاشورا این گونه فرمودند: «وَ اَمّا یَومَ عاشوراءَ فَیَومٌ اُصیبَ فیه الحُسین صریعاً بینَ اَصحابِهِ و اصحابُهُ حَولَهُ صَرعى عُراةٌ(2)؛ امّا روز عاشورا روزى است كه در آن حسین علیهه السلام میان یارانش كشته بر زمین افتاد و یاران او نیز اطراف او بر خاك افتاده و عریان بودند.»
امام رضا علیهم السلام در اینباره مىفرماید: «من ترك السّعى فى حوائجه یوم عاشوراء قضى اللّه له حوائج الدّنیا و الآخرة و من كان عاشوراء یوم مصیبته جعل اللّه عزّ و جلّ یوم القیامة یوم فرجه و سروره(3)؛ هر كس تلاش در رفع نیازهایش را در عاشورا به خاطر به پاداشتن عزا ترك كند، خداوند حوایج دنیا و آخرتش را برآورده سازد و هر كس عاشورا را روز مصیبت خویش قرار دهد، خداوند تبارك و تعالى روز قیامت را روز شادى و خوشحالى او قرار مىدهد.»
هم چنین امام صادق علیهم السلام فرمودند: «انّ یوم الحسین اعظم مصیبةً من جمیع سائر الایّام(4)؛ روز شهادت امام حسین علیه السلام سوزناكترین روزهاست.»
در سیره اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم السلام هرچه بیشتر تفحّص گردد، مشاهده مىشود كه آن بزرگواران براى ترویج فرهنگ عاشورا و تطبیق آن بر مصادیقش بر اساس مقتضیات هر عصر، اهتمامى وافر و تأكیدى مصرّانه داشتهاند. امام باقر علیهم السلام در تعقیب این هدف و توجه دادن مردم به ستمى كه بر اهل‌بیت علیهم السلام روا شده، وصیّت مىكند تا ده سال در موسم حج در منا براى امام حسین علیه‌السلام و همراهانش عزادارى كنند.
آن حضرت مبلغی را براى چنین امرى اختصاص داد. عزادارى گروهى در ایام حج و سرزمین حسّاس منا، سؤالات معنادارى را در اذهان ترسیم مىكند و این خود بهترین نوع مبارزه غیر مستقیم ائمه علیهم السلام براى توجه دادن افكار عمومى بر ضد جنایات اموى بود.
ائمه هدى علیهم السلام غیر از آن كه قولاً و عملاً در سیره و رفتار خود در جهت برپایى مجالس سوگوارى براى اباعبدالله علیهم السلام تأكید و اصرار داشتهاند، از مردم خواستهاند كه در این امر مهم كوتاهى نكنند و به آنان نوید دادهاند كه براى عزاداران حسینى پاداش بسیار ویژهاى در نظر گرفته شده است.
از منابع روایى چنین برمىآید هر كس بر مصایب ائمه خصوصاً امام حسین علیه السلام بگرید و از این بابت محزون گردد:
1- در روز جزاء با ائمه هدى علیهم السلام محشور خواهد بود.
2- حضرت سیدالشهداء علیه السلام براى سوگوار خود از خداوند طلب آمرزش مىكند.
3- عزادار اباعبدالله علیهم السلام مصداق كسى است كه در شادى اهل عترت شادمان و در حزن آنان اندوهناك و محزون است.
4- در هنگام احتضار سوگوار اباعبدالله علیه السلام، ائمه هدى علیهم السلام حاضر مىشوند و عزرائیل را به مراعات حال وى توصیه مىكنند به حدى كه ملك الموت از مادر نسبت به او رئوفتر است.
5- سوگوار حماسه‌ساز عاشورا، از آب گواراى كوثر جرعههایى مىنوشد و به میوههاى جنّت متنعم مىشود.
6- شفاعت رسول خدا صلی الله علیه و آله شامل عزاداران امام حسین علیه السلام مىشود.
7- قبر ماتم‌دار كربلا نورانى است و از عذاب برزخى مصون مىباشد.
8 - خداوند از این كه عزادار امام حسین علیه السلام را عذاب كند، پروا مىكند.
