سرهنگ قاسم اكبری‌مقدم از نقش توپخانه در دوران دفاع مقدس می‌گوید
بعثی‌ها هم به قدرت توپخانه ایران اعتراف می‌كردند
نقش برخی از واحدها در جنگ، مثل عوامل پشت صحنه فیلم‌هاست كه شاید دیده نشود، ولی بسیار تأثیرگذار است. نقش و تأثیر واحد توپخانه در جبهه‌های جنگ تحمیلی نیز به همین ترتیب بود.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : سه شنبه 1396/07/18
نقش برخی از واحدها در جنگ، مثل عوامل پشت صحنه فیلم‌هاست كه شاید دیده نشود، ولی بسیار تأثیرگذار است. نقش و تأثیر واحد توپخانه در جبهه‌های جنگ تحمیلی نیز به همین ترتیب بود. واحدی تخصصی كه تقریباً در تمامی عملیات‌های مهم حضور داشت و در تسهیل روند تك و پاتك رزمندگان نقشی اساسی ایفا می‌كرد. سرهنگ ستاد قاسم اكبری‌مقدم از افسران ارتش جمهوری اسلامی ایران است كه در گفت وگو با ما، از نقش واحد توپخانه در عملیات‌های مختلف دفاع مقدس می‌گوید.
ما قبل جنگ
قبل از شروع جنگ تحمیلی بر اساس یكی از طرح‌های دفاعی نیروی زمینی ارتش كه برخاسته از تهدیدات مرزی عراق بود، تعدادی از گردان‌های توپخانه صحرایی و پدافند هوایی ارتش به مناطق مختلف كشور از جمله غرب و جنوب كشور اعزام شدند. از آنجا كه بسیاری از یگان‌های توپخانه هوایی و صحرایی قبلاً توسط نیروی زمینی ارتش در محل‌های استراتژیك استقرار یافته بودند، با شروع جنگ تحمیلی و یورش دشمن به سمت پایگاه‌ها، فرودگاه‌ها و تأسیسات نفتی و نیروگاه‌های برق، این واحدها نقش بسیار فعالی را از خود نشان دادند، به نحوی كه به اذعان همگان، در یورش هوایی اولیه دشمن بعثی، آماده بودن ادوات پدافندی موجب شد تا میزان تلفات وارده به بخش‌های حیاتی كشور بسیار كم باشد. به عنوان مثال وجود گردان پدافند هوایی307 نیروی زمینی ارتش باعث عدم تخریب فرودگاه آبادان در یورش اولیه و بعدی هواپیماهای دشمن شد. همچنین با آغاز حمله زمینی ارتش حزب بعث عراق، تنها عاملی كه سبب ایجاد سد موضع در برابر دشمن و كند شدن حركت آنها می‌شد، آتش‌های دوربرد توپخانه‌ای بود. چنانكه توپخانه لشكر92 زرهی اهواز در جنوب و توپخانه لشكر28 سنندج در غرب كشور، از عوامل كنترلی حركت دشمن بودند و در ایجاد آتش‌های بازدارنده بسیار فعال عمل نمودند. مضاف بر این در حملات اولیه دشمن به خوزستان و اهواز، در منطقه آب تیمور، كارخانه نبرد اهواز و سه راه خرمشهر تنها و تنها آتش سنگین توپخانه نیروی زمینی ارتش، مسبب اصلی زمین گیر شدن دشمن شد. همچنین در طرح عبور دشمن از كرخه، صرفاً حجم آتش انبوه توپخانه از عبور دشمن در آب جلوگیری می‌كردد. لذا اغراق‌آمیز نیست اگر بگوییم توپخانه تنها یگان زمینی است كه در آغاز جنگ تحمیلی تقریباً در رویارویی با دشمن و بازدارندگی از نیروهای آن از آمادگی رزمی نسبی برخوردار بود.
از اشنویه تا اروند
در طول هشت سال دفاع مقدس توپخانه ارتش در عملیات آفندی و پدافندی در سراسر جبهه‌ها از اشنویه تا دهانه اروند به اجرای مأموریت می‌پرداخت. در ابتدای جنگ تحمیلی یگان توپخانه تأثیر قابل توجهی در كند كردن تهاجم دشمن داشت. با سازماندهی و گسترش رزمی سپاه در دوران دفاع مقدس، ارتش ایران اقدام به آموزش و انتقال تجربیات خود به پاسدارها كرد و با واگذاری بخشی از تجهیزات و ادوات توپخانه ارتش، یگان‌های توپخانه سپاه تقویت شدند.
