تبیان، دستیار زندگی

مناظره ی امیرالمؤمنین علیه السلام با اهل شوری

یکی از بحث های آموزنده و جذّاب در باب شناخت شخصیّت امیرالمؤمنین علی علیه السلام ، بحث از مناظرات و گفت وگوهای آن حضرت با افراد و گروه های مختلف است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
 مناظره ی امیرالمؤمنین علیه السلام با اهل شوری
در شماره ی قبل مناظره ی حضرت علی علیه السلام با ابابکر مورد بحث قرار گرفت و اینک مناظره ی امیرالمؤمنین علیه السلام با اهل شوری(1) را تقدیم خوانندگان عزیز می کنیم. در این مناظره، امیرالمؤمنین علی علیه السلام با بیان مناقب و صفات والای خویش، به بیان حقانیّت خود در مسأله ی خلافت پرداخته است.
در مواردی که نیاز به توضیح احساس شده است، در پی نوشت ها ضمن توضیح مختصر، جهت اطلاع بیشتر خوانندگان گرامی منابع معتبر شیعه و سنّی معرفی گردیده است. امید آنکه این مختصر گامی مفید در شناساندن شخصیت والای مولای متّقیان علی علیه السلام باشد و مبلّغان ارجمند را در تبیین حقایق در این سال که به نام امیرالمؤمنین علیه السلام مزیّن شده است مفید افتد.

شورای خلافت


عمر بن شمر در روایتی نقل می کند: وقتی که زمان فوت عمر بن الخطاب فرا رسید، فردی را به سوی 6 نفر از اهل قریش فرستاد و آنان را گِرد خود جمع کرد.
آنان عبارت بودند از علی بن ابی طالب علیه السلام ، عثمان بن عفّان، زبیر بن عوام، طلحة بن عبیدالله، عبدالرحمن بن عوف و سعد بن ابی وقاص.
زمانی که آنان جمع شدند عمر فرمان داد داخل منزلی شده و از آن خارج نشوند مگر آن که یک نفر را برای خلافت از میان خود برگزینند.

حکم عمر به قتل


عمر بن الخطاب به آن جمع دستور داد اگر چهار نفر با یکی موافقت کردند و فردی مخالفت کرد، او را بکشید و اگر سه نفر با یکی موافقت کردند و دو نفر مخالفت ورزیدند، آن دو را بکشید و ... .(2)
بر اهل شوری مباحثی را مطرح نمود.

حسنین علیهماالسلام فرزندان


حضرت علی علیه السلام خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که دو پسرش فرزندان رسول اللّه بوده و دو بزرگ جوانان اهل بهشت باشند؟(3)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

آیه ی ولایت


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که در حال رکوع زکات داده باشد؟(4)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

آیه ی تطهیر


علی علیه السلام خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که خداوند رجس و پلیدی را از او برده و او را طاهر گردانیده باشد؟(5)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

واقعه ی غدیر


حضرت علی علیه السلام خطاب به اهل شوری فرمودند:
سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که رسول خدا صلی الله علیه و آله به امر خداوند او را در روز غدیر نصب کرده و فرموده باشد هر که من مولای اویم این علی مولای اوست. خدایا دوست بدار هر کس علی را دوست بدارد و دشمن بدار هر کس علی را دشمن دارد؟(6)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

حدیث منزلت


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که رسول خدا صلی الله علیه و آله در حق او گفته باشد: تو برای من به منزله ی هارون برای موسی هستی مگر این که پیامبری بعد از من نخواهد بود؟(7)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.
علی علیه السلام وارث پیامبر صلی الله علیه و آله
حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که وارث شمشیر، پرچم و انگشتر رسول خدا باشد؟
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

تمجید علی علیه السلام در آسمان


حضرت علی علیه السلام خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که به اسم او در روز بدر از آسمان ندا داده شده باشد: «لا سیف الاّ ذوالفقار ولافتی الاّ علی»؛ شمشیری جز ذوالفقار و جوانمردی جز علی نیست؟(8)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

علی علیه السلام پرچم دار پیامبر صلی الله علیه و آله


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حق او فرموده باشند: تو صاحب پرچم من در دنیا و آخرتی؟
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

علی علیه السلام برادر پیامبر صلی الله علیه و آله


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله درباره ی او گفته باشند: تو برادر من و من برادر توام؟(9)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