9- سوگواران و زائران در پرتو عرش الهى در مجلس منوّر در محضر اباعبدالله هستند.(5) گریستن و گریاندن براى مصایب امام حسین علیه السلام نوعى پیوند با راه و روش و هدف آن حضرت است كه باعث آمادگى براى مبارزه و جهاد در راه خدا مىشود و نیروى ایمان و عقیده را از هر جهت بسیج مىكند و ناامیدى و زبونى را از انسان دور مىنماید. از آنجا كه شهادت سالار شهیدان و یاران با وفایش از منظر عمومى، آثار ویرانگرى براى حكومت بنىامیه و سالها بعد براى بنى عباس داشت و مشروعیّت حاكمان این دو سلسله را زیر سؤال برده بود، براى این كه این تراژدى غمبار به دست فراموشى سپرده نشود، امامان علیه‌السلام با گریه بر شهیدان نینوا و زنده نگه داشتن یاد و خاطره جانبازىهاى آنان اهداف شهیدان كربلا را دنبال مىكردند. عظمت حادثه كربلا به قدرى دلخراش بود كه شاهدان آن مصیبت تا زنده بودند آن را فراموش نكردند.
امام سجّاد علیه السلام در مناسبتهاى گوناگون بر عزیزانش گریه مىكرد. اشكهاى آن حضرت عواطف را بر مىانگیخت و در اذهان مخاطبان مظلومیّت شهداى كربلا را ترسیم مىنمود. وی بنیانگذار فرهنگ گریه در میان مؤمنان بود و طى 35 سال امامتش به این روش ادامه داد(6) تا جایى كه یكى از «بكّائین پنج گانه تاریخ»(7) نامیده شد. وقتى راز آن همه گریه را از آن حضرت مىپرسیدند، حضرت مصایب جانگداز كربلا را بازگو مىكرد و مىفرمود: مرا ملامت نكنید. یعقوب علیه السلام پس از آن كه یك فرزند خود را از دست داد، آن قدر گریست تا از غصّه چشمهایش سفید شد. در حالى كه یقین به مرگ فرزندش نداشت. ولى من به چشم خود در نصف روز دیدم كه چهارده نفر از اهل‌بیت مرا سر بریدند.(8)
او نه تنها خود در سوگ شهداى كربلا مىگریست، بلكه شیعیان و مؤمنان را نیز ترغیب به گریستن بر آن شهدا مىكرد و مىفرمود: «هر مؤمنى كه بر شهادت حسین علیه السلام بگرید به طورى كه اشك بر گونههایش جارى شود، خداوند براى او غرفه‌هایى در بهشت آماده مىسازد كه تا ابد در آن اقامت خواهد گزید.»(9)
امام صادق علیه السلام فرمودند: «على بن الحسین علیهماالسلام به یاد عاشورا بیست سال گریست و هرگز طعامى نمىخورد مگر این كه گریه مىكرد.»(10)
همچنین امام رضا علیه السلام فرمودند: «فعلى مثل الحسین فلْیَبك الباكون فانّ البكاء علیه یحطّ الذّنوب العظام(11)؛ گریه كنندگان باید بر كسى همچون حسین علیه السلام گریه كنند، زیرا گریستن بر او گناهان بزرگ را فرو مىریزد.»
باز امام صادق علیه السلام فرمودند: «كلّ الجزع و البكاء مكروهٌ سوى الجزع و البكاء على الحسین(12)؛ هر ناله و گریهاى مكروه است، مگر ناله و گریه بر حسین علیه السلام.»
این اشكها و گریهها در عزاى مظلوم كربلا، فریاد مداوم علیه ستمگران و ابلاغ پیام خون مطهر شهدا بود. اگر گریههاى ائمه علیهم السلام نبود، حادثه عاشورا از خاطرهها محو مىشد و شعاع این مشعل فروزان فروكش مىكرد.
بیان گریه نظام هستى
مسأله گریه نظام هستى به ویژه گریه آسمان بر شهادت حضرت اباعبدالله علیه السلام در روایات منقول از ائمه هدى علیهم السلام منعكس شده است. راز این گریه اظهار عظمت مصیبت است به نحوى كه در جزء جزء عالم هستى داراى تأثیر بوده است.