تا قبل از عملیات بیت‌المقدس (10/2/1361) برخی از یگان‌ها مانند مهندسی، توپخانه و. . . هنوز در سپاه پاسداران تشكیل نشده بود یا در ابتدای شكل‌گیری بود.
توپخانه در ثامن‌الائمه(ع)
در عملیات ثامن‌الائمه(ع) كه در پنجم مهرماه۱۳۶۰ با طراحی و شركت لشكر77 خراسان، تیپ37 زرهی از ارتش، یگان‌هایی از سپاه و بسیج مردمی در پی اجرای فرمان قاطع حضرت امام(ره) مبنی بر شكستن حصر آبادان انجام گرفت، توپخانه نقش بی‌بدیلی داشت. آتش سنگین توپخانه در كنار واحد هوانیروز و نیروی هوایى، دشمن را در شرق كارون در هم كوبیدند و ظرف ۴۸ ساعت محاصره آبادان را شكستند. این عملیات از پشتیبانى آتش هشت گردان توپخانه، یك توپخانه لشكری و یگان‌هایی از گروه 55 توپخانه و گردان 307 پدافند هوایی نیروی زمینی ارتش؛ جمعاً 32 آتشبار كه مأموریت اصلی پشتیبانی آتش را برعهده داشتند، برخوردار بود.
فتح‌الفتوح
شهیـد سپهبد علی صیاد شیـرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش در دفاع مقدس كه در رسته و تخصص توپخانه سرآمد بود در بخشی از خاطرات خود درباره ارزش و اهمیت آتش پشتیبانی می‌گوید: «طراحان نظامی می‌دانند كه در عملیات، آتش، پشتوانه حركت است؛ اصلاً ما در تاكتیك می‌گوییم: آتش و مانور؛ آتش بدون مانور و مانور بدون آتش معنی ندارد؛ مانور، یعنی حركت و پیشروی و تضمین‌كننده هر حركتی چه پیشروی و چه عقب‌نشینی، آتش است».
فتحالمبین
ارتش و سپاه در كنار هزاران هزار نیروى داوطلب و بسیجی كه در جنوب گرد هم آمده بودند، عملیات فتحالمبین، بزرگ‌ترین تك را در محور شوش دزفول و غرب رود كرخه سازمان دادند. این عملیات در ۳۰ دقیقه بامداد دوم فروردین ماه ۱۳۶۱ درحالى كه دشمن گمان نمى كرد ایران در شب عید نوروز دست به حمله بزند، از چند محور شروع شد. فتحالمبین از پشتیبانى آتش 26 گردان توپخانه از سه توپخانه لشكری و چهار گردان كمك مستقیم، توپخانه تیپ‌های مستقل و گروه 33 توپخانه ارتش بهره مى برد.
عملیات «فتحالمبین» نقطه اوج دستیابی سپاه پاسداران به توپ‌های عراقی بود كه طی آن گردان‌های سازمانی توپخانه سپاه تشكیل شدند. به نحوی كه سپاه پاسداران در عملیات‌های بعدی، آتش توپخانه را در پشتیبانی از نیروهای رزمنده به خدمت گرفت كه جا دارد در اینجا از شهید سردار حسن شفیع‌زاده یادی كنیم كه نقش مهم و اساسی در تشكیل یگانه توپخانه سپاه داشت.
یگان توپخانه سپاه
در عملیات الی‌بیت‌المقدس كه در تاریخ 10/2/1361 آغاز شد و 26 روز به طول انجامید و باعث آزادسازی خرمشهر شد، قرارگاه‌های سه‌گانه(قدس، نصر، فتح) با آتش 29 گردان توپخانه ارتش (حداقل 500 قبضه توپ) پشتیبانی شد كه نقش اساسی را در آزادسازی خرمشهر بر عهده داشته است. در عملیات بیت‌المقدس، سپاه پاسداران با استفاده از تعدادی عراده توپ غنیمت گرفته شده از عملیات‌های طریق‌القدس و فتحالمبین، 10 آتشبار چهار توپی تشكیل و در این عملیات شركت داد.
قدرت توپخانه به اعتراف دشمن
در عملیات والفجر 8(فاو) كه در 20/11/1364 اجرا شد، 30 گردان توپخانه (18 گردان از توپخانه ارتش و 12 گردان از توپخانه سپاه) وظیفه پشتیبانی آتش را بر عهده داشتند. با فرض این موضوع كه قدرت فرمانده در آتش و مانور خلاصه می‌شود، به شهادت تاریخ این حجم بالای آتش توپخانه بود كه از عوامل پیروزی ایران در نبرد فاو بود.
