جمال الدین حسین بن علی بن محمد بن احمد معروف به ابوالفتوح رازی

جمال الدین حسین بن علی بن محمد بن احمد معروف به ابوالفتوح رازی یکی از علما و مفسرین بزرگ شیعه در قرن ششم هجری است. ابوالفتوح دانشمندی فقیه، مفسری كبیر، واعظی شهیر و محدثی ادیب بود. نسب او به بدیل از قبیله بنی خزاعه كه از اصحاب رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و دودمان پیامبر عزیز بودند منتهی می شود. اجداد ابوالفتوح احمد بن حسین، محمد بن احمد و همچنین پدرش علی بن محمد از اعلام شیعه بوده اند كه از محضر علمای متقدمین بهره می بردند. ابو الفتوح از شاگردان پدر خود و عمویش عبدالرحمان و ابوالوفای رازی بود اما بیشتر مراتب علمی ا و از محضر مفید ثانی فرزند شیخ الطایفه عاید او گردید و خود در ادبیات عرب و عجم، فقه و تفسیر و حدیث و علم رجال مهارت داشت. شهرت او به واسطه تألیف او مخصوصا‌ً مجلدات تفسیر روض الجنان می باشد. تفسیر مذكور از قدیمی ترین تفاسیر فارسی در جهان اسلام و تشیع می باشد. صاحب تراجم علما مانند قاضی شهید در مجالس المؤمنین می نویسد تفسیر ابو الفتح در رشاقت تحریر و عذوبت تقریر و دقت نظر بی نظیر است. علامه مجلسی در بحار، علامه خوانساری در روضات، علامه نوری در خاتمه مستدرك و محدث قمی در فواید ابوالفتوح رازی را به عنوان رئیس مفسرین و ترجمان كلام خدا و محققی دقیق متذكرند. اضافه می كنند كه تفسیر او در كمال دقت و آراستگی است و شهادت مخالفان را پاسخ دندان شكن داده است. صاحب مجالس می نویسد به گمان من مفسر معروف فخر رازی تفسیر خود را با استفاده و اقتباس از تفسیر ابو الفتوح به رشته تحریر برده است. تاریخ العلما حاکی است كه مرحوم طبرسی، مرحوم ابو الفتوح و زمخشری (صاحب كشّاف) در نیمه اول قرن ششم هجری معاصر با یكدیگر بوده اند و این سه نفر در آثار خود نامی از هم نبرده اند و شاید از تألیف ارزنده خویش بی خبر بوده اند. تفسیر فخر رازی بعد از تفسیر ابوالفتوح نوشته شده است. ابو الفتوح غیر از مجلّدات روض الجنان، روح الالباب، تبصره، العوام، رسائلی چند نیز به رشته تحریر برد. خواننده عزیز ابو الفتوح از اساتید منتخب الدین رازی، ابن شهر آشوب، ابن حمزه طوسی و دیگر اعلام ما بوده و قسمتی از عمر خود را در مسافرت به سر برد. سنوات آخر عمر شریفش در شهر ری سپری شد و چنین به نظر می رسد كه قبل از راوندیها جهان فانی را وداع نموده باشد. ظاهراً در اواسط قرن ششم وفات نموده و مدفن او در كنار حضرت عبد العظیم حسنی در مقبره شخصی خود معروف است. متأسفانه اغلب درب آن بسته است و از زیارت او و اعلام كنار او مردم محرومند.