تبیان، دستیار زندگی

 یار کوچک حسین علیه‌السلام

در این یادداشت به شرح حال عبدالله فرزند امام حسن(علیه السلام)اشاره می شود.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : حسن محسنی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

عبدالله بن حسن
قیام عاشورا و پیامدهای آن، موثرترین و ماندگارترین رخدادی است که منشا تحولاتی بنیادین در تاریخ اسلام گردیده است. ریخته شدن خون پاک سبط پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) حضرت ابا عبداللّه الحسین(علیه السلام) و اصحاب باوفایش در روز دهم محرم سال 61 در یکی از بی نظیرترین صحنه های دردناک تاریخ بشریت، آثار عمیق، گسترده و ماندگار بر جای گذاشت.
در این بین شهادت کودکانی از اهل بیت در روز عاشورا  دل سنگ را می شكند و دیده ی هر خشك چشمی را تر می كند،مثل شهادت مظلومانه علی اصغر و عبدالله بن حسن.
در این یادداشت به شرح حال عبدالله فرزند امام حسن(علیه السلام)اشاره می شود.
قیام عاشورا و پیامدهای آن، موثرترین و ماندگارترین رخدادی است که منشا تحولاتی بنیادین در تاریخ اسلام گردیده است. ریخته شدن خون پاک سبط پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) حضرت ابا عبداللّه الحسین(علیه السلام) و اصحاب باوفایش در روز دهم محرم سال 61 در یکی از بی نظیرترین صحنه های دردناک تاریخ بشریت، آثار عمیق، گسترده و ماندگار بر جای گذاشت.

خانواده امام حسن علیه السلام

مرحوم شیخ مفید در کتاب الارشاد، فرزندان حضرت امام حسن مجتبی را چنین معرفی می نماید:
«فرزندان امام حسن پانزده پسر و دختر بودند: زید و دو خواهرش؛ ام الحسن و ام الحسین و مادر این سه ام بشیر دختر أبى مسعود عقبة بن عمرو بود،
 حسن بن حسن و مادرش خولة دختر منظور فزارى بود، عمرو بن حسن و دو برادرش قاسم و عبد اللَّه و مادرشان ام ولد بود، عبد الرحمن بن حسن و او نیز مادرش ام ولد بود،حسین بن حسن كه به أثرم ملقب بود و برادرش طلحه و خواهر این دو فاطمه و مادرشان ام اسحق دختر طلحه بن عبید اللَّه تیمى است ،ام عبد اللَّه و فاطمه و ام سلمه و رقیه دختران آن حضرت (علیه السّلام) هستند كه از مادرهاى مختلف بودند.» (1)
مرحوم شیخ طبرسی شخصی با نام ابو بكر را كه با حضرت سید الشهداء در دشت کربلا به شهادت رسید به فرزندان حضرت امام حسن اضافه می نماید. (2)

فرزندان  امام حسن در کربلا

طبق نقل برخی از مقاتل و منابع تاریخی هفت فرزند حضرت امام حسن  در کربلا حضور داشته اند و برخی از منابع از حضور سه فرزند حضرت امام حسن سخن گفته اند.
بررسی کتابهای تاریخی و واقعه ‏نگاری کربلا نشان می ‏دهد که از فرزندان امام حسن هفت نفر در واقعه‏ خونین عاشورا شرکت داشتند؛ پنج نفر از آنان ضمن حماسه ‏آفرینی به شهادت رسیدند و یک نفر مجروح گردید و یک نفر هم که کودکی خردسال بود، به همراه حضرت امام زین‏ العابدین (علیه‏السلام) با قافله‏ کربلا به مدینه‏ منوره بازگشت که مجموعه‏ آنان بدین ترتیب است: عمرو بن حسن، ابوبکر بن حسن، قاسم بن حسن، عبدالله اکبر بن حسن، عبدالله اصغر بن حسن و بشر بن حسن و حسن بن حسن مجروح معرکه نینوا که او را حسن مثنی نیز می ‏نامیدند. (3)
در ارشاد شیخ مفید از سه فرزند حضرت امام حسن (علیه السلام) نام می برد که در حادثه کربلا به شهادت رسیدند:
«عمر و قاسم و عبد اللَّه فرزندان دیگر حسن بن على (علیه السلام) هستند که در ركاب عموى خویش حسین بن على (علیه السّلام) در كربلا شهید شدند. خداوند از ایشان خوشنود باشد و آنان را خوشنود سازد و به خاطر دفاعى كه از اسلام و مسلمین كردند پاداش نیكو عطا فرماید». (4)