جالب است كه در اثر قدرت حجم آتش سنگین توپخانه، فرمانده تیپ سوم دشمن كه در محاصره قرار گرفته بود اینگونه به رده بالاتر خود گزارش می‌دهد: «وضعیت ما بسیار بد و سخت است، آتش توپخانه روی ما بسیار مؤثر است و تلفات با شمارش دقیقه افزون‌تر می‌شود. به داد ما برسید». همین طور فرمانده یكی از تیپ‌های دشمن در تماس با رده بالاتر خود می‌گوید: «آتش توپخانه دشمن(ایران) وسیع و بسیار سنگین و مؤثر است و توپخانه‌های دشمن(ایران) آزاد هستند. خواهش ما این است كه آتش متقابل، روی منابع آتش دشمن زیاد شود تا از حجم آنها كاسته شود».
والفجر8 شاهكار توپخانه
شهیـد سپهبد علی صیاد شیـرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش در دفاع مقدس كه در رسته و تخصص توپخانه سرآمد بود در بخشی از خاطرات خود درباره ارزش و اهمیت آتش پشتیبانی می‌گوید: «طراحان نظامی می‌دانند كه در عملیات، آتش، پشتوانه حركت است؛ اصلاً ما در تاكتیك می‌گوییم: آتش و مانور؛ آتش بدون مانور و مانور بدون آتش معنی ندارد؛ مانور، یعنی حركت و پیشروی و تضمین‌كننده هر حركتی چه پیشروی و چه عقب‌نشینی، آتش است».
امیر دریابان شمخانی از فرماندهان عالی رتبه دوران دفاع مقدس درباره نقش و اهمیت آتش و پشتیبانی آتش و توپخانه نیروی زمینی ارتش در دوران دفاع مقدس می‌گوید: «من در والفجر8، نقش برجسته این كار(نقش توپخانه ارتش) را با توجه به شكل و منطقه عملیات و جغرافیای منطقه عملیات كاملاً حس كردم و لمس كردم كه چقدر توپخانه ارتش در تثبیت فاو مؤثر بود. در مرحله اول كه مرحله پیشروی عراق بود، توپخانه ارتش نقش داشت؛ در مرحله دوم كه مرحله تثبیت و پاكسازی دشمن از سرزمین‌های اشغالی بود، توپخانه ارتش نقش داشت و همچنین در مرحله سوم كه در حقیقت مرحله تعاقب دشمن در سرزمین‌های خود عراق بود، توپخانه ارتش نقش محوری داشت».
امیر سرتیپ دوم سعید پورداراب فرمانده تیپ 2 لشكر 21 حمزه سیدالشهدا(ع) در دوران دفاع مقدس درباره وضع توپخانه‌های خودی می‌گوید: «من تقریباً از پشتیبانی مؤثر توپخانه در عملیات مطمئن بودم». سردار سرتیپ پاسدار محمدجعفر اسدی فرمانده سابق نیروی زمینی سپاه نیز درباره تأثیر پشتیبانی توپخانه ارتش در روحیه رزمندگان می‌گوید: «همه (در جنگ) فكر این بودند كه ما باید به بچه‌های خط مقدم برسیم؛ بعد از مدتی كه گذشت بچه‌های خط مقدم دادشان درآمد كه آقا هرچه محبت به ما دارید به توپخانه ارتش بكنید كه آنها هستند ما را پشتیبانی می‌كنند و پشتیبانی آنها موجب دلگرمی ماست. ما همان روزهای اول دفاع مقدس با عزیزانمان در توپخانه ارتش آشنا شدیم و طعم رشادت‌ها، مردانگی‌های آنان و پشتیبانی قوی كه از ما، خصوصاً پاسدارها كردند را همان روزهای اول دفاع مقدس چشیدیم».
وفیق السامرایی در كتاب «ویرانی دروازه شرقی» می‌نویسد: «نیروهای ایرانی به كارگیری توپخانه را ماهرانه و در سطحی وسیع آغاز كردند. افسران دیده‌بان كار هدایت آتش را به خوبی انجام می‌دادند و از این رو، نیروهای ما در مواضع آشكار و شكننده اوایل جنگ به شدت درهم كوبیده می‌شدند».
كلام آخر اینكه توپخانه یعنی مشت پولادین فرمانده، یعنی امكان دخالت فرمانده در صحنه نبرد، یعنی تحمیل اداره فرمانده در صحنه جنگ، یعنی تضمین یك رزم پیروز و غرش توپخانه‌های ارتش و سپاه، سایه یأس و نومیدی و ضلالت شكست سخت را بر دل دشمن افكنده بود و پرتویی از نور امید و فتح و پیروزی را برای رزمندگان اسلام به ارمغان می‌آورد.
منبع: روزنامه جوان
