آشنایی با حزب ملل
مبارزهی مسلحانه برای ایجاد حکومت اسلامی
حزب ملل یكی از نخستین گروههای مبارز مسلمانی
حزب ملل اسلامی نام یكی از نخستین گروههای مبارز مسلمانی است كه در مبارزه با حكومت پهلوی مشی مسلحانه را برگزیده بود. اعضای حزب جوانانی متدین بودند كه با انگیزههای دینی پا به میدان مبارزه مسلحانه با حكومت پهلوی میگذاشتند.این حزب عمدتاً از دانشجویان و دانشآموزان تشكیل شده بود و سن بیشتر اعضای آن به 25 سال نمیرسید. بجنوردی، رهبر حزب هنگام تأسیس حزب ملل اسلامی، نوزده ساله بود.
حزب ملل اسلامی برای رسیدن به اهداف خود سه مرحله را در برنامه خود گنجانده بود: 1ـ مرحله ازدیاد و تعلیم 2ـ مرحله استعداد و آمادگی 3ـ مرحله ظهور.
در مرحله اول ایجاد هستههای اولیه حزب، عضوگیری و انسجام حزب مدنظر بود. در مرحله استعداد باید با ایجاد سازمانی نظامی، كلیه افراد آموزش نظامی میدیدند و پس از جمعآوری سلاح و مهمات، در مرحله سوم موجودیت حزب اعلام میشد و مبارزات مسلحانه و درگیری نظامی با رژیم پهلوی آغاز میگردید. مرحله ظهور، خود دارای سه مرتبه بود. در گام اول موجودیت حزب اعلام میشد. در مرتبه دوم عملیات تخریبی در دستگاههای مهم دولتی از قبیل مجلس، وزارتخانهها و مراكز دولتی انجام مییافت و در نهایت آغاز مبارزه مسلحانه تمام عیار تا پیروزی و برقراری حكومت اسلامی مورد نظر حزب ملل بود.
با تلاشهای برخی روحانیون ـ مانند آیتالله سیدمحسن حكیم كه نامهای برای شاه فرستاده بود ـ كنفدراسیون دانشجویان خارج از كشور، و نامة ژان پلسارتر، رئیس كمیته دفاع از زندانیان سیاسی رژیم پهلوی به ناچار حكم اعدام بجنوردی، رهبر حزب را به حبس ابد تغییر داد.
ارگان حزب ملل اسلامی، ماهنامه خلق بود كه از بهمن 1343 تا زمان فروپاشی یعنی مهر 1344، در 9 شماره چاپ و بین اعضا منتشر شد. پرچم سرخ رنگ با ستارهای هشت پر در داخل یك دایره سفید، نشان حزب بود.
حكومت پهلوی خبر كشف حزب ملل اسلامی را برای انجام تحقیقات بیشتر سه ماه مسكوت گذارد. اخبار و جزئیات كشف و دستگیری اعضای حزب ملل در اواخر دی ماه 1344 در روزنامهها منتشر شد و بازتاب وسیعی یافت.
محاكمه 55 نفر عضو حزب ملل اسلامی در دو دادگاه عادی و تجدیدنظر برگزار شد رهبر حزب به اعدام و بقیه به حبسهای ابد و سه تا ده ساله محكوم شدند.
مدتی بعد با بازداشت یکی از اعضا و لو رفتن تشکیلات و عملیات، یک به یک اعضا بازداشت شدند. با اعلام حکم اعدام برای کاظم موسوی بجنوردی و زندانهای طویلالمدت برای اعضای حزب توسط دادگاه نظامی روند ماجرا تغییر کرد. علما و مراجع نجف، مشهد و قم نسبت به اعلام حکمهای صادر شده اعتراض کردند و در نامههای جداگانه به شاه خواستار آزادی جوانان حزب ملل اسلامی شدند. مدتی بعد با افزایش فشارها، شاه حکم اعدام موسوی بجنوردی را شکست و او را به حبس ابد محکوم کرد. اغلب اعضای آن همچون کاظم موسوی بجنوردی، ابوالقاسم سرحدیزاده، میرمحمد صادقی، محمدجواد حجتی کرمانی، صنوبری، نیکوقدم، یوسف رشیدی و... به حبس ابد و زندانهای طولانی مدت محکوم شدند.
حزب ملل اسلامی با اینكه بیش از چند سال دوام نیاورد و هنوز در مراحل اولیه شكلگیری بود كه متلاشی شد و راه درازی تا رسیدن به اهداف خود داشت، اما نگرانیهای مهمی برای رژیم پهلوی به دنبال آورد. حكومت وقت كه پس از انقلاب سفید با تبلیغات گسترده خود سعی داشت مردم را موافق با رژیم جلوه دهد و در سایه همین تبلیغات مبارزات اسلامی مذهبیون و روحانیت را ارتجاع سیاه مینامید و قیام 15 خرداد را به عوامل خارجی چون جمال عبدالناصر منسوب میكرد، از تشكیل چنین حزبی مخفی و مسلح، ضربه سختی خورد.
برخی از اعضای حزب ملل پس از آزادی از زندان فعالیتهای خود را از سر گرفتند و با تشكیل حزبی تحت عنوان «حزبالله» و با همان مواضع حزب ملل، مبارزات خود را ادامه دادند. برخی دیگر از اعضا نیز به سازمان مجاهدین خلق پیوستند. با نزدیك شدن به آخرین روزهای حیات حكومت پهلوی، دیگر اعضای حزب ملل اسلامی از جمله رهبر حزب از زندان آزاد و در كنار قیام مردمی قرار گرفتند.
منابع:موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی/تاریخ ایرانی