برگزاری امتحان شفاهی در برزخ
بسیاری از افراد ترس و استرس آزمون های شفاهی و کتبی را تجربه کرده اند، در این بین بعضی آرزو می کنند که ای کاش پیش از ورود به جلسه امتحان، سؤالات به دستشان می رسید و یا به نوعی پرسش ها، لو می رفت و از آنها آگاه می شدند تا اینکه بهترین جواب ها را ارائه دهند.
برگزاری امتحان شفاهی در برزخ
یکی از مهمترین و قطعی ترین عرصه های پاسخگویی در حیات بشری، دنیای متفاوت و پر رمز و راز برزخی است. دنیایی که انسان پیش از ورود در آن باید به پرسش های مهم و اساسی پاسخگو باشد.در اهمیت و لزوم پاسخ دهی صحیح به سؤالات نکیر و منکر همین بس که در منابع روایی نقل شده است:
«پیامبر اكرم (صلی الله و علیه وآله) در ذكر سؤال و جواب قبر فرموده است: هرگاه از مرده سؤال شود و درست جواب نگوید، نكیر و منكر چنان ضربتى از عذاب الهى بر وى فرود آورند كه جز ثقلین همه جنبندگان بر او فزع كنند، امّا ما چیزى از آن را نمى بینیم و مشاهده نمى كنیم و نمى شنویم. و به ما خبر داده اند كه او به آسمان ها عروج كرده است امّا ما چیزى از آن را ندیده ایم و مشاهده نكرده و نشنیده ایمدر واقع سؤالات شب اول قبر از مهمترین حوادث حیات برزخی به شمار می آیند، افرادی که از امتحان شفاهی برزخ به خوبی پیروز و سربلند بیرون می آیند، سرنوشت خوبی در پیش رو دارند و کسانی که جواب مناسبی برای آن روز آماده نکرده اند با سرنوشت سخت و دردناکی مواجه خواهند شد.
نسبت به سؤالات شب اول قبر بی توجه نباش
فرشته های پرسشگری که در شب اول قبر بر انسان وارد می شوند و انسان را مورد سؤال قرار می دهند، نکیر و منکر نام دارند، امام سجاد(علیه السلام) در نیایش سوم صحیفه سجادیه این چنین به این فرشتگان والا مقام درود و سلام می فرستند: «و درود بفرست بر فرشته مرگ و یارانش و نكیر و منكر و رومان[1] كه آزماینده ساكنان گورهاست.»[2]در اهمیت و لزوم پاسخ دهی صحیح به سؤالات نکیر و منکر همین بس که در منابع روایی نقل شده است:
«پیامبر اكرم (صلی الله و علیه وآله) در ذكر سؤال و جواب قبر فرموده است: هرگاه از مرده سؤال شود و درست جواب نگوید، نكیر و منكر چنان ضربتى از عذاب الهى بر وى فرود آورند كه جز ثقلین همه جنبندگان بر او فزع كنند، امّا ما چیزى از آن را نمى بینیم و مشاهده نمى كنیم و نمى شنویم. و به ما خبر داده اند كه او به آسمان ها عروج كرده است امّا ما چیزى از آن را ندیده ایم و مشاهده نكرده و نشنیده ایم.»[3]
سؤال اول: سؤال از ایمان و توحید
یکی از مهمترین و اصلی ترین سؤالاتی که انسان باید جواب مناسبی برای آن داشته باشد، اعتقاد و باور به وحدانیت باری تعالی و ایمان صحیح و راسخ است. کسانی که در دنیا اعتقاد و باوری به الوهیت و عبودیت حق تعالی نداشته اند در جواب به این سؤال مهم باز خواهند ماند و نخواهند توانست از مهلکه آن روز جان سالم به در برند. در واقع بهره مندی از زندگی توحیدی و موحدانه در دنیا می تواند موجب سربلندی و موفقیت در سؤال مذکور باشد.در منابع روایی از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است: «دو فرشته منكر و نكیر نزد میت در هنگامى كه دفن مى شود، مى آیند؛ در حالى كه صداى آنها همانند رعد بلند آهنگ و چشمانشان همانند برقى سهمناك و خیره كننده است، در این حال زمین را با دندانهاى خود زیر و رو مى كنند و موهاى خود را مى كشند؛ پس از میت مى پرسند: پروردگار تو كیست؟ دین تو چیست؟ اگر او مؤمن باشد، مى گوید: الله پرودگار من است و اسلام دین من.»