پس از بازگشت اهل‌بیت عصمت و طهارت از كربلا و ورود به مدینه امام سجاد علیه السلام ضمن خطبهاى چنین فرمودند: «اى مردم! پس از این مصیبت عظمى كدام یك از مردانتان تواند شاد بود یا كدامین چشم مىتواند اشكش را حبس كند؟ همانا آسمانهاى هفتگانه بر قتل او گریستند و دریاها با امواجشان و آسمانها با اركانشان و زمین با پهنه وسیعش و درختان با شاخههایشان و ماهیان اعماق دریا و ملائكه و اهل آسمان بر شهادت او گریستند.»(13)
امام صادق علیه السلام در روایتى به صحابى بزرگوارش زراره فرمودند: «اى زراره! آسمان چهل روز بر حسین علیه السلام گریست و زمین چهل روز با سیاهى و خورشید چهل روز با سرخى و كسوف و كوهها از هم پاشیدند و دریاها متلاطم شدند و ملائكه چهل روز بر حسین علیه السلام گریستند.»(14)
هم چنین امام رضا علیه السلام در روایتى به گریه آسمانهاى هفتگانه و زمین اشاره نمودهاند.(15)
از روایاتى كه گذشت مىتوان چنین استنباط كرد كه اصل مسأله گریه هستى بر شهادت امام حسین علیه‌السلام امرى است قطعى كه خود سند متقنى است براى زنده نگه‌داشتن این قیام.
ترغیب شاعران به سرودن شعر و مرثیه
برپایى مجالس نوحه خوانى و خواندن شعر و مرثیه از عباداتى است كه داراى ثواب و پاداش فراوانى در نزد پروردگار است.
امام صادق علیه السلام مىفرماید: «الحمدلله الّذى جعل فى النّاس من یفد الینا و یمدحنا و یرثى لنا(16)؛ حمد و ستایش خداوندى را كه در میان مردم كسانى را قرار داد كه به سوى ما مىآیند و ما را مدح مىكنند و براى ما مرثیه مىخوانند.».
این نشان دهنده جایگاه «مرثیه» و «مدح» در فرهنگ شیعه و در راستاى احیاى فرهنگ اهل بیت علیهم‌السلام است.
بیان مصایب و مراثى سرور شهیدان امام حسین علیهم السلام به اندازهاى مهم و ضرورى است كه پیشوایان معصوم علیهم‌السلام همواره بدان سفارش كرده و خواستار زنده نگه داشتن نام و یاد آن امام علیهم السلام به این شیوه شدهاند. آنان خود نیز بدین امر پایبند بوده و در بزرگداشت این واقعه جانسوز قلبى سوزان و زبانى نوحهگر داشتهاند.
استاد شهید آیت الله مرتضى مطهرى(ره) در این زمینه مىنویسد: «ائمه دین خواستند قیام امام حسین علیه السلام به صورت یك مكتب و به صورت یك مشعل فروزان همیشه باقى بماند. این یك چراغى است از حق، از حقیقت دوستى و از حقیقت خواهى. این یك ندایى است از حقطلبى، از حرّیت و آزادى، این مكتب آزادى و این مكتب مبارزه با ظلم را خواستند براى همیشه باقى بماند. در زمان خود ائمه اطهار علیهم‌السلام كه این دستور صادر شد، سبب شد كه جریان زنده و فعّال و انقلابى به وجود آید. نام امام حسین علیه السلام شعار انقلاب علیه ظلم گشت، یك عدّه شاعر انقلابى به وجود آمدند مانند: كمیت اسدى، دعبل خزایى، سیّد حمیرى و ...؛ كمیت اسدى مىدانید كیست؟ همان كسى كه با اشعارش از یك سپاه بیشتر براى بنى امیّه ضرر داشت.»(17)
مشهور است كه چون اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم السلام از شام به مدینه بازگشتند، در حوالى مدینه براى مدتى كوتاه اقامت نمودند. اهالى مدینه با شور و شوق خاصى به استقبال آنان رفتند. در میان استقبال كنندگان فردى بود به نام «بشیر بن جذلم» كه چون امام سجاد علیه السلام او را دید، فرمود: اى بشیر! پدرت شاعر بود. آیا تو هم از شاعرى بهره دارى؟ وى جواب داد: آرى! خود نیز شاعر هستم. حضرت فرمودند: ابیاتى بسراى و خبر ورود اهل‌بیت علیهم‌السلام و مصیبت جانگداز كربلا را اعلام كن. بشیر مىگوید بر مركب خود سوار و با عجله وارد مدینه شدم و صدا به گریه بلند كردم و این اشعار را خواندم:
یا اهل یثرب لامقام لكم بها قتل الحسین و ادمعى مدرار
الجسم منه بكربلا مضرّج و الرأس منه على القناة یدار
یعنى: اى اهل یثرب (مدینه) دیگر در شهر نمانید چون حسین علیه السلام كشته شد. پس اشك فراوان از گونهها جارى كنید. بدنش در كربلا آغشته به خون شده و سر مطهرش را بر سر نیزه كردند.
