توسعه بام های سبز در ایران - جلسه اول

اهداف جلسه:


·         آشنایی با بام های سبز

·         آشنایی با گسترش بام های سبز در ایران

·         آشنایی با تاریخچه  و تعریف بام سبز

·         آشنایی با بام های سبز در ایران


وسایل مورد نیاز:


·         کامپیوتر مجهز به اینترنت


مقدمه


بام های سبز یک فناوری مدرن است که از سیستم لایه های پیش ساخته مناسب برای رشد گیاه  تشکیل می شوند. در كلان شهرهای ایران به علت بهبود و پایداری كیفیت محیط های شهری و همچنین،  ارزش افزوده بالای زمین و پایین بودن مساحت فضای سبز، باعث شده است تا استفاده از این  فناوری  گزینه مناسبی به نظر برسد.



 
 این مقاله سعی در شناسایی راه های گسترش بام های سبز در ایران را نشان دهد. در این راستا ابتدا با بررسی منابع و تجربیات مختلف در زمینه توسعة بام های سبز ، ابعاد اصلی عدم توسعة بام سبز مورد یررسی قرار دهد و پیشنهاد هایی ارائه دهد.  بطور مثال، در این راه موانعی چون هزینه های متفاوت استقرار، عدم سازگاری به لحاظ هنجاری  و نگرش به عنوان راهكار زیست محیطی، ارزان بودن حامل های انرژی و نبود طرح هایی با توجیه اقتصادی وجود دارد. به نظر میرسد استفاده از تجربیات موفق در بهره گیری از بام های سبز در سطح كشورهای پیشرو برای ارتقاء كیفی محیط های شهری به عنوان راه مناسب مورد توجه قرار گیرد.

 

1-1 تاریخچه  و تعریف بام سبز
 

یک بام سبز ، بامی است که مقدار یا تمامی آن با پوشش گیاهی و خاک، یا با محیط کشت روینده، پوشانیده می شود.  لفظ بام سبز همچنین می تواند برای بام‌هایی که مفاهیم سبز را مد نظر قرار می‌دهند، نظیر پانل های خورشیدی و یا صفحات فتو ولتائیک به کار برده شود.

 

از نظر تاریخی،  قدیمی‌ترین بام‌های سبز گزارش شده زیگورات‌ها در بین‌النهرین هستند. زیگورات‌ها دارای مجموعه‌ای از پله‌های بیرونی در هرم، برای دسترسی به بخش‌های مختلف هستند. این پله‌ها با درختان و گل‌ها تزیین و فضایی نیمه سایه و زیبا برای ساکنین فراهم آورده است. ولی مشخص نیست که ایده اصلی بام سبز منسوب به چه کسی است و به کدامین دوره تاریخی باز می گردد. شاید این ایده از توصیف باغ های معلق بابل نشات گرفته شده باشد،  که در ان نیز نمونه دیگری است که پوشش گیاهی در تراس‌های آن بکار رفته است وآب آن از رودخانه فرات تامین می‌شده است و یا باغ هایی که در هوا معلق نبوده بلکه در واقع روی بام ها و مهتابی های چند ساختمان قرار داشتند. پیشینه بام های سبز و باغ های عمودی به باغ های معلق بابل و در امپراطوری روم در واكنش به فشار جمعیتی در مناطق شهری بر می گردد.



 رومی ها همچنین درختان را بر بالای ساختمان های  حكومتی از قبیل مقبره های آگوستوس و هادرین قرار می دادند. وایكینگ ها دیوارها و بام های خانه هایشان را با لایه ای از چمن در برابر باد و باران محافظت می كردند، و در بعضی از مواقع برای عایق بام از جلبك های دریایی استفاده می كردند . در طول دوره رنسانس نیز باغ های تراس مانند شیب دار و بام های سبز در شهر جنوا رایج بوده در روسیه قرن ۱۷ میلادی باغ های وارونه در كرملین بسیار مورد توجه بود و در قرن ۲۰ خانه ها را در تاشكند، تفلیس و دوشنبه و حتی در فرودگاه سنت پترزبورگ با بام های سبز و باغ های عمودی، زینت می دادند. بسیاری از تفكرات طراحی دوران معاصر مدیون اندیشه های لوكوربوزیه و فر انك لوید رایت است كه از اولین مدافعان مدرن استفاده از بام یا بالكن به عنوان فضای سبز كاربردی بودند.