سؤال دوم: سؤال از نبوت و امامت
از جمله سؤالات مهمی که انسان می بایست در حیات دنیوی به خوبی جواب روشنی برای آن پیدا کرده باشد، و همچنین زندگی خود را بر اساس جواب صحیح آن تطبیق دهد، تبعیت از پیامبر و وصی بر حق اوست. در منابع روایی از پیامبر اکرم(ص) این چنین نقل شده است: «همانا بنده هنگامى كه داخل قبر خود شود دو ملك نزد او حاضر شوند (یكى منكر و دیگرى نكیر است) و اول چیزى كه از وى سؤال كنند (از پروردگار، و پیغمبر، و امام او سؤال نمایند) پس اگر جواب دهد نجات یافته است، و اگر متحیر بماند و جواب نگوید عذابش نمایند.»[5]اول چیزى که از تو سؤال کنند از دین تو است که به آن معتقد بوده اى و از کتاب تو است که آن را تلاوت کرده و از امامی است که ولایت او را اختیار نموده و می پرسند از عمر تو که در چه چیز فانى کردى و از مال تو که از کجا کسب، و در چه راه مصرف نمودى، پس عذر خود را بگیر و براى جواب آماده شو.
سؤال سوم: سبک زندگی و نوع معیشت
از مجموع روایاتی که در خصوص سؤالات شب اول قبر در منابع روایی نقل شده می توان این چنین استفاده کرد که یکی دیگر از پرسش های شب اول قبر، سبک و سیاق زندگی افراد است، اینکه انسان عمرش را در چه مسیر و شیوه ای طی کرده است، مال و دارایی اش را از چه طریق به دست آورده و در چه مسیری خرج کرده است، به راستی اگر انسان در حیات دنیوی شیوه ای خدا پسندانه و مطابق دستورات دینی و شرعی تنظیم کرده باشد، در آن روز بهترین جواب را ارائه خواهد داد. در منابع روایی در خصوص این پرسش این چنین نقل شده است:در منابع روایی نقل شده است امام سجاد(علیه السلام) در هر جمعه در مسجد رسول خدا(صلی الله و علیه وآله) مردم را موعظه می‌فرمود و از جمله مواعظش این بود: «اى فرزند آدم! اجل تو سریع‌ترین چیزها به سوى تو است و نزدیک است تو را دریابد و ملک الموت روح ترا قبض کند و به سوى منزلِ تنها بروى، پس روح ترا به سوى تو برگردانند و منکر و نکیر براى سؤال و امتحان سخت تو بیایند همانا اول چیزى که از تو سؤال کنند از دین تو است که به آن معتقد بوده اى و از کتاب تو است که آن را تلاوت کرده و از امامی است که ولایت او را اختیار نموده و می پرسند از عمر تو که در چه چیز فانى کردى و از مال تو که از کجا کسب، و در چه راه مصرف نمودى، پس عذر خود را بگیر و براى جواب آماده شو.»[3]
سخن آخر
با توکل بر خدای متعال، و با تطبیق زندگی بر اساس آموزه های دینی و اسلامی، به خوبی می توان از امتحان شب اول قبر سربلند بیرون آمد.
پی نوشت:[1]. رومان، نام ملكى است كه پیش از نكیر و منكر به قبر مىآید و سخن مىپرسد.
[2]. الصحیفة السجادیة، ص40، نیایش سوم.
[3]. کمال الدین(ترجمه پهلوان)، ج1، ص170. «وَ قَالَ النَّبِیُّ ص فِی ذِكْرِ الْمُسَاءَلَةِ فِی الْقَبْرِ إِنَّهُ إِذَا سُئِلَ الْمَیِّتُ فَلَمْ یُجِبْ بِالصَّوَابِ...»
[4]. الكافی، ج3، ص236، ح7.
[5]. كشف المحجة لثمرة المهجة، ص273. «إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا أُدْخِلَ حُفْرَتَهُ یَأْتِیهِ مَلَكَانِ أَحَدُهُمَا ...»
[6]. الأمالی( للصدوق)، ص503.