عبدالله بن حسن

در مورد شخصیت این نوجوان شهید نقل هایی در منابع تاریخی وجود دارد.برخی مادرشان را کنیزی به نام«نفیله»یا«حبیبه» از اسیران حبشه خوانده اند(5)،و برخی دیگر مادرشان را دختر سلیل بن عبدالله بجلی خوانده اند.(6)
عبدالله نوجوانی نابالغ بود که در روز عاشورا،زمانی که امام حسین تنها مانده و در محاصره دشمن قرار گرفته بود،به کمک عمویش شتافت و با تیر حرمله بن کاهل یا شمشیر ابجر بن کعب به شهادت رسید.(7)
در برخی منابع آمده است که امام حسین قبل از شهادتش،دخترش سکینه را به عقد وی در آورده بود.اما با توجه به اینکه طبق نقل اکثر مورخان معتبر،عبدالله در آن زمان نوجوانی نورس و نابالغ بوده است،ماجرای این عقد پذیرفتنی به نظر نمی رسد.اگر ازدواج برادرش ابوبکر با سکینه درست باشد،شاید بتوان گفت این دو ماجرا،با هم اشتباه شده است.(8)

شهادت عبدالله

عبدالله که یازده ساله بود نوجوانی نابالغ و در زیبایی همانند ماه شب چهارده بود. امام حسین او را به بانوان حرم سپرد تا در خیمه ‏ها نگهداری کنند، اما هنگامی که غربت و تنهایی عمویش را دید، برای یاری آن حضرت از خیمه‏ ها به سوی میدان جنگ بیرون رفت. عمه ‏اش زینب (علیهاالسلام) خواست او را برگرداند، اما نتوانست.
 عبدالله خود را به حضرت امام حسین رسانید و فریاد برآورد: به خدا از عمویم جدا نمی ‏شوم. امام حسین (علیه‏السلام) او را در آغوش گرفت و با او سخن می‏ گفت که ناگاه ابجر بن کعب شمشیر خود را فرود آورد تا به حضرت امام حسین بزند که عبدالله دست خود را جلو آورد و فریاد زد: «یا بن الخبیثة أتقتل عمی؟ ای خبیث‏زاده، می ‏خواهی عموی مرا بکشی؟»
 آن زشت سیرت با شمشیر دست عبدالله را قطع کرد. آنگاه صدای عبدالله بلند شد: «یا عماه یا أبتاه: ای عمو جان، ای پدر جان.» اباعبدالله در حالی که خون از دست عبدالله بر زمین می‏ ریخت او را به سینه چسبانید و دلجویی نمود و فرمود:
« یَا ابْنَ أَخِی اصْبِرْ عَلَى‏ مَا نَزَلَ‏ بِكَ‏ وَ احْتَسِبْ فِی ذَلِكَ الْخَیْرَ فَإِنَّ اللَّهَ یُلْحِقُكَ بِآبَائِكَ الصَّالِحِین: ای پسر برادرم بر این مصائب صبر کن و اینها را خیر و خوبی به حساب آور، خداوند تو را به پدران صالحت ملحق گرداند.»

در ارشاد شیخ مفید از سه فرزند حضرت امام حسن (علیه السلام) نام می برد که در حادثه کربلا به شهادت رسیدند: 

«عمر و قاسم و عبد اللَّه فرزندان دیگر حسن بن على (علیه السلام) هستند که در ركاب عموى خویش حسین بن على (علیه السّلام) در كربلا شهید شدند. خداوند از ایشان خوشنود باشد و آنان را خوشنود سازد و به خاطر دفاعى كه از اسلام و مسلمین كردند پاداش نیكو عطا فرماید».

سید بن طاووس بعد از نقل این جمله می افزاید: ناگاه حرمله بن کاهل تیری را به سوی عبدالله بن حسن رها کرد و گلویش را نشانه گرفت که پس از چند لحظه همانند برادران دیگرش شربت شهادت نوشید و بر روی دست عمو، جان به جان ‏آفرین تسلیم کرد.
سپس امام حسین دستش را به سوی آسمان بلند کرد و گفت:
«اللهم أمسک عنهم قطر السماء و امنعهم برکات الأرض اللهم و ان متعتهم الی حین ففرقهم فرقا و اجعلهم طرائق قدرا و لا ترض عنهم الولاة أبدا فانهم دعونا لینصرونا فعدوا علینا فقتلونا»
 بار خدایا، باران رحمتت را از اینان دریغ دار و برکات زمین را از اینان بگیر. پروردگارا، اگر تا کنون جمع اینان را بهره ‏مند گرداندی، پس از این اینان را متفرقشان گردان و اختلاف را بر اینان حاکم نما و هرگز حکام را از اینان خشنود مگردان. این مردم، ما را دعوