قرآن شناسی حضرت علی علیه السلام
اولین گام هر نوع ارتباط با قرآن شناخت آن است
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : يکشنبه 1396/07/30
فرض كنید تلفنی می خرید كه مجهز به پیغام گیر است و می توانید با آن نمابرهای خود را نیز ارسال كنید. اینكه شما بدانید این تلفن چیست و چه تواناییهای دارد در چگونگی استفاده شما از آن بسیار موثر است. اگر شما همان تلفن را بخرید ولی از امكان ارسال نمابر آن باخبر نباشید طبیعی است كه هیچگاه انتظار ارسال نمابر را از آن ندارید و بالطبع نمی توانید از تلفن خود به خوبی استفاده كنید.
ارتباط با قرآن نیز دقیقاً پیرو همین قاعده یعنی شناخت آن است. " قرآن شناسی " عنوان مجموعه بحث هایی است كه می خواهد معرفی های مختلف از قرآن را عرضه كند ، چرا كه هرگونه معرفی از قرآن ، تأثیری مستقیم بر نحوه ارتباط با آن خواهد گذاشت.
مثلاً اگر كسی قرآن را به عنوان كتابی بشناسد كه برای خواندن و ثواب بردن نازل شده است ، انتظارش از قرآن رسیدن به ثواب است ، از این رو می كوشد كه بیشتر و بیشتر قرآن بخواند. در مقابل اگر كسی قرآن را كتابی می داند كه حاوی سخن زنده خداست و برای این نازل شده است تا خداوند با دل و روان قاری قرآن سخن بگوید و فرهنگ این زبان آسمانی را در وجود او به تدریج گسترش دهد ، قطعاً به دلیل بالارفتن سطح انتظارات او از قرآن ، به گونه ای دیگر با آن ارتباط برقرار می كند.
صفحه قرآن شناسی و قرآن شناسان درصدد است تا شناخت های متفاوت از قرآن را معرفی كند و دیدگاه مخاطبان را در شناخت قرآن به چالش بكشد.
نكته مهم در سخنان حضرت علی (ع) این است كه ایشان از منظری بسیار جالب توجه به قرآن می نگرد و قرآن را به گونه ای می شناسد و معرفی می كند كه انسان باور می كند كه آنچه حضرت علی (ع) توصیف می كند ، "سخن خدا"ست.
قرآن را بیاموزید كه بهترین سخن [برای آموختن و به خاطر سپردن] است و در [سخنان] آن بیندیشید چرا كه بهار دلهاست [و اندیشیدن در آن باعث طراوت و تازگی دل می شود] و با نور آن [تاریكی ها [خود را درمان كنید ، زیرا درمان بیماریهای درون است و آن را چنانكه شایسته است بخوانید زیرا سودمندترین داستانهاست.
[قرآن] كتاب خداست كه با آن بینش پیدا می كنید ، گویا و شنوا می شوید ، كتابی كه هر جمله آن با كمك جمله های دیگر [با انسان] سخن می گوید و هر بخش ، گواه [عظمت و حقیقت] بخش دیگر است. قرآن در مسیر حركت به سوی خدا ، هیچ انحرافی ایجاد نمی كند و همراه و همنشین خود را از [راه رسیدن به خدا] منحرف نمی كند. (2)
بدانید كه قرآن نصیحت گری است كه نصیحت خود را به خیانت نمی آلاید و راهنمایی است كه هرگز كسی را گمراه نمی كند و سخنگویی است كه هرگز دروغ نمی گوید. امكان ندارد كسی با قرآن همنشین شود مگر اینكه این همنشینی باعث شود كه بهترین راه هدایت را بجوید و از كوری و كوربینیاش كم می شود. این حقیقت را بدانید كه بعد از [آشنایی با] قرآن [قرآن به گونه ای افراد را بی نیاز می كند كه] دیگر هیچ نوع از نیازمندی باقی نمی ماند و كسی قبل از [آشنایی با [قرآن ممكن نیست كه مزه بی نیازی را بچشد.
پس بیایید و درمان دردهایتان را از قرآن بخواهید و با یاری قرآن برمشكلات سخت خویش پیروز شوید ، زیرا درمان بزرگترین دردهای شما ـ از جمله كفر ، نفاق ، بی راهه روی و گمراهی ـ همه در قرآن است. به وسیله قرآن هر آنچه می خواهید ، از خدا بخواهید و با دوستی قرآن [ است كه می توانید] به سوی خدا روكنید. اما مبادا كه آن را وسیله گدایی از خلق خدا قرار دهید. [ زیرا قرآن وسیله ای برای توجه و رسیدن به خداست] و بندگان با هیچ وسیله ای نمی توانند مانند استفاده از قرآن به سوی خداوند حركت كنند.
بدانید كه قرآن شفاعتگری است كه شفاعت او قطعاً پذیرفته می شود و سخنگویی است كه سخن او [ در درگاه الهی [پذیرفته است ، بنابراین هر كس كه قرآن در روز قیامت از او شفاعت كند ، پذیرفته می شود، همانگونه كه اگر از كسی شكوه كند [ بی چون و چرا] پذیرفته است.
در روز قیامت كسی فریاد می زند كه " امروز جز آنها كه به كشت و زرع قرآن مشغول بودند ، تمامی كشاورزان درگیر كشت و عاقبت كار خویش اند" پس [ای مردم] بیایید و از كشاورزان قرآن و پیروانش باشید و در مسیر حركت به سوی پروردگارتان آن را به عنوان راهنما انتخاب كنید و قرآن را نصیحت گر خود بدانید و در مقام مقایسه و انتخاب میان نظر خود و نظر قرآن به نظرها و افكار خود بدگمان باشید [نه قرآن] (3)
خداوند كتابی نازل كرده است پر از نور ؛ نوری كه روشنایی آن هیچگاه برطرف نمی شود و چراغ های آن ابداً به خاموشی نمی گراید ، اقیانوسی كه كسی به ژرفای آن دست نمی یابد ، راهی كه [آن چنان روشن و سرراست است كه [رهروان آن گم نمی شوند ، درخششی كه تابش آن از بین نمی رود ، سند و دلیلی كه دلالت آن همیشگی است ، توضیح و تشریحی [برای امور مورد نیاز شما] كه پایه های او هیچ گاه ویران نمی شود ، درمانی كه از عوارض آن جای نگرانی نیست ، عزتی است كه یاوران قرآن را عزیز و شكست ناپذیر می كند ، حقی كه ابداً یاران خود [در وقت كوشش در راه رسیدن به حق [تنها نمی گذارد. آری ، معدن ایمان است و مایه فراوانی آن ، چشمه های علم است و دریاهای دانش ، باغ های عدالت است و آبگیرهای آن ، زیربنای اسلام است و ساختار آن ، دریایی است كه هر چه از آبش بردارند تمام نمی شود ، چشمه ساری است كه هر چه آبش مصرف شود ، نمی خشكد ، آبشخوری كه هر چه قدر كه تعداد آبنوشان زیاد باشد از آب آن كم نمی شود. منزلگاهی است كه مسافران آن را گم نمی كنند ، علائم راهی است كه با دیدن آن مسافران بی راهه نمی روند ، جایجای راهش به نرده ها و حفاظ هایی مجهز است تا رهروان را از انحراف از جاده حفظ كند ، خداوند آن را برای تشنگی دانشمندان ، گوارا و برای قلب انسان های جویای دانش ، بهار پرطراوت و برای حركت صالحان راهی روشن قرار داده است. قرآن دارویی است [كه با استفاده از آن] هیچ دردی بر جای نمی ماند ، نوری است كه هیچ تاریكی در آن راه ندارد ، ریسمانی است كه به جای بسیار امنی بسته شده است ، قلعه ای كه تسخیرناپذیر است ، برای كسی كه دنباله رو اوست مایه عزت است ، برای كسی كه به خانه آن وارد شود موجب امنیت است.
هر كه آن را راهنمای خود قرار دهد هدایتش می كند ، هر كه آن را انتخاب كند ، برای او عذری موجه است [كه چیز دیگری انتخاب نكند] برای كسی كه بخواهد با منطق قرآن سخن بگوید ، دلیل و برهان است و برای كسی كه با تكیه به قرآن [با هر چه خلاف قرآن است ]مشاجره می كند ، شاهد [ی محكم] است و برای كسی كه به آن استناد كند ، موجب پیروزی است. هر كه قرآن را در سینه خود جای دهد قرآن نیز او را در سینه خود جای می دهد ، كسی كه بخواهد قرآن را به كار بندد و از آن استفاده كند ، قرآن برای او مركبی راهوار است [خود زمینه به كار بستن آن را فراهم می كند] و برای هر كه در پناهش درآید سپر است. قرآن برای اهل دانش ، علم است ، برای روایتگران ، سخن و برای قاضیان و داوران حكم است. (4)
این كتاب خداست كه در میان شماست ، سخنگویی كه لكنت زبان ندارد ، خانه ای كه پایه ها و ستون های آن خراب نمی شود و عزتی كه یارانش هیچگاه شكست نمی خورند. (5)
خداوند سبحان به هیچیك از امت های پیشین ، كتابی چون قرآن عطا نكرده است ، چرا كه بیگمان قرآن ریسمان محكم و وسیله مطمئن ارتباطی خداست. بهار دلها و چشمه های دانش در قرآن است و دل جز با قرآن [ از زنگارها] صیقل نمی یابد. (6)
به كتاب خدا بازگردید كه ریسمانی است محكم و نوری است ویژه و روشنگر ، درمانی است سودمند ، چشمه ای است سیراب كننده و كسانی را كه به قرآن دست یابند از هر خطایی یا مصون می دارد و برای هر كس كه به قرآن دست پیدا كند و با آن ارتباط برقرار كند ، مایه نجات است. كتابی كه هرگز در آن انحرافی به وقوع نخواهد پیوست كه نیاز به اصلاح كردن آن باشد ، تغییر جهت نمی دهد كه موجب انحراف شود تكرار و شنیدن پیاپی كهنه اش نخواهد كرد ، هر كه با الهام از قرآن سخن بگوید سخن راست و درست می زند و هر كه بر مبنای قرآن كار كند پیشتاز است. (7)
ظاهر [جمله ها و عبارت های] قرآن بسیار زیبا و باطن آن بسیار عمیق است. شگفتی های آن پایان نمی پذیرد و ناشناخته های آن تمام نمی شود و جز با نور قرآن تاریكی ها را نمی توان زدود. (8)
از قرآن بخواهید كه با شما سخن بگوید ... بدانید كه دانش آینده و سخن از گذشته و درمان دردهایتان و راز نظم و نظام یافتن شما همه و همه در قرآن است. (9)
پی نوشت ها:
1ـ نهج البلاغه ، خطبه 109
2ـ همان ، خطبه 133
3ـ همان ، خطبه 175
4ـ همان ، خطبه 189
5ـ همان ، خطبه 133
6ـ همان ، خطبه 175
7ـ همان ، خطبه 155
8ـ همان ، خطبه 18
9- همان ، خطبه 157
منبع : مرکز جهانی اطلاع رسانی آل البیت علیهم السلام/ نهج البلاغه ، ترجمه عبدالمحمد آیتی ، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی ؛ بنیاد نهج البلاغه ، 1377
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید. ارتباط با قرآن نیز دقیقاً پیرو همین قاعده یعنی شناخت آن است. " قرآن شناسی " عنوان مجموعه بحث هایی است كه می خواهد معرفی های مختلف از قرآن را عرضه كند ، چرا كه هرگونه معرفی از قرآن ، تأثیری مستقیم بر نحوه ارتباط با آن خواهد گذاشت.
مثلاً اگر كسی قرآن را به عنوان كتابی بشناسد كه برای خواندن و ثواب بردن نازل شده است ، انتظارش از قرآن رسیدن به ثواب است ، از این رو می كوشد كه بیشتر و بیشتر قرآن بخواند. در مقابل اگر كسی قرآن را كتابی می داند كه حاوی سخن زنده خداست و برای این نازل شده است تا خداوند با دل و روان قاری قرآن سخن بگوید و فرهنگ این زبان آسمانی را در وجود او به تدریج گسترش دهد ، قطعاً به دلیل بالارفتن سطح انتظارات او از قرآن ، به گونه ای دیگر با آن ارتباط برقرار می كند.
صفحه قرآن شناسی و قرآن شناسان درصدد است تا شناخت های متفاوت از قرآن را معرفی كند و دیدگاه مخاطبان را در شناخت قرآن به چالش بكشد.
قرآن شناسی حضرت علی (ع) شناخت قرآن با نهج البلاغه :
یكی از بهترین منابع شناخت قرآن سخنان و گفته های حضرت علی (ع) درباره قرآن شناسی است. این سخنان به ما می آموزد كه ایشان چه تعریفی از قرآن داشته اند و در نظر ایشان قرآن چه جایگاهی داشته است. برای رعایت اختصار تنها به جملات نهج البلاغه مولا مراجعه كرده ایم و توصیف های ایشان را از قرآن به نگارش درآورده ایم.نكته مهم در سخنان حضرت علی (ع) این است كه ایشان از منظری بسیار جالب توجه به قرآن می نگرد و قرآن را به گونه ای می شناسد و معرفی می كند كه انسان باور می كند كه آنچه حضرت علی (ع) توصیف می كند ، "سخن خدا"ست.
