آیا امام حسین(علیه‌السلام) می‌دانستند حضرت علی اصغر شهید می‌شود؟

شبهه انحصار علم غیبی برای خدا

برخی از آیات قرآن شاهد آورده اند و علم غیب را منحصر به خداوند دانسته است.
در جواب بیان می کنیم که اولاً ما در این زمینه دو دسته آیات داریم.: آیاتی که علم غیب را منحصر به خداوند می داند و آیاتی که علم غیب را برای برخی افراد نیز مجاز می شمرند مانند آیه ((عالم الغیب فلا یظهر علی غیبه احداً الّا من ارتضی من رسولٍ)) و فهم اصولی اینگونه است که گاهی یک حکمی می آید که کلی است اما در ادامه استثنا می خورد و مقید می شود. بنابراین همه آیات را با هم باید نگاه کنیم.
ثانیاً در آیاتی هم که علم غیب را منحصر به خداوند کرده در واقع بیان می کند که علم غیب بطور استقلالی تنها به خدا تعلق می گیرد. و این با بقیه آیات منافاتی ندارد زیرا بقیه آیات علم غیر استقلالی را به پیامبران و ... نسبت می دهند. بنابراین با این بیان دیگر این دو دسته آیات تضاد ظاهری هم ندارند.

اثبات علم امام

علم غیبی برای امام از طریق صریح روایات قابل اثبات است. همچنین از پیشگویی هایی که ائمه کرده اند و نیز این مسأله قابل تبیین است. اما اگر بخواهیم از طریق آیات قرآن این مسأله را به اثبات برسانیم باید بگوییم خداوند أئمّه را به صبر و یقین توصیه می كند((وَ جَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّة یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَ كَانُوا بَایَاتِنَا یُوْقِنُون‏)). و از طرف دیگر انكشاف پرده غیب و رؤیت ملكوت آسمانها و زمین را مقدّمه حصول مقام یقین قرار می دهد.((وَ كَذلِكَ نُرِى إِبْرهِیمَ مَلَكُوتَ السَّمَوتِ وَ الارْضِ وَ لِیَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِین‏)). و یا در سوره تكاثر، رؤیت دوزخ و مشاهده ملكوت جهنّم را ملازم با علم یقینى مى ‏شمرد((كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْیَقِینِ لَتَروُنَّ الْجَحِیم ))  بنابراین علم یقینى لازمه ‏اش، كشف حجاب غیب است. ‏و چون امام علم یقینی دارد پس علم غیبی هم دارد. همچنین لازمه عصمت امام اینست که علمی خطا ناپذیر داشته باشد که توسط آن هیچ گاه دچار خطا یا اشتباه نشود.

علم غیبی امام

با بیانی که گذشت باید گفت که امام معصوم دارای علم غیبی است. اما اگر امام از علم غیبی خود استفاده کند دیگر نمی تواند برای مردم عادی الگو باشد. امام گرچه علمی غیبی دارد اما بر اساس علم ظاهری خود عمل می کند. به تعبیر دیگر در زمان عمل بر اساس ظواهر عمل می کند اما در حقیقت و باطن خود دارای علم غیبی است. علم غیبی تغییر ناپذیر است و تکلیف آور نیست زیرا علم قطعی و غیر قابل تغییر است. علت اینکه امام به علم غیبی خود عمل نمی کند اینست که خداوند اینگونه دستور داده است. در واقع عمل پیامبر به گونه ای است که بر اساس ظواهر بهترین عمل را می کند.

علم امام حسین(علیه السلام) به شهادت و عمل به تکلیف الهی

بر اساس بیانی که گذشت مشخص می شود که امام حسین(علیه السلام) به شهادت خود و ماجرای کربلا بطور کامل علم داشتند اما چون دستور الهی عمل به وظیفه بر اساس ظاهر بود پای در این میدان نهادند. البته بر اساس شرایطی که در آن زمان بود حضرت عاقلانه ترین شیوه ای که ممکن بود را برگزیدند. در شرایطی که یزید می خواست از امام بیعت بگیرد و این معلوم بود که اگر امام بیعت نکنند باید در مدینه با سپاه یزید مقابله کنند از مدینه خارج شدند. همچنین مردم کوفه ایشان را دعوت کرده و بودند و پیام یاری ایشان را فرستاده بودند. و همه اینها در اصل برای این بود که حکومت یزید دیگر ظاهر را نیز رعایت نمی کند و حکومت اسلامی فاسد شده است و مردم کاری نمی کنند که خود ایشان بحث امر به معروف و نهی از منکر را نسبت به جامعه در زمینه علت قیام خود مطرح فرمودند.
همه حوادث کربلا را با این بیان از علم امام می توان تبیین کرد. مثلاً امام حسین(علیه السلام) با اینکه به شهادت علی اصغر خود علم داشتند اما  دستور الهی را که عمل بر اساس ظاهر بود را انجام دادند.

علم یقینی امام و علوم مراتب پایین تر

این عالم بر اساس سلسله علل تنظیم شده است و همه علل به خدا بر می گردند. هر کسی بر اساس علمی که دارد می تواند آینده را پیش بینی کند و به آن علم داشته باشد. حال اگر کسی تمام سلسله علل را بداند علمش یقینی و خطا ناپذیر است. اما اگر فردی تا سطحی از این سلسله را بتواند ببیند علمش هم به همان اندازه است. برخی افراد پیش بینی می کنند و اکثر موارد هم صحیح است اما گاهی یک علت بالاتر که از علم آنها خارج است تغییراتی ایجاد می کند و پیش بینی آنها غلط از آب در می آید. بنابراین علم یقینی مختص کسی است که مظهر علم الهی شده و به تمام سلسله موجودات آگاه باشد.

---

منبع:
کتاب امام شناسی، سید محمد حسین حسینی تهرانی(ره)
المیزان فی تفسیر القرآن، سید محمد حسین طباطبایی(ره)
کتاب حماسه حسینی، مرتضی مطهری(ره)
سایت حوزه
سایت خبر آنلاین