تبیان، دستیار زندگی

قطب‌نما و نحوه استفاده از آن

قطب‌نما با استفاده از میدان مغناطیسی زمین جهت قطب شمال را نشان می‌دهد که به کمک آن می‌توان جهت‌ها را پیدا کرد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
قطب نما
 قُطب‌نما وسیله‌ای برای تعیین جهت و جهت‌یابی است. این وسیله با استفاده از میدان مغناطیسی زمین جهت قطب شمال را نشان می‌دهد که در حقیقت شمال مغناطیسی زمین است که با شمال حقیقی مقداری فاصله دارد. زاویه بین شمال حقیقی و شمال مغناطیسی میل مغناطیسی نامیده می‌شود. امروزه برای تعیین شمال حقیقی از قطب‌نماهای پیشرفته‌تری مانند قطب‌نمای ژیروسکوپی استفاده می‌شود. 

قطب‌نماهای پیشرفته

قطب‌نماهای پیشرفته که بیشتر در صنایع مخابرات و امور نظامی به کار برده می‌شوند، مجهز به سلول‌های شب‌نما هستند که حتی در تاریکی شب هم می‌توانند عمل جهت‌نمایی را انجامدهند. این نوع قطب‌نماها در دوربینهای دو چشمی نظامی، تانکها، نفربرها و حتی در ساختمان برخی خودروهای پیشرفته نیز به کار می‌رود. از قطب نماهای پیشرفته در اندازه‌گیری طول جغرافیایی و عرض

 قطب‌نما در نزدیکی اشیای فلزی گرفته باشد، عقربه‌اش از جهت قطب مقداری منحرف می‌شود.

جغرافیاییِ محل نیز استفاده می‌کنند که در نقشه‌خوانی، پیاده‌سازی عملیات نظامی، دیده‌بانی در مناطق جنگی و سایر موارد نقش به‌سزایی دارند.

چطور از قطب نما استفاده کنیم؟

قطب نما
ابتدا نقشه‌ای را بردارید. فرض کنید شما قرار است از نقطه A به محلی در نقطه B بروید. البته برای اینکه در استفاده از این تکنیک موفق شوید باید مطمئن باشید که واقعا در نقطه A هستید. برای تشخیص موقعیت خود در محیط ابتدا باید جهات نقشه خود را بر جهات واقعی منطبق كنید. این كار را می‌توانید با قرار دادن قطب‌نما روی نقشه و چرخاندن نقشه انجام دهید.
حالا قطب‌نما را روی نقشه بگذارید طوری که لبه آن در نقطه A قرار گیرد. لبه مورد نظر، لبه‌ای است که با پیکان جهت‌نما موازی باشد. سپس نقطه B را در امتداد همان لبه قرار دهید. البته شما می‌توانستید از خود پیکان جهت‌نما یا یکی از خطوط موازی استفاده کنید ولی معمولا استفاده از لبه قطب‌نما راحت‌تر است. از همه مهم‌تر چیزی که روی نقشه کشیده می‌شود می‌تواند جزئیات مهم آن را پنهان کند.
باید دقت کنید که لبه قطب‌نما یا پیکان جهت‌نما از نقطه A تا B قرار گیرد. اگر اشتباه کنید دقیقا در خلاف نقطه مورد نظر حرکت خواهید کرد.
قطب‌نما را به صورت ثابت روی نقشه نگه دارید. در مرحله بعدی خطوط و پیکان تنظیم جهت را با خطوط نصف النهاری نقشه هم‌ راستا کنید. خطوطی از نقشه که به سمت شمال می‌روند مد نظر است.
در حالی که لبه قطب‌نما به طور دقیق از A تا B کشیده شده، محفظه قطب‌نما را طوری بچرخانید که خطوط تنظیم جهت محفظه با خطوط نصف النهاری نقشه هم‌راستا شود.
در این مرحله کاری نداشته باشید که چه اتفاقی برای سوزن قطب‌نما می‌افتد. اگر از موقعیت درست محفظه قطب‌نما مطمئن شدید، می‌توانید قطب‌نما را از روی نقشه بردارید. اکنون می‌توانید درجه محفظه را از جایی که پیکان جهت‌نما و محفظه با هم تلاقی می‌یابند بخوانید. مراقب باشید تا پیش از رسیدن به نقطه B هدف، محفظه نچرخد. 
حالا،  قطب‌نما را در دست گرفته و کاملا صاف نگهدارید تا سوزن بتواند بچرخد. آنگاه ضمن اطمینان از عدم چرخش محفظه، خود شما، به همراه دستتان و کل قطب‌نما بچرخید. آن را همچنان بگردانید تا اینکه سوزن با خطوط داخل محفظه هم ردیف شود.
اما به منظور حداکثر دقت، باید به شیوه خاصی عمل کنید. قطب‌نما را در دستتان نگه‌دارید به گونه‌ای که سوزن کاملا در امتداد پیکان تنظیم جهت باشد. سپس با دقت تمام سمتی را به عنوان هدف انتخاب کنید که پیکان جهت‌نما نشان می‌دهد. در امتداد جهت تعیین شده، به نقطه خاصی از آن منطقه که تا جای ممکن در فاصله دوری قابل رویت باشد خیره شوید. سپس به آنجا بروید.

نکته مهم

هر گاه قطب‌نما در نزدیکی اشیای آهنی یا فولادی یا منابع الکتریکی که جریان در آن جاری است قرار گرفته باشد، عقربه‌اش از جهت قطب مقداری منحرف می‌شود، که به آن انحراف مغناطیسی می‌گویند. کلاً به همراه داشتن اشیایی از جنس آهن یا انواع مشابه آن می تواند باعث اختلال در حرکت عقربه شود.
حتی وجود یک گیره کاغذ روی نقشه ممکن است مسئله ساز شود. بنابراین، هنگام استفاده از قطب‌نما باید مطمئن شویم که از اشیای انحراف‌دهنده آن، به‌طور کلی دور است. همچنین احتمال تأثیرگذاری جاذبه‌های مغناطیسی موجود در خاک نیز وجود دارد، که بسیار نادر است.
 در ادامه متن، حداقل فاصله‌ وسایل مختلف از قطب‌نما، برای این‌که قطب‌نما شمال مغناطیسی را به درستی نشان دهد را مشاهده می‌کنید:
حداقل فاصله مورد نیاز با اشیا مختلف
خطوط برق فشار قوی = ۵۵ متر
کامیون و اتومبیل = ۱۰ متر
خطوط تلفن = ۱۰ متر
ابزار الکتریکی و مکانیکی = ۲ متر
کلاهک‌ها و اشیاء کوچک فلزی = ۲/۱ متر
منابع:دانش:جئوگرافی