علی علیه السلام محبوب ترین خلق نزد


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، ایا غیر از من کسی در میان شما هست که رسول خدا صلی الله علیه و آله در حق او فرموده باشند: تو محبوب ترین خلق نزد من و حق گوترین آنان هستی؟(10)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

آیه ی مباهله


علی علیه السلام خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله او و همسر و دو پسرش را برای مباهله با نصارای اهل نجران همراه خود برده باشد؟(11)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

معلم علی علیه السلام


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که رسول خدا صلی الله علیه و آله هزار کلمه به او آموخته باشد که هر کلمه ی آن کلیدی برای هزار کلمه ی دیگر باشد؟(12)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

مقام علی علیه السلام و شیعیانش در


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حق او فرموده باشد: تو و شیعیانت رستگاران روز قیامت هستید؟(13)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

حبّ علی علیه السلام


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که رسول خدا صلی الله علیه و آله در حق او فرموده باشد: دروغ می گوید کسی که می پندارد من را دوست دارد در حالی که بغض علی را همراه داشته باشد؟(14)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

علی علیه السلام عضوی از اعضای


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله درباره ی او گفته باشد: هر که اعضای من را دوست داشته باشد، من را دوست دارد و هر کس من را دوست داشته باشد، خداوند را دوست دارد، گفته شد: مقصود از اعضای شما چیست؟
پیامبر صلی الله علیه و آله پاسخ دادند: مقصود، علی و همسرش و حسنین می باشند؟
اهل شوری در جواب گفتند: خیر.

فضل علی علیه السلام


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که پیامبر صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: تو نسبت به مسلمین از جهت اسلام مقدم، و از جهت علم برتر و از جهت حلم بیشترین می باشی؟(15)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

حرمت علی علیه السلام


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره ی او فرموده باشد: هر کس به علی اهانت کند من را اهانت کرده و هر کس مرا اهانت کند خداوند را اهانت کرده است؟
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

برترین مردم بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله


علی علیه السلام خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حق او فرموده باشد: تو برترین مردم بعد از من نسبت به امت من هستی؟(16)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

علی علیه السلام نفس پیامبر صلی الله علیه و آله


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله درباره ی او فرموده باشد: تو مانند نفس من هستی، دوستی با تو دوستی با من و دشمنی با تو دشمنی با من است؟(17)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

ولایت علی علیه السلام


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که رسول خدا صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: ولایت تو [بر امت] همانند ولایت من است و این پیمانی است که پروردگارم با من داشته و مرا مأمور کرده تا به شما [امت] ابلاغ کنم؟(18)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

موقعیّت علی علیه السلام


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند:
سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله درباره ی او فرموده باشد: چیزی از پروردگارم طلب نکردم مگر آن که عطا فرمود و خواهان چیزی از پروردگارم نشدم مگر آن که آن را برای تو هم طلب کردم؟(19)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

اصالت علی علیه السلام


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حق او فرموده باشد: مردم از درختان [ریشه های[ مختلف هستند و من و تو از درخت [ریشه] واحدیم؟(20)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

علی علیه السلام و شیعیانش در قیامت


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حق او فرموده باشد: زمانی که خوف امت ها را در بر می گیرد و موازین قسط و عدل برپا می شود، محل دیدار من و تو یک جاست و محل دیدار پیروان و شیعیان تو بر سر حوض کوثر است؟(21)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

وزارت علی علیه السلام


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دست او را گرفته و بلند کرده و خطاب به مردم گفته باشد: آگاه باشید این پسر عمو و وزیر من است، وزارت و نصیحت او را بپذیرید، او را تصدیق کنید، به درستی که او ولیّ شما بعد از من است.(22)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

ایثار علی علیه السلام


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که این آیه ی شریفه در حق او نازل شده باشد: «و آن ها را بر خود مقدم می دارند هرچند خودشان بسیار نیازمند باشند، کسانی که از بخل و حرص نفس خویش باز داشته شده اند رستگارند.»(23)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

علی علیه السلام افتخار پیامبر صلی الله علیه و آله


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حق او فرموده باشد و در روز قیامت؛ زمانی که انبیا به اوصیایشان افتخار می کنند، من به تو (یا علی) افتخار می کنم؟(24)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

اعلام سوره ی برائت


حضرت علی علیه السلام خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله او را برای اعلام سوره ی برائت نزد مشرکین مکه فرستاده باشد؟(25)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

