تبیان، دستیار زندگی

قرآن شناسی حضرت علی علیه السلام

اولین گام هر نوع ارتباط با قرآن شناخت آن است
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
قران و نهج البلاغه
فرض كنید تلفنی می‏ خرید كه مجهز به پیغام‏ گیر است و می ‏توانید با آن نمابرهای خود را نیز ارسال كنید. این‏كه شما بدانید این تلفن چیست و چه توانایی‏های دارد در چگونگی استفاده شما از آن بسیار موثر است. اگر شما همان تلفن را بخرید ولی از امكان ارسال نمابر آن باخبر نباشید طبیعی است كه هیچ‏گاه انتظار ارسال نمابر را از آن ندارید و بالطبع نمی ‏توانید از تلفن خود به خوبی استفاده كنید.
ارتباط با قرآن نیز دقیقاً پیرو همین قاعده یعنی شناخت آن است. " قرآن‏ شناسی " عنوان مجموعه بحث ‏هایی است كه می‏ خواهد معرفی‏ های مختلف از قرآن را عرضه كند ، چرا كه هرگونه معرفی از قرآن ، تأثیری مستقیم بر نحوه ارتباط با آن خواهد گذاشت.
مثلاً اگر كسی قرآن را به عنوان كتابی بشناسد كه برای خواندن و ثواب بردن نازل شده است ، انتظارش از قرآن رسیدن به ثواب است ، از این ‏رو می ‏كوشد كه بیشتر و بیشتر قرآن بخواند. در مقابل اگر كسی قرآن را كتابی می ‏داند كه حاوی سخن زنده خداست و برای این نازل شده است تا خداوند با دل و روان قاری قرآن سخن بگوید و فرهنگ این زبان آسمانی را در وجود او به تدریج گسترش دهد ، قطعاً به دلیل بالارفتن سطح انتظارات او از قرآن ، به گونه ‏ای دیگر با آن ارتباط برقرار می‏ كند.
صفحه قرآن ‏شناسی و قرآن‏ شناسان درصدد است تا شناخت ‏های متفاوت از قرآن را معرفی كند و دیدگاه مخاطبان را در شناخت قرآن به چالش بكشد.
 

قرآن‏ شناسی حضرت علی (ع) شناخت قرآن با نهج ‏البلاغه :

یكی از بهترین منابع شناخت قرآن سخنان و گفته ‏های حضرت علی (ع) درباره قرآن‏ شناسی است. این سخنان به ما می‏ آموزد كه ایشان چه تعریفی از قرآن داشته ‏اند و در نظر ایشان قرآن چه جایگاهی داشته است. برای رعایت اختصار تنها به جملات نهج ‏البلاغه مولا مراجعه كرده ‏ایم و توصیف‏ های ایشان را از قرآن به نگارش درآورده ‏ایم.
نكته مهم در سخنان حضرت علی (ع) این است كه ایشان از منظری بسیار جالب توجه به قرآن می ‏نگرد و قرآن را به ‏گونه‏ ای می ‏شناسد و معرفی می‏ كند كه انسان باور می ‏كند كه آنچه حضرت علی (ع) توصیف می‏ كند ، "سخن خدا"ست.
 

قرآن‏ شناسی حضرت علی (ع) :


