تعادل وتراجیح

تراجیح جمع سماعی ترجیح است. زیرا جمع قیاسی ترجیح ترجیحات است. وتراجیح به معنای مرجحات

وتعادلبه معنای تساوی است. در مقام تخالف دو دلیل یا هردو از نظر مرجحات مساوی ویا متفاوت

هستند.

اگر مساوی وبرابر هستند آن دو با هم تعادل دارند ودر صورت متفاوت بودن یکی بر دیگری ترجیح دارد.

در مورد متزاحمین در صورت تعادل صاحب نظران بر اساس حکم عقل بالاتفاق قائل به تخییرند ودر صورت

عدمتعادل آنکه دارای مرجح است مقدم خواهد بود ودر مورد متعارضین در صورت تعادل در حکم به

تساقط یا تخییر  بینعلما اختلاف است ودر فرض عدم تعادل دلیلی که دارای ترجیح است مقدم خواهد

بود.

پس سخن دردو مقام است:

الف: آیا قاعده در متعارضین در صورت تعادل تساقط است یا تخییر ب: مرجحات

دردو دلیل متعارض کدام اند الف. در کتاب اصول الفقه آمده : در مورد دو دلیل متعارض متعادل قاعده اولیه

این  کهاستادان بزرگ به آن پایبندند تساقط آن دو است. گرچه روایات بسیاری دلالت بر تخییر دارند اما

علما از اینروایاتبرداشت های گوناگون می کنند بدین شرح : 1. تخییر 2. توقف در مقام فتوی وعمل

به احتیاطکردن

3. احتیاط در صورت امکان وتخییر در غیر آن صورت. لذا در کتاب مذکور پس از ذکر یازده روایت آمده ما

گفتیمقاعده اولیه تساقط است در حالی که این همه روایات وحتی ادعای اجماع بر خلاف آن است .

جمع آن چگونه خواهد بود. در جواب می آورد: قاعده اولیه تساقط وقاعده ثانویه تخییر است. مقصود از

تخییر درقاعده ثانویه این است که هر یک از دو متعارض منجزیت ومعذریت دارند. یعنی در صورت عمل به

یکی از آن دوواصابه آن به واقع منجز واقع می شود ودر صورت خطا معذر است وبه همین دلیل نمی

شود آن دورا ترک کرد.

درصورتی که بنابر قاعده اولیه ترک هردو جایز است.