دشمنی قوم با علی علیه السلام


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در رابطه با او فرموده باشند: من به جهت کینه ها و حسدهایی که در دل های مردم نسبت به تو هست متأثّرم و آن ها تا من هستم اظهار حقد و کینه نمی کنند، اما بعد از رحلت من [به جهت کینه ها و حسدها] با تو مخالفت می کنند؟(26)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

علی علیه السلام و شیعیان او بر سر


حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند: سوگندتان می دهم به خداوند، آیا غیر از من کسی در میان شما هست که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حق او فرموده باشد: تو و شیعیانت نزد من بر سر حوض کوثر وارد می شوید در حالی که سیراب بوده و چهره های نورانی دارید و دشمنان تو در حالی که عطشان بوده و چهره های سیاه و زشت دارند نزد من می آیند؟(27)
اهل شوری پاسخ دادند: خیر.

اتمام حجت علی علیه السلام


سپس حضرت خطاب به اهل شوری فرمودند:
اکنون که بر علیه خودتان اقرار کردید و سخنان پیامبرتان برای شما روشن شد، بر شما باد به رعایت تقوای الهی، شما را از غضب او بر حذر می دارم، عصیان امر خدا نکنید، حق را به صاحبش برگردانید، از سنت پیامبرتان پیروی کنید و بدانید که اگر مخالفت با پیامبر صلی الله علیه و آله کنید، مخالفت با خداوند کرده اید.
خلافت را به کسی که اهل آن است و خلافت سزاوار اوست واگذار کنید.