قرآن شناسی حضرت علی (ع) :
قرآن را بیاموزید كه بهترین سخن [برای آموختن و به خاطر سپردن] است و در [سخنان] آن بیندیشید چرا كه بهار دلهاست [و اندیشیدن در آن باعث طراوت و تازگی دل می شود] و با نور آن [تاریكی ها [خود را درمان كنید ، زیرا درمان بیماریهای درون است و آن را چنانكه شایسته است بخوانید زیرا سودمندترین داستانهاست.
[قرآن] كتاب خداست كه با آن بینش پیدا می كنید ، گویا و شنوا می شوید ، كتابی كه هر جمله آن با كمك جمله های دیگر [با انسان] سخن می گوید و هر بخش ، گواه [عظمت و حقیقت] بخش دیگر است. قرآن در مسیر حركت به سوی خدا ، هیچ انحرافی ایجاد نمی كند و همراه و همنشین خود را از [راه رسیدن به خدا] منحرف نمی كند. (2)
بدانید كه قرآن نصیحت گری است كه نصیحت خود را به خیانت نمی آلاید و راهنمایی است كه هرگز كسی را گمراه نمی كند و سخنگویی است كه هرگز دروغ نمی گوید. امكان ندارد كسی با قرآن همنشین شود مگر اینكه این همنشینی باعث شود كه بهترین راه هدایت را بجوید و از كوری و كوربینیاش كم می شود. این حقیقت را بدانید كه بعد از [آشنایی با] قرآن [قرآن به گونه ای افراد را بی نیاز می كند كه] دیگر هیچ نوع از نیازمندی باقی نمی ماند و كسی قبل از [آشنایی با [قرآن ممكن نیست كه مزه بی نیازی را بچشد.
پس بیایید و درمان دردهایتان را از قرآن بخواهید و با یاری قرآن برمشكلات سخت خویش پیروز شوید ، زیرا درمان بزرگترین دردهای شما ـ از جمله كفر ، نفاق ، بی راهه روی و گمراهی ـ همه در قرآن است. به وسیله قرآن هر آنچه می خواهید ، از خدا بخواهید و با دوستی قرآن [ است كه می توانید] به سوی خدا روكنید. اما مبادا كه آن را وسیله گدایی از خلق خدا قرار دهید. [ زیرا قرآن وسیله ای برای توجه و رسیدن به خداست] و بندگان با هیچ وسیله ای نمی توانند مانند استفاده از قرآن به سوی خداوند حركت كنند.
بدانید كه قرآن شفاعتگری است كه شفاعت او قطعاً پذیرفته می شود و سخنگویی است كه سخن او [ در درگاه الهی [پذیرفته است ، بنابراین هر كس كه قرآن در روز قیامت از او شفاعت كند ، پذیرفته می شود، همانگونه كه اگر از كسی شكوه كند [ بی چون و چرا] پذیرفته است.
در روز قیامت كسی فریاد می زند كه " امروز جز آنها كه به كشت و زرع قرآن مشغول بودند ، تمامی كشاورزان درگیر كشت و عاقبت كار خویش اند" پس [ای مردم] بیایید و از كشاورزان قرآن و پیروانش باشید و در مسیر حركت به سوی پروردگارتان آن را به عنوان راهنما انتخاب كنید و قرآن را نصیحت گر خود بدانید و در مقام مقایسه و انتخاب میان نظر خود و نظر قرآن به نظرها و افكار خود بدگمان باشید [نه قرآن] (3)
خداوند كتابی نازل كرده است پر از نور ؛ نوری كه روشنایی آن هیچگاه برطرف نمی شود و چراغ های آن ابداً به خاموشی نمی گراید ، اقیانوسی كه كسی به ژرفای آن دست نمی یابد ، راهی كه [آن چنان روشن و سرراست است كه [رهروان آن گم نمی شوند ، درخششی كه تابش آن از بین نمی رود ، سند و دلیلی كه دلالت آن همیشگی است ، توضیح و تشریحی [برای امور مورد نیاز شما] كه پایه های او هیچ گاه ویران نمی شود ، درمانی كه از عوارض آن جای نگرانی نیست ، عزتی است كه یاوران قرآن را عزیز و شكست ناپذیر می كند ، حقی كه ابداً یاران خود [در وقت كوشش در راه رسیدن به حق [تنها نمی گذارد. آری ، معدن ایمان است و مایه فراوانی آن ، چشمه های علم است و دریاهای دانش ، باغ های عدالت است و آبگیرهای آن ، زیربنای اسلام است و ساختار آن ، دریایی است كه هر چه از آبش بردارند تمام نمی شود ، چشمه ساری است كه هر چه آبش مصرف شود ، نمی خشكد ، آبشخوری كه هر چه قدر كه تعداد آبنوشان زیاد باشد از آب آن كم نمی شود. منزلگاهی است كه مسافران آن را گم نمی كنند ، علائم راهی است كه با دیدن آن مسافران بی راهه نمی روند ، جایجای راهش به نرده ها و حفاظ هایی مجهز است تا رهروان را از انحراف از جاده حفظ كند ، خداوند آن را برای تشنگی دانشمندان ، گوارا و برای قلب انسان های جویای دانش ، بهار پرطراوت و برای حركت صالحان راهی روشن قرار داده است. قرآن دارویی است [كه با استفاده از آن] هیچ دردی بر جای نمی ماند ، نوری است كه هیچ تاریكی در آن راه ندارد ، ریسمانی است كه به جای بسیار امنی بسته شده است ، قلعه ای كه تسخیرناپذیر است ، برای كسی كه دنباله رو اوست مایه عزت است ، برای كسی كه به خانه آن وارد شود موجب امنیت است.
