جای خالی وطن‌دوستی در آثار دفاع مقدس
ابراهیم حسن‌بیگی می‌گوید: حس وطن‌خواهی و وطن‌دوستی به عنوان واقعیتی از جنگ در ادبیات دفاع مقدس مطرح نشده است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : سه شنبه 1396/07/04
این نویسنده درباره ادبیات دفاع مقدس اظهار کرد: ادبیات دفاع مقدس به ادبیاتی اطلاق می‌شود که به نوعی با جنگ هشت‌ساله عراق علیه ایران مرتبط باشد. این ادبیات در دهه ۶۰ با رویکرد مفهومی شکل گرفت و اوج آن به لحاظ کمی در دوران جنگ بود. نویسندگان نسل انقلاب که نویسنده‌های شاخص حال‌حاضر هستند، کار خود را با این نوع ادبیات شروع کرده‌اند.
او افزود: بعد از جنگ انتظار از نویسنده دفاع مقدس، حفظ ارزش‌های آن بود؛ لذا نویسندگان متعهد انقلابی بر این اساس، احساس دینی نسبت به ادبیات دفاع مقدس از خود نشان دادند و در دهه ۷۰ ادبیات دفاع مقدس از نظر کیفی معنی و مفهوم پیدا کرد. به نظر می‌رسد ادبیات دفاع مقدس در دهه ۷۰ قابل دفاع بود اما به مرور ادبیات دفاع مقدس به لحاظ کمی و کیفی افت کرد.
حسن‌بیگی با بیان این‌که تعداد آثار دفاع مقدس که در طول سال نوشته می‌شود از تعداد انگشتان دست هم کمتر است، خاطرنشان کرد: البته کاهش کمی آثار دفاع مقدس فقط مربوط به حوزه ادبیات نیست. در حوزه فیلم و سریال نیز با این کاهش مواجه بوده‌ایم. به طور مثال در طول سال یک سریال دفاع مقدسی هم در تلویزیون پخش نمی‌شود یا شاید در جشنواره فیلم فجر یک فیلم دفاع مقدسی حضور داشته باشد.
او با بیان این‌که بحث ادبیات دفاع مقدس در مفهوم فرهنگ اسلامی و دینی می‌تواند مفهوم فراتری از جنگ هشت‌ساله داشته باشد، اظهار کرد: با توجه به این‌که منطقه خاورمیانه و جهان اسلام درگیر جنگ‌های متعدد داخلی و خارجی است، ادبیات دفاع مقدس می‌تواند به عنوان دفاع در مقابل مهاجمان و هر ظلمی در جهان مطرح شود. در واقع می‌توانیم نگاه جامعی به مفهوم دفاع مقدس پیدا کنیم. اگر بتوانیم مفهوم ادبیات دفاع مقدس را گسترش دهیم برای جنگ‌هایی مانند جنگ افغانستان با طالبان و یا سوریه و عراق با داعش هم قابل استفاده است.
نویسنده رمان «محمد (ص)» درباره این‌که آیا توانسته‌ایم ادبیات دفاع مقدس را به سایر کشورها بشناسانیم، گفت: متأسفانه نه تنها در دنیا نتوانسته‌ایم ادبیات دفاع مقدس‌مان را بشناسانیم حتی نتوانسته‌ایم ادبیات دفاع مقدس را به نسل‌های بعد از دهه ۶۰ که درکی از جنگ ندارند معرفی کنیم. فکر نمی‌کنم در این زمینه موفق بوده باشیم.
ابراهیم حسن‌بیگی درباره سفارشی‌نویسی در حوزه دفاع مقدس نیز اظهار کرد: یکی از بحث‌هایی که در حوزه ادبیات و سینما وجود دارد بحث سفارش است. به نظرم سفارش به این معنا نیست که سفارش‌گیرنده چیزی را که سفارش‌دهنده می‌خواهد تولید کند. سفارش به معنای توصیه‌ای است که یک ارگان و نهاد برای این‌که اثری درباره یک موضوع تولید کند، به سفارش‌گیرنده می‌دهد و هیچ دخالتی در آن ندارد.
او افزود: در واقع سفارش‌دهنده می‌خواهد مفهوم یک موضوع در قالب یک اثر خلق و موضوع از حالت رکود خارج شود. به نظر من سفارش مشکلی ایجاد نمی‌کند بلکه کمک می‌کند تا یک اثر تازه در یک حوزه خاص تولید شود.
نویسنده رمان «اشکانه» سپس درباره استفاده از نماد و فرهنگ عاشورا در ادبیات دفاع مقدس بیان کرد: اساسا فرهنگ دفاع اسلامی و فرهنگ دفاع مقدس ملهم از باورهای دینی و در رأس آن واقعه کربلا است که نوعی دفاع محسوب می‌شود. در شرایط عادی، تاریخی و روایی از باورهای دینی بسیار استفاده شده است که می‌توانست کمتر هم باشد. به نظر من استفاده از باورهای دینی به قدری زیاد بوده است که حس وطن‌خواهی و وطن‌دوستی در داستان‌های ادبیات دفاع مقدس که جزوی از واقعیت جنگ است، مطرح نشده است.
او تأکید کرد: استفاده از فرهنگ دینی و عاشورایی و باورهای مذهبی در داستان‌های ما بسیار بوده است. در واقع باورهای مذهبی بنیه ادبیات داستانی دفاع مقدس ما را تشکیل می‌دهند و فراتر از باورهای ملی مطرح شده‌اند.