پاسخ اهل شوری: علی لایق ترین


اهل شوری ضمن رد و بدل کردن سخنانی، با هم مشاوره کردند و سرانجام گفتند: قطعا با فضل علی آشنا هستیم و می دانیم که او لایق ترین مردم برای خلافت است، ولی علی مردی است که کسی را بر دیگری برتری نخواهد داد، اگر او را خلیفه قرار دهیم، شما و مردم را به صورت مساوی مورد توجه قرار می دهد، خلافت را به عثمان واگذار کنید، چون تمایل او همراه با خواسته های شماست و سرانجام خلافت را به عثمان واگذار کردند.
پی نوشت ها:
1 ـ این مناظره در کتاب احتجاج طبرسی، ج 1، ص 320 آمده است.
2 ـ با توجه به انحراف جمعی از صحابه بعد از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در انتخاب ابابکر، عمر بیعت ابابکر را لغزشی همانند لغزش جاهلی می دانست، از این رو ضمن پذیرفتن شیوه ی انتخاب ابابکر، با اجتهاد در مقابل نص صریح پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نسبت به جانشینی علی علیه السلام ، راه دیگری را برای تعیین خلیفه تأسیس کرد که خود بدعتی دیگر بود و به فرموده ی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله هر بدعت گذاری گمراه و هر گمراهی سرانجامش جهنم است.
از عجایب بدعت های عمر حکم به قتل شخصیّت هایی چون علی علیه السلام در فرض مخالفت با نظر اهل شوری بود.
جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به صحیح مسلم، ج 17، ص 194؛ الغدیر، ج 7، صص 171 ـ 79؛ تاریخ الخلفاء للسیوطی، ص 67؛ تاریخ طبری، ج 2، ص 217؛ مسند احمد، ج 4، ص 126؛ کتاب سلیم بن قیس، ص 393، حدیث 19.
3 ـ در آیه ی معروف مباهله (آل عمران؛ 61) خداوند حکیم حسنین علیهماالسلام را فرزندان پیامبر دانسته است. جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به صحیح بخاری، ج 4، ص 36.
4 ـ مائده ؛ 55؛ «سرپرست و ولی شما تنها خداست و پیامبر او و آن ها که ایمان آورده اند، همان ها که نماز را برپا می دارند و در حال رکوع زکات می دهند.»
5 ـ احزاب ؛ 33؛«خداوند فقط می خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دو رکند و کاملاً شما را پاک سازد.»
جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به تفسیرکبیر فخر رازی، ج 27، ص 166؛ مستدرک حاکم نیشابوری، ج 3، ص 147.
6 ـ جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به مسند احمد، ج 1، ص 118؛ درّ المنثور سیوطی، ج 2، ص 298.
7 ـ این واقعه قبل از جنگ تبوک اتفاق افتاد. جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به صحیح مسلم، ج 15، صص 175 ـ 173.
8 ـ این واقعه در شرایط سخت جنگ بدر اتفاق افتاد، در حالی که حضرت علی علیه السلام زخم های فراوان بر تن داشت شجاعانه از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دفاع می کرد، جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج 14، ص 251.
9 ـ رجوع شود به کتاب اسرا آل محمد، سلیم بن قیس، ص 288، حدیث 11.
10 ـ جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به صحیح بخاری، ج 5، ص 180؛ صحیح مسلم، ج 15، باب فضائل علی علیه السلام .
11 ـ اشاره دارد به واقعه ی معروف مباهله (آل عمران؛ 61). جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به صحیح مسلم، ج 15، ص 176؛ سیره ی حلبی، ج 3، ص 239.
12 ـ خداوند متعال در سوره ی آل عمران، آیه ی 45، حضرت مسیح را کلمه نامیده است. با توجه به این مسأله عظمت هزار هزار کلمه روشن می شود. جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به مستدرک حاکم نیشابوری، ج 3، ص 126؛ اسرار آل محمد، سلیم بن قیس، ص 477، حدیث 30.
13 ـ جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به درّ المنثور سیوطی، ج 5، ص 589.
14 ـ جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به تفسیر کبیر فخر رازی، ج 27، ص 166.
15 ـ جهت آگاهی بیشر رجوع شود به کنزل العمال هندی، ج 11، ص 605؛ مستدرک حاکم، ج 3، ص 107.
16 ـ احمد حنبل در روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله این امر را متذکر شده است. جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به مسند احمد، ج 4، ص 438.
17 ـ جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به الغدیر، ج 1، ص 376 ؛ تاریخ بغدادی، ج 4، ص 410.
18 ـ جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به الغدیر، ج 1، ص 396؛ صحیح مسلم، ج 6، ص 3.
19 ـ اسرار آل محمد، سلیم بن قیس، ص 496، حدیث 36.
سلیم بن قیس در روایتی این گونه نقل می کند:
روزی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله خطاب به علی علیه السلام فرمود: ای برادرم بشارت بده ـ این مطلب را در حالی می فرمود که اصحابش می شنیدند ـ علی علیه السلام عرض کرد: یا رسول الله خدا به شما بشارت بدهد و مرا فدای تو گرداند.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند:
من امشب چیزی از خدا نخواستم مگر این که به من عطا کرد و چیزی برای خود نخواستم مگر آن که مثل آن را برای تو خواستم.
از خدا خواستم که بین من و تو برادری قرار دهد، چنین کرد. از او خواستم تو را صاحب اختیار هر مؤمنی بعد از من قرار دهد، چنین کردم. و....
20 ـ جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به مسند احمد، ج 4، ص 438.
21 ـ جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به صحیح ترمذی، ج 5، ص 297.
22 ـ جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به تاریخ طبری، ج 2، ص 217 ؛ مسند احمد، ج 4، ص 281.
23 ـ حشر؛ 9.
24 ـ جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به تاریخ ابن عساکر، ج 3، ص 5.
25 ـ نکته ی مهمّ این است که ابابکر به جهت نداشتن شأنیت اعلام این سوره برگردانده شد و علی علیه السلام آن را اعلام کرد. جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به اسرار آل محمد، سلیم بن قیس، ص 290، حدیث 11؛ الغدیر، ج 6، ص 341.
26 ـ اسرار آل محمد، سلیم بن قیس، ص 207، حدیث 2.
سلیم بن قیس در روایتی از علی علیه السلام نقل کرده است که فرمودند: همراه پیامبر اکرم راه می رفتم، وقتی راه خلوت شد، پیامبر مرادر آغوش گرفت و در حالی که گریه می کرد فرمود: پدرم فدای تنهای شهید.
عرض کردم: یا رسول الله چرا گریه می کنید؟
فرمودند: کینه هایی در دل اقوامی است و آن را ظاهر نمی کنند مگر بعد از من و آن کینه های بدر و خون های احد است.
27 ـ جهت آگاهی بیشتر رجوع شود به صحیح ترمذی، ج 5، ص 297.
منبع:
سایت مرکز اطلاع رسانی آل البیت/ سید صادق پیشنمازی ،مبلغان ؛ شهریور 1379، شماره 8؛ ص 53.
مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.