قرآن را بیاموزید كه بهترین سخن [برای آموختن و به خاطر سپردن] است و در [سخنان] آن بیندیشید چرا كه بهار دلهاست [و اندیشیدن در آن باعث طراوت و تازگی دل می ‏شود] و با نور آن [تاریكی ‏ها [خود را درمان كنید ، زیرا درمان بیماری‏های درون است و آن را چنان‏كه شایسته است بخوانید زیرا سودمندترین داستان‏هاست.
[قرآن] كتاب خداست كه با آن بینش پیدا می‏ كنید ، گویا و شنوا می ‏شوید ، كتابی كه هر جمله آن با كمك جمله‏ های دیگر [با انسان] سخن می گوید و هر بخش ، گواه [عظمت و حقیقت] بخش دیگر است. قرآن در مسیر حركت به سوی خدا ، هیچ انحرافی ایجاد نمی ‏كند و همراه و هم‏نشین خود را از [راه رسیدن به خدا] منحرف نمی‏ كند. (2)
بدانید كه قرآن نصیحت ‏گری است كه نصیحت خود را به خیانت نمی ‏آلاید و راهنمایی است كه هرگز كسی را گمراه نمی‏ كند و سخن‏گویی است كه هرگز دروغ نمی ‏گوید. امكان ندارد كسی با قرآن هم‏نشین شود مگر این‏كه این هم‏نشینی باعث شود كه بهترین راه هدایت را بجوید و از كوری و كوربینی‏اش كم می ‏شود. این حقیقت را بدانید كه بعد از [آشنایی با] قرآن [قرآن به گونه‏ ای افراد را بی ‏نیاز می‏ كند كه] دیگر هیچ نوع از نیازمندی باقی نمی ‏ماند و كسی قبل از [آشنایی با [قرآن ممكن نیست كه مزه بی‏ نیازی را بچشد.
پس بیایید و درمان دردهایتان را از قرآن بخواهید و با یاری قرآن برمشكلات سخت خویش پیروز شوید ، زیرا درمان بزرگ‏ترین دردهای شما ـ از جمله كفر ، نفاق ، بی راهه ‏روی و گمراهی ـ همه در قرآن است. به وسیله قرآن هر آنچه می‏ خواهید ، از خدا بخواهید و با دوستی قرآن [ است كه می توانید] به سوی خدا روكنید. اما مبادا كه آن را وسیله گدایی از خلق خدا قرار دهید. [ زیرا قرآن وسیله‏ ای برای توجه و رسیدن به خداست] و بندگان با هیچ وسیله ‏ای نمی ‏توانند مانند استفاده از قرآن به سوی خداوند حركت كنند.
بدانید كه قرآن شفاعت‏گری است كه شفاعت او قطعاً پذیرفته می‏ شود و سخن‏گویی است كه سخن او [ در درگاه الهی [پذیرفته است ، بنابراین هر كس كه قرآن در روز قیامت از او شفاعت كند ، پذیرفته می ‏شود، همان‏گونه كه اگر از كسی شكوه كند [ بی‏ چون و چرا] پذیرفته است.
در روز قیامت كسی فریاد می‏ زند كه " امروز جز آنها كه به كشت و زرع قرآن مشغول بودند ، تمامی كشاورزان درگیر كشت و عاقبت كار خویش ‏اند" پس [ای مردم] بیایید و از كشاورزان قرآن و پیروانش باشید و در مسیر حركت به سوی پروردگارتان آن را به عنوان راهنما انتخاب كنید و قرآن را نصیحت‏ گر خود بدانید و در مقام مقایسه و انتخاب میان نظر خود و نظر قرآن به نظرها و افكار خود بدگمان باشید [نه قرآن] (3)
خداوند كتابی نازل كرده است پر از نور ؛ نوری كه روشنایی آن هیچ‏گاه برطرف نمی‏ شود و چراغ ‏های آن ابداً به خاموشی نمی ‏گراید ، اقیانوسی كه كسی به ژرفای آن دست نمی‏ یابد ، راهی كه [آن‏ چنان روشن و سرراست است كه [رهروان آن گم نمی ‏شوند ، درخششی كه تابش آن از بین نمی‏ رود ، سند و دلیلی كه دلالت آن همیشگی است ، توضیح و تشریحی [برای امور مورد نیاز شما] كه پایه‏ های او هیچ گاه ویران نمی ‏شود ، درمانی كه از عوارض آن جای نگرانی نیست ، عزتی است كه یاوران قرآن را عزیز و شكست‏ ناپذیر می‏ كند ، حقی كه ابداً یاران خود [در وقت كوشش در راه رسیدن به حق [تنها نمی‏ گذارد. آری ، معدن ایمان است و مایه فراوانی آن ، چشمه ‏های علم است و دریاهای دانش ، باغ ‏های عدالت است و آبگیرهای آن ، زیربنای اسلام است و ساختار آن ، دریایی است كه هر چه از آبش بردارند تمام نمی‏ شود ، چشمه‏ ساری است كه هر چه آبش مصرف شود ، نمی‏ خشكد ، آبشخوری كه هر چه قدر كه تعداد آب‏نوشان زیاد باشد از آب آن كم نمی ‏شود. منزلگاهی است كه مسافران آن را گم نمی‏ كنند ، علائم راهی است كه با دیدن آن مسافران بی راهه نمی‏ روند ، جای‏جای راهش به نرده ‏ها و حفاظ ‏هایی مجهز است تا رهروان را از انحراف از جاده حفظ كند ، خداوند آن را برای تشنگی دانشمندان ، گوارا و برای قلب انسان‏ های جویای دانش ، بهار پرطراوت و برای حركت صالحان راهی روشن قرار داده است. قرآن دارویی است [كه با استفاده از آن] هیچ دردی بر جای نمی ‏ماند ، نوری است كه هیچ تاریكی در آن راه ندارد ، ریسمانی است كه به جای بسیار امنی بسته شده است ، قلعه ‏ای كه تسخیرناپذیر است ، برای كسی كه دنباله‏ رو اوست مایه عزت است ، برای كسی كه به خانه آن وارد شود موجب امنیت است.
هر كه آن را راهنمای خود قرار دهد هدایتش می ‏كند ، هر كه آن را انتخاب كند ، برای او عذری موجه است [كه چیز دیگری انتخاب نكند] برای كسی كه بخواهد با منطق قرآن سخن بگوید ، دلیل و برهان است و برای كسی كه با تكیه به قرآن [با هر چه خلاف قرآن است ]مشاجره می‏ كند ، شاهد [ی محكم] است و برای كسی كه به آن استناد كند ، موجب پیروزی است. هر كه قرآن را در سینه خود جای دهد قرآن نیز او را در سینه خود جای می ‏دهد ، كسی كه بخواهد قرآن را به كار بندد و از آن استفاده كند ، قرآن برای او مركبی راهوار است [خود زمینه به كار بستن آن را فراهم می‏ كند] و برای هر كه در پناهش درآید سپر است. قرآن برای اهل دانش ، علم است ، برای روایت‏گران ، سخن و برای قاضیان و داوران حكم است. (4)
این كتاب خداست كه در میان شماست ، سخن‏گویی كه لكنت زبان ندارد ، خانه‏ ای كه پایه ‏ها و ستون ‏های آن خراب نمی ‏شود و عزتی كه یارانش هیچ‏گاه شكست نمی‏ خورند. (5)
خداوند سبحان به هیچ‏یك از امت‏ های پیشین ، كتابی چون قرآن عطا نكرده است ، چرا كه بی‏گمان قرآن ریسمان محكم و وسیله مطمئن ارتباطی خداست. بهار دل‏ها و چشمه‏ های دانش در قرآن است و دل جز با قرآن [ از زنگارها] صیقل نمی ‏یابد. (6)
به كتاب خدا بازگردید كه ریسمانی است محكم و نوری است ویژه و روشنگر ، درمانی است سودمند ، چشمه ‏ای است سیراب ‏كننده و كسانی را كه به قرآن دست یابند از هر خطایی یا مصون می‏ دارد و برای هر كس كه به قرآن دست پیدا كند و با آن ارتباط برقرار كند ، مایه نجات است. كتابی كه هرگز در آن انحرافی به وقوع نخواهد پیوست كه نیاز به اصلاح كردن آن باشد ، تغییر جهت نمی‏ دهد كه موجب انحراف شود تكرار و شنیدن پیاپی كهنه ‏اش نخواهد كرد ، هر كه با الهام از قرآن سخن بگوید سخن راست و درست می ‏زند و هر كه بر مبنای قرآن كار كند پیشتاز است. (7)
ظاهر [جمله ‏ها و عبارت‏ های] قرآن بسیار زیبا و باطن آن بسیار عمیق است. شگفتی ‏های آن پایان نمی‏ پذیرد و ناشناخته ‏های آن تمام نمی‏ شود و جز با نور قرآن تاریكی‏ ها را نمی ‏توان زدود. (8)
از قرآن بخواهید كه با شما سخن بگوید ... بدانید كه دانش آینده و سخن از گذشته و درمان دردهایتان و راز نظم و نظام یافتن شما همه و همه در قرآن است. (9)
 
پی نوشت ها:
1ـ نهج ‏البلاغه ، خطبه 109
2ـ همان ، خطبه 133
3ـ همان ، خطبه 175
4ـ همان ، خطبه 189
5ـ همان ، خطبه 133
6ـ همان ، خطبه 175
7ـ همان ، خطبه 155
8ـ همان ، خطبه 18
9- همان ، خطبه 157
منبع : مرکز جهانی اطلاع رسانی آل البیت علیهم السلام/ نهج ‏البلاغه ، ترجمه عبدالمحمد آیتی ، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی ؛ بنیاد نهج ‏البلاغه ، 1377
مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.