تبادر

تبادر در لغت به معنای سبقت گرفتن ذهن است علمای علم اصول برای تشخیص حقیقت از

مجاز چهار ملاک ذکر کرده اند : تصریح واضع -تبادر و عدم تبادر - صحت سلب و عدم صحت

سلب - اطراد  و عدم اطراد

در برخورد با کلمات و الفاظ اولین معنایی را که به ذهن شنونده خطور کند تبادر میگویند .

سبقت و پیشی گرفتن اگر بدون قرینه باشد آن تبادر علامت حقیقت است و معنای آن اینست که این

لفظ برچنین معنایی وضع شده است زیرا دلالت لفظ بر معنا از سه حالت خارج نیست : 1- یا به جهت

مناسبت ذاتی است که بین لفظ و معنا میباشد 2- یا به جهت و علت قرینه حالی یا گفتاری است ( با

توجه به اینکه تبادر علامت حقیقت است که بدون قرینه از معنایی از یک لفظ به ذهن سبقت بگیرد در

نتیجه فرض دوم از بحث خارج است) 3- علقه وضعیه

پس نتیجه میگیریم تبادر و پیشی گرفتن معنی از لفظی علامت این است که آن لفظ بر ان معنی وضع

شده است و بنابریان تبادر علامت حقیقت و عدم تبادر علامت مجاز میباشد چنانکه از کلمه اسد اولین

معنایی که به ذهن خطور میکند شیر میباشد و با قرینه معانی دیگری من جمله رجل شجاع به ذهن

میاید