منبع: ایسنا
او افزود: بعد از جنگ انتظار از نویسنده دفاع مقدس، حفظ ارزش‌های آن بود؛ لذا نویسندگان متعهد انقلابی بر این اساس، احساس دینی نسبت به ادبیات دفاع مقدس از خود نشان دادند و در دهه ۷۰ ادبیات دفاع مقدس از نظر کیفی معنی و مفهوم پیدا کرد. به نظر می‌رسد ادبیات دفاع مقدس در دهه ۷۰ قابل دفاع بود اما به مرور ادبیات دفاع مقدس به لحاظ کمی و کیفی افت کرد.
حسن‌بیگی با بیان این‌که تعداد آثار دفاع مقدس که در طول سال نوشته می‌شود از تعداد انگشتان دست هم کمتر است، خاطرنشان کرد: البته کاهش کمی آثار دفاع مقدس فقط مربوط به حوزه ادبیات نیست. در حوزه فیلم و سریال نیز با این کاهش مواجه بوده‌ایم. به طور مثال در طول سال یک سریال دفاع مقدسی هم در تلویزیون پخش نمی‌شود یا شاید در جشنواره فیلم فجر یک فیلم دفاع مقدسی حضور داشته باشد.
او با بیان این‌که بحث ادبیات دفاع مقدس در مفهوم فرهنگ اسلامی و دینی می‌تواند مفهوم فراتری از جنگ هشت‌ساله داشته باشد، اظهار کرد: با توجه به این‌که منطقه خاورمیانه و جهان اسلام درگیر جنگ‌های متعدد داخلی و خارجی است، ادبیات دفاع مقدس می‌تواند به عنوان دفاع در مقابل مهاجمان و هر ظلمی در جهان مطرح شود. در واقع می‌توانیم نگاه جامعی به مفهوم دفاع مقدس پیدا کنیم. اگر بتوانیم مفهوم ادبیات دفاع مقدس را گسترش دهیم برای جنگ‌هایی مانند جنگ افغانستان با طالبان و یا سوریه و عراق با داعش هم قابل استفاده است.
نویسنده رمان «محمد (ص)» درباره این‌که آیا توانسته‌ایم ادبیات دفاع مقدس را به سایر کشورها بشناسانیم، گفت: متأسفانه نه تنها در دنیا نتوانسته‌ایم ادبیات دفاع مقدس‌مان را بشناسانیم حتی نتوانسته‌ایم ادبیات دفاع مقدس را به نسل‌های بعد از دهه ۶۰ که درکی از جنگ ندارند معرفی کنیم. فکر نمی‌کنم در این زمینه موفق بوده باشیم.
اساسا فرهنگ دفاع اسلامی و فرهنگ دفاع مقدس ملهم از باورهای دینی و در رأس آن واقعه کربلا است که نوعی دفاع محسوب می‌شود. در شرایط عادی، تاریخی و روایی از باورهای دینی بسیار استفاده شده است که می‌توانست کمتر هم باشد.
او همچنین درباره این‌که ادبیات دفاع مقدس چقدر به واقعیت نزدیک است، گفت: این‌که ادبیات دفاع مقدس به واقعیت نزدیک باشد یا دور، به نظرم اهمیتی ندارد؛ زیرا نویسنده خاطره‌نگار یا واقعیت‌نگار نیست و نمی‌خواهد خاطرات واقعی را عینا به مخاطب منتقل کند. هر نویسنده‌ای که بخواهد وارد این حوزه شود مسلما از خاطراتی که در این حوزه وجود دارد استفاده می‌کند و از آن‌ها الهام می‌گیرد و با هنر و تخیل خود واقعیت را مجددا خلق می‌کند. به نظرم نتیجه‌ای که از خواندن ادبیات دفاع مقدس گرفته می‌شود مهم‌تر است.ابراهیم حسن‌بیگی درباره سفارشی‌نویسی در حوزه دفاع مقدس نیز اظهار کرد: یکی از بحث‌هایی که در حوزه ادبیات و سینما وجود دارد بحث سفارش است. به نظرم سفارش به این معنا نیست که سفارش‌گیرنده چیزی را که سفارش‌دهنده می‌خواهد تولید کند. سفارش به معنای توصیه‌ای است که یک ارگان و نهاد برای این‌که اثری درباره یک موضوع تولید کند، به سفارش‌گیرنده می‌دهد و هیچ دخالتی در آن ندارد.
او افزود: در واقع سفارش‌دهنده می‌خواهد مفهوم یک موضوع در قالب یک اثر خلق و موضوع از حالت رکود خارج شود. به نظر من سفارش مشکلی ایجاد نمی‌کند بلکه کمک می‌کند تا یک اثر تازه در یک حوزه خاص تولید شود.
نویسنده رمان «اشکانه» سپس درباره استفاده از نماد و فرهنگ عاشورا در ادبیات دفاع مقدس بیان کرد: اساسا فرهنگ دفاع اسلامی و فرهنگ دفاع مقدس ملهم از باورهای دینی و در رأس آن واقعه کربلا است که نوعی دفاع محسوب می‌شود. در شرایط عادی، تاریخی و روایی از باورهای دینی بسیار استفاده شده است که می‌توانست کمتر هم باشد. به نظر من استفاده از باورهای دینی به قدری زیاد بوده است که حس وطن‌خواهی و وطن‌دوستی در داستان‌های ادبیات دفاع مقدس که جزوی از واقعیت جنگ است، مطرح نشده است.
او تأکید کرد: استفاده از فرهنگ دینی و عاشورایی و باورهای مذهبی در داستان‌های ما بسیار بوده است. در واقع باورهای مذهبی بنیه ادبیات داستانی دفاع مقدس ما را تشکیل می‌دهند و فراتر از باورهای ملی مطرح شده‌اند.
منبع: ایسنا
