تبیان، دستیار زندگی
فه ابو جعفر: محمد بن حسن بن علی طوسی شیخ الطائفه از بزرگترین علمای مذهب امامیه است. شیخ از شاگردان شیخ مفید و سید مرتضی رحمة الله علیهما که خود به درجه استادی رسید و سال ها در رأس مکتب تشیع به عنوان مؤسس مکتب جعفری در نجف اشر...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

محمد بن حسن بن علی طوسی شیخ الطائفه

ابو جعفر: محمد بن حسن بن علی طوسی شیخ الطائفه از بزرگترین علمای مذهب امامیه است. شیخ از شاگردان شیخ مفید و سید مرتضی رحمة الله علیهما که خود به درجه استادی رسید و سال ها در رأس مکتب تشیع به عنوان مؤسس مکتب جعفری در نجف اشرف و مجدد دین و مکتب در قرن پنجم هجری بود. نام شریف شیخ طوسی زبانزد کلیه دانشمندان مختلف جهان است و عنوان و کلمه شیخ مطلقاً به آن است و بعد از سید مرتضی کرسی درس علما را استاد است و زعامت و مرجعیت شیعیان جهان را عهده دار. ابتدا دوازده سال در بغداد پس از وفات سید رحمة الله علیه کرسی درس علما و شاگردان استاد را به خوبی اداره نمود و شهرتی عظیم پیدا نمود. مخصوصاً وقتی به امر خلیفه عباسی کرسی تدریس علم کلام در جهان اسلام به او واگذار شد. مسلمانان بیشتر به شخصیت علمی او واقف گشتند و شیعیان جهان مخصوصا ایرانیان به وجود شیخ طوسی (ایرانی) در جهان آن روز مفتخر بودند زیرا او اولین شخصیت بزرگ علمی در جهان اسلام از مملکت امام هشتم علیه السلام بود. مکتب شیخ مکمل مکتب مفید و سید بود، این استاد ماهر به تمام فنون فقهی، اصولی، کلام، تفسیر، حدیث و رجال مهارت داشت و در سجایای اخلاقی و فضائل معنوی یکتا بود به عبارت دیگر شیخ طوسی دانشمندی تمام بعدی است. نظریات فقهی او تا چندین سال صائب و پابرجا بود و آراء او متکی بدلائل عقلی و نقلی مستفاد از آدله فقهی است لذا آثار نفیسش قرن ها دست بدست می گشت تا به اعلام جهان امروز رسید. دو اثر ارزنده او به نام: تهذیب و استبصار در ردیف کافی و فقیه (کتب اربعه شیعه) بعد از قرآن مدارک سند فقهی شیعیان و مسلمانان واقع بین جهان است. استبصار شامل 5500 حدیث و تهذیب بالغ بر 13500 حدیث از معصومین علیهم السلام نقل نموده و بعد از نظریه و فتوای خود در مسائل مختلف دینی بلافاصله اخبار موافق با نظریات خودش را متذکر است. سایر آثار او مثلا کتاب تبیان در تفسیر کم نظیر است که به قول امام المفسرین شیخ طبرسی «رحمة الله علیه»: کتاب تبیان تألیف استاد ما شیخ طوسی جامع علوم قرآن و روشن کننده کلیه مسائل اسلامی است. احاطه علمی او در فقه و اصول علم رجال از کتاب های مبسوط، نهایه و الفهرست به خوبی نمایان است آثار دیگر او عده و ابواب در فقه مصباح المتهجد در ادعیه، اصول عقاید طوسی در علم کلام، معرفه الرجال (رجال طوسی) در شناخت رجال خبر، مفصح در امامت، هدایت، بصیرة، مسائل ابن برج، اصول عقاید، تمهید الاصول، آمالی شیخ، تلخیص، کتاب غیبت، مدخل و مقتل و چند رساله در فروع از مابقی آثار ارزنده اوست.
شیخ طوسی مدت چهل سال (از زمان مفید) در بغداد اقامت داشت ولی به علت حوادث ناگواری که بین امرا و صاحبان مذاهب مختلف پس از دیالمه و آل بویه، در اوایل سلطنت طغرل سلجوقی روی داد منحر به آتش کشیدن بهترین کتابخانه بغداد و همچنین به آتش کشیدن خانه شیخ طوسی گردید، ناگزیر در سال 448 تا آخر عمر در شهر نجف اشرف اقامت گزید و با ورود او تدریجاً حوزه هزار ساله نجف پی ریزی شد. صاحب روضات و صاحب مقابیس تعداد علمائی که از مکتب شیخ به درجه استادی و اجتهاد نائل آمده اند تا سیصد نفر ذکر کرده اند. در فواید رجالیه تألیف سید بحرالعلوم رحمة الله علیه اغلب اسامی شاگردان او نام برده شده شیخ ابو علی طوسی معروف به مفید ثانی بهترین استاد بعدی مکتب ما است که به خواست خدا اعاظم شاگردان او که به مقام مرجعیت و فقاهت نائل آمده اند معرفی می شود. شیخ طوسی بدون شک با اذعان مخالف و موافق بیکی از بزرگترین شخصیت های علمی اسلامی در جهان بشریت بود. این استاد بزرگوار سرانجام پس از عمری تحقیق، تدریس تصنیف و خدمات ارزنده به مکتب اسلام روز دوشنبه 22 محرم سال 460 هجری جهان فانی را وداع نمود و در منزل شخصی خویش جنب حرم مطهر مولای متقیان امیرالمؤمنان علیه السلام مدفون شد.
یادآوری: پس از شیخ طوسی کرسی درس فقها و زعامت شیعیان به مفید ثانی، شیخ طبرسی، مرحوم راوندی، ابن زهره، ابن شهر آشوب و سپس به ابن ادریس حلی علیهم الرحمه منتهی شد.