دیوار سبز توسط استنلی‌هارت دردانشگاه ایلینوینزاورا باشامپاین درسال‌های۱۹۳۸-۱۳۹۱ اختراع شد. درسال 2012، بزرگ‌ترین دیوارسبز 2700 مترمربع را پوشش می‌داد و در مرکز قرارداد بین‌المللی Cabos Los قرار گرفته است . لوكوربوزیه اولین فرد در قرن ۲۱ بود كه سقف سبز را استفاده كرد ؛ وی پنج اصل را برای ساختمان مدرن معرفی كرد كه بام سبز و باغ بام یكی از این اصول پنجگانه بود؛ وی همچنین نواحی شهری را با جاده هایی كه بر روی آنها بام های قائمی قرار گرفته بود پیش بینی می كرد(1). بام های سبز مدرن که از سیستم لایه های پیش ساخته تشکیل می شوند، بالنسبه پدیده ای نو می باشند. این نوع بامها در دهه 1960 در آلمان توسعه و به بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکایی نیز گسترش یافتند. نوع گیاهان انتخابی بسته به نوع آب و هوا و شرایط اقلیمی مختلف، متفاوت بوده و بام سبز، اوج تلفیق اجرا با محیط است. بر اساس برآوردهای موجود، امروزه حدود 10 درصد از کل بام های آلمان را، بام سبز تشکیل می دهد. ایلات متحده نیز بام های سبز قابل توجهی دارد، اما تعداد آنها به اندازه اروپا نیست. اولین طرح در ایجاد بام سبز بام باغ می باشد.


 
1-2 بام های سبز در ایران


در ایران نیز با توجه به پیشینه تاریخی استفاده از خشت و گل در معماری ایرانی، پوشش خزه و گلسنگ و انواع گیاهان علفی روی بام بناهای مناطق مختلف كشور چون آذربایجان، گیلان و مازندران، استفاده می شده است كه نمونه بارز آن خانه های روستای ماسوله است. كه در آن بام خانه های پایین تر به عنوان حیاط خانه های بالایی عمل می كنند.



 
در تهران مجموعه شهرك امید كه در تمام نمای آن گلجای های نواری شكلی كه در آن درختچه ها و گیاهان متنوعی كاشته و نگهداری می شود، ساخته شده است . همچنین ساختمان آ- اس-پ و برج مسكونی نیاوران نمونه هایی از این دسته اند.

 


 اگرچه بام های سبز در كشورهای اروپایی تبدیل به جزء معمول و تا حدی ضروری ساختمان ها شده و در كشورهای آسیای شرقی و آمریكای شمالی هم به عنوان عنصری جدید و درحال رشد پدیدار شده اند. سبز پوش کردن بام نیازمند گیاهانی است که به دقت انتخاب شده اند تا در برابر محیط خشن و بی روح محیط پشت بام در شرایط کم آبی و بی آبی، عوامل اقلیمی، یخ زدگی، نسیم دریا و خشکی و غیره مقاومت کنند. که در بسیاری از كشورها همانند كشور ما همچنان عنصری ناشناخته و غریب محسوب می شود. در كشور ما اگرچه در گذشته شاهد انجام برخی پروژه ها در این زمینه بودیم اما به طور مستمر توسعه نیافته است.

 

 
تکلیف1: با توجه به مطالب ارائه شده در این درس در مورد تاریخچه بام سبز در ایران و جهان تحقیق و بررسی نمایید و مطالب خود را دسته بندی کنید.


تکلیف2: در اطراف محل زندگی خود جستجو کنید آیا ساختمان ها یا مجتمع های مسکونی می شناسید که از بام سبز استفاده کرده باشند؟ این امر به چه صورت انجام گرفته است؟


محل بازدید/ اردو/ خرید: _________

 

منابع مطالعه: برای کسب اطلاعات بیش تر در زمینه مطالب مرتبط این درس کتاب "احداث و نگهداری بام سبز" ترجمه: مهندس سلمان شوشتریان را مطالعه نمایید.



 مطالب مرتبط:

توسعه بام های سبز در ایران ، جلسه اول

توسعه بام های سبز در ایران ، جلسه دوم

توسعه بام های سبز در ایران ، جلسه سوم

توسعه بام های سبز در ایران ، جلسه چهارم

توسعه بام های سبز در ایران ، جلسه پنجم

توسعه بام های سبز در ایران ، جلسه ششم

توسعه بام های سبز در ایران ، جلسه هفتم

توسعه بام های سبز در ایران ، جلسه هشتم


تهیه کننده: الهام گارسچی
تنظیم کننده: محبوبه همت