هر كه آن را راهنمای خود قرار دهد هدایتش می كند ، هر كه آن را انتخاب كند ، برای او عذری موجه است [كه چیز دیگری انتخاب نكند] برای كسی كه بخواهد با منطق قرآن سخن بگوید ، دلیل و برهان است و برای كسی كه با تكیه به قرآن [با هر چه خلاف قرآن است ]مشاجره می كند ، شاهد [ی محكم] است و برای كسی كه به آن استناد كند ، موجب پیروزی است. هر كه قرآن را در سینه خود جای دهد قرآن نیز او را در سینه خود جای می دهد ، كسی كه بخواهد قرآن را به كار بندد و از آن استفاده كند ، قرآن برای او مركبی راهوار است [خود زمینه به كار بستن آن را فراهم می كند] و برای هر كه در پناهش درآید سپر است. قرآن برای اهل دانش ، علم است ، برای روایتگران ، سخن و برای قاضیان و داوران حكم است. (4)
این كتاب خداست كه در میان شماست ، سخنگویی كه لكنت زبان ندارد ، خانه ای كه پایه ها و ستون های آن خراب نمی شود و عزتی كه یارانش هیچگاه شكست نمی خورند. (5)
خداوند سبحان به هیچیك از امت های پیشین ، كتابی چون قرآن عطا نكرده است ، چرا كه بیگمان قرآن ریسمان محكم و وسیله مطمئن ارتباطی خداست. بهار دلها و چشمه های دانش در قرآن است و دل جز با قرآن [ از زنگارها] صیقل نمی یابد. (6)
به كتاب خدا بازگردید كه ریسمانی است محكم و نوری است ویژه و روشنگر ، درمانی است سودمند ، چشمه ای است سیراب كننده و كسانی را كه به قرآن دست یابند از هر خطایی یا مصون می دارد و برای هر كس كه به قرآن دست پیدا كند و با آن ارتباط برقرار كند ، مایه نجات است. كتابی كه هرگز در آن انحرافی به وقوع نخواهد پیوست كه نیاز به اصلاح كردن آن باشد ، تغییر جهت نمی دهد كه موجب انحراف شود تكرار و شنیدن پیاپی كهنه اش نخواهد كرد ، هر كه با الهام از قرآن سخن بگوید سخن راست و درست می زند و هر كه بر مبنای قرآن كار كند پیشتاز است. (7)
ظاهر [جمله ها و عبارت های] قرآن بسیار زیبا و باطن آن بسیار عمیق است. شگفتی های آن پایان نمی پذیرد و ناشناخته های آن تمام نمی شود و جز با نور قرآن تاریكی ها را نمی توان زدود. (8)
از قرآن بخواهید كه با شما سخن بگوید ... بدانید كه دانش آینده و سخن از گذشته و درمان دردهایتان و راز نظم و نظام یافتن شما همه و همه در قرآن است. (9)
پی نوشت ها:
1ـ نهج البلاغه ، خطبه 109
2ـ همان ، خطبه 133
3ـ همان ، خطبه 175
4ـ همان ، خطبه 189
5ـ همان ، خطبه 133
6ـ همان ، خطبه 175
7ـ همان ، خطبه 155
8ـ همان ، خطبه 18
9- همان ، خطبه 157
منبع : مرکز جهانی اطلاع رسانی آل البیت علیهم السلام/ نهج البلاغه ، ترجمه عبدالمحمد آیتی ، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی ؛ بنیاد نهج البلاغه ، 1377