بعد از این مرثیه، شهر مدینه شكل ماتم به خود گرفت. همه اهل شهر از منازل بیرون آمدند و به گریه و زارى پرداختند و این ماتم‌سرایى تا چندین روز ادامه داشت.
در عصر امامت ائمه علیهم السلام شعرایى چون كمیت اسدى، سیّد حمیرى، دعبل خزایى و ... به سفارش آن بزرگواران براى فداكاران كربلا به مرثیه‌گویى پرداختند. اشعار حماسى و عمیق این یاران اهل‌بیت علیهم السلام بنى امیّه و بنى عباس را در هراس افكنده بود.(18)
شاعر و مدّاح اهل‌بیت علیهم السلام «دعبل خزایى» این گونه نقل كرده است: ایام محرم بود كه به زیارت امام هشتم على بن موسى الرضا علیه السلام رفتم. دیدم آن حضرت با حالت حزن و اندوه نشسته و اصحاب هم دور او جمع شدهاند. چون مرا دید، فرمود: اى دعبل! دوست دارم شعرى بخوانى، زیرا این روزها غم و اندوهى است كه بر خاندان ما رفته است و كسى كه بر مصیبت جدّم امام حسین علیه السلام بگرید، خداوند گناهان او را مىآمرزد. سپس آن حضرت از جاى خویش برخاست و پردهاى را نصب كرد و اهل خانه را در پشت آن پرده قرار داد تا در مصایب جدّشان عزادارى كنند. در این حال رو به سوى من كرد و فرمود: براى جدّم حسین علیه السلام مرثیهاى بخوان. دعبل مىگوید: اشعارى خواندم به طورى كه صداى گریه امام رضا علیه السلام و اهل‌بیت او بلند شد.(19)
زید شجام مىگوید: «با جمعى از كوفیان نزد امام جعفر صادق علیه السلام بودیم كه جعفر بن عفان وارد شد. امام صادق علیه السلام او را نزدیك خود جاى داد. سپس فرمود: شنیدهام تو درباره عزادارى امام حسین علیه السلام خوب شعر مىگویى، گفت: بلى! فرمود: بگو! پس جعفر شعرى درباره امام حسین علیه السلام سرود به طورى كه امام صادق علیه السلام و تمام اطرافیان گریستند. سپس امام فرمود: اى جعفر! به خدا قسم دیدم ملائكه اشعار تو را درباره حسین علیه السلام مىشنوند و آنها هم گریه مىكنند.
اى جعفر! خداوند همین الآن بهشت را بر تو واجب كرد و گناهانت را بخشید.»(20)
سفارش به زیارت سالار شهیدان
از شیوه‌هایى كه امامان علیهم السلام براى احیاى نهضت عاشورا به كار گرفتند، توجه فراوان به زیارت امام حسین علیه السلام بود. سفارشهاى فراوانى كه از خاندان عترت و طهارت در باب بزرگداشت مقام آن حضرت و زیارت آن امام مظلوم در اوقات مختلف به ما رسیده است، عمق و میزان مقام الهى سالار عشق را به وضوح بیان مىكند.
امام سجاد علیه السلام در سخنان گهربار خویش، سفارش زیادى به زیارت امام حسین علیه السلام داشت. ایشان بعد از بازگشت به مدینه در بیرون شهر خیمهاى برپا كرد و چندین سال در آن اقامت گزید تا ملاقاتى با دشمنان عترت نداشته باشد. حضرت پیوسته در طول این مدت به قصد زیارت پدر و جدّ خویش به عراق مىآمد، ولى كسى متوجّه نمىشد.(21)
امام صادق علیه السلام فرمودهاند: «لو یعلم النّاس ما فى زیارة قبر الحسین علیه السلام من الفضل لماتوا شوقاً(22)؛ اگر مردم فضیلت زیارت قبر امام حسین علیه السلام را مىدانستند از شوق جان مىباختند.»
سدیر صیرفى مىگوید: امام صادق علیه السلام به من فرمود: اى سدیر! آیا هر روز حسین علیه السلام را زیارت مىكنى، عرض كردم فدایت شوم نه، فرمود: چقدر جفاكار هستى! سپس فرمود: آیا هر جمعه او را زیارت مىكنى؟ عرض كردم نه، فرمود: آیا هر ماه او را زیارت مىكنى؟ عرض كردم نه. فرمود: آیا هر سال او را زیارت مىكنى؟ عرض كردم گاهى. حضرت فرمود: شما به حسین علیه السلام چقدر جفا مىكنید! آیا نمىدانى كه خداوند عزّ و جلّ دو میلیون فرشته دارد كه پریشان حال بر حسین گریه مىكنند و او را زیارت مىكنند و خسته نمىشوند؟
چه مانعى دارد كه قبر حسین علیه السلام را در هر جمعه پنج بار و یا در هر روز یك بار زیارت كرده باشى؟ عرض كردم: فدایت شوم. میان ما و قبر حسین علیه السلام بسیار فاصله است. حضرت فرمود: زیارت را از راه دور انجام بده و آن بدین گونه است: برو بالاى پشت بام و به راست و چپ توجه كن. آن وقت سر به طرف آسمان بلند كن سپس به طرف قبله توجه كن و بگو: «السلام علیك یا اباعبدالله الحسین. السلام علیك و رحمة اللّه و بركاته» اگر چنین كنى براى تو یك زیارت مىنویسند معادل یك حج و یك عمره.(23)
امام رضا علیه السلام فرمودند: «من زار قبر ابى عبدالله بشطّ الفرات كان كمن زار اللّه فوق عرشه(24)؛ هر كس قبر امام حسین علیه السلام را در كنار رود فرات زیارت كند، مانند كسى است كه خداوند را در بالاى عرش زیارت كرده است.»
آرى از سیاستهاى ثابت و تغییرناپذیر امامان معصوم علیهم السلام بعد از شهادت سالار شهیدان احیاء این نهضت بود. تأكید آنان بر عزادارى، گریه، فضایل، زیارت و ... از عاشورا مشعلى جاویدان ساخت و كربلا را به صورت بزرگترین دژ مقاومت امت اسلامى در برابر كفر و نفاق و بیداد در آورد. امروزه با استفاده از سیره ائمه هدى علیهم السلام عاشوراى حسینى سمبل ظلم ستیزى و عدالت خواهى و راه رهایى مظلومان جهان از سلطه مستكبران شناخته مىشود. اگرچه در طول تاریخ از سوى كوردلان تلاشهایى براى فراموش شدن نام حسین علیه السلام و خاموشى این مشعل هدایت صورت گرفته است، امّا همه این تلاشهاى مذبوحانه نشان وحشت آنان از جوشش خون پاك حسینى در رگهاى نسل جوان است و علىرغم همه این كوششها هر روز گرایش دلهاى صالحان و مؤمنان به سوى عاشورا و محرم افزونتر و گستردهتر مىگردد و محبت حسینى دلهاى مظلومان جهان را شیداى فرزند فاطمه علیهاالسلام مىكند.
پىنوشتها:
1. ماهنامه مبلّغان، شماره 39، ص 71.
2. اصول كافى، كلینى، ج 4، ص 147.
3. عیون اخبار الرّضا، شیخ صدوق، ج 1، ص 298.
4. همان، ص 225.
5. مجله پاسدار اسلام، شمارههاى 267 و 268(اسفند 82 و فروردین 83) ص 29 - 27، برگرفته از مقاله جارى با جرعههاى عاشورا، غلامرضا گلى زواره.
6. امالى شیخ صدوق، ص 140.
7. حضرت آدم علیه السلام، حضرت نوح علیه السلام، حضرت یعقوب علیه السلام، حضرت فاطمه علیهاالسلام و امام سجاد علیه السلام.
8. امالى شیخ صدوق، ص 140.
9. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، شیخ صدوق، ص 83.
10. بحارالانوار، مجلسى، ج 46، ص 108.
11. همان، ج 44، ص 283.
12. همان، ج 45، ص 313.
13. عوالم العلوم و المعارف، عبدالله بحرانى، ج امام حسین علیه السلام، ص459.
14. بحارالانوار، ج 45، ص 207 - 206.
15. همان، ج 44، ص 286.
16. وسایل الشیعه، حرّ عاملى، ج 10، ص 469.
17. ده گفتار، شهید مطهرى، ص 252 - 251.
18. مجله پاسدار اسلام، شماره 163، تیر 1374، ص 32.
19. بحارالانوار، ج 45، ص 275.
20. وسایل الشیعه، ج 4، ص 594.
21. الامام زین العابدین، علّامه مقدم، ص 42.
22. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص 319.
23. وسایل الشیعه، ج 10، ص 386.
24. مأخذ قبل، ص 183.
منبع: مجله پاسدار اسلام، شماره 278، اسماعیل نسّاجى زواره .
