همدان و بوعلی
حجت الحق شرف الملك شیخ الرئیس ابوعلی حسین بن عبدالله بن حسن بن علی بن سینا كه به اختصار او را به عنوان فرزند جدش ابن سینا میخوانند، در سوم صفر سال 370 هـ.ق در خرمیثن ـ از توابع بخارا ـ به دنیا آمد و در روز جمعه اول رمضان 427 هـ.ق در همدان درگذشت. او از بزرگترین دانشمندان ایران و جهان و از مفاخر ملی و اسلامی ایران است.
آرامگاه این دانشمند در كنار خیابان بوعلی قرار دارد كه در دوره اخیر به جای بنای قدیمی ساخته شده است. این بنای برجی توسط مهندس هوشنگ سیحون به تقلید از بنای گنبد قابوس ( 397 هـ.ق) طراحی شده است. اختلاف عمده برج آرامگاه بوعلی سینا با گنبد قابوس، در مقیاس كوچك آرامگاه بوعلی، تعداد پرههای برج و نیز در فقدان جدار برجی آن است.
بنای گنبد بتونی مخروطی شكل این برج، بر روی دوازده پایه بلند از بتون مسلح قرار گرفته است. ارتفاع هر پایه برج از كف زیرین آرامگاه تا زیر گنبد جمعا 22/95 متر، پهنای هر پایه كه قسمت كوچكی از شعاع برج به شمار میرود.
در پایین 1/17 متر و در بالا 92 سانتیمتر، ضخامت هر پایه كه طبعاً قسمت كوچكی از محیط برج را تشكیل میدهد 35 سانتیمتر، شعاع گنبد مخروطی شكل آرامگاه 2/05 متر، ارتفاع مخروط 3/80 متر، ارتفاع تمام هیأت گنبدی شكل نوك آرامگاه 5/95 متر، ارتفاع اصلی آرامگاه 6/10 متر، و بلندی مجموع بنا تا نوك برج، كمی بیش از 28 متر است.
مدخل اصلی بنا از سمت مشرق بوده، ایوانی به عرض 3/15 و طول قریب 30 متر دارای یك ردیف ستون ساده شامل ده ستون مدور كه قطر هر كدام در پایین 95 سانتیمتر و در بالا 75 سانتی متر به ارتفاع 4/10 متر است و از چهار پارچه سنگ گرانیت تشكیل شده، در جلوی بنا تعبیه شده است. وسط این ایوان، در محكم و باشكوهی است كه از آن به دهلیز مجلل آرامگاه داخل میشوند. بر بالای این در به خط ثلث برجسته بر لوحه مرمری یكپارچه این آیه مرقوم است: "و من یؤت الحكمة فقد اوتی خیراً كثیرا (بقره 272 ) چون به دهلیز ـ به طول 8/70 و عرض 6/30 مترـ وارد شوند، سمت رو به رو، مدخل آرامگاه ابدی شیخ قرار دارد كه در ورودی آن به طرحی شیوا از مشبك آهنی ساخته شده است و عرض و ارتفاع آن 1/19 و 1/4 متر است. در طرفین دهلیز و نزدیك دیوار، دو سنگ قبر بر روی سكوهای كوتاه مناسبی بر زمین قرار دادهاند كه یكی بر روی قبر قدیم بوعلی سینا بوده و دیگری سنگ قبر قدیم "ابو سعید دخدوك" ـ دوست ابوعلی سینا ـ بوده است.
سنگ قبر قدیم بوعلی سینا به صورت دو طبقه پلهای حجاری شده و بالای آن تقریباً منشور شكل است. این گونه سنگ قبر در دوره مغول و بعد از آن زیاد معمول بوده است. بر روی بدنه و حاشیههای چهار طرف این سنگ قبر، به خط نسخ غیر مرغوب، تمام آیه 25 و ابتدای آیه 26 سوره آل عمران و دو بیت شعر زیر نوشته شده است: "حجت الحق ابوعلی سینا در شجع آمد از عدم به وجود در شصا كرد كسب جمله علوم در تكز كرد این جهان بدرود" كلمات شجع، شصا و تكز، به ترتیب به حساب ابجد 373 , 391 , 427 میشود كه بنابر ابیات فوق، اشاره به سال تولد، سن 18 سالگی شیخ كه تمام علوم را فراگرفته بود و سرانجام سال وفات حكیم دارد. چون از دهلیز بگذرند و وارد محل اصلی آرامگاه گردند، قسمت سفلی، دوازده پایه برج آرامگاه در میان فضای چهارگوش این قسمت جلب نظر میكند كه در میان آنها، قبر ابو علی سینا و دوستش "ابوسعید دخدوك" تعبیه شده است و تخته سنگ مرمر یكپارچهای به طول و عرض 1 متر روی آنها را میپوشاند. در بالای دیوارهای داخلی محوطه مربع آرامگاه، بیست بیت از قصیده معروف عینیه ابن سینا نوشته شده است. محوطه داخل آرامگاه در خروجی مستقلی به طرف مغرب دارد. قطر دیوار بنای آرامگاه به طرف مغرب 4/40 متر، ارتفاع آن 14/70 و طول آن 65/10 متر است. تمام ساختمان آرامگاه بوعلی سینا بر روی صخره طبیعی كوهستان تحتانی زمین این قسمت، یعنی از عمق 9 متری با سنگهای لاشه و ماسه و آهنگ و سیمان ساخته شده و بنای مذكور، بر روی چنین شالوده محكمی قرار گرفته است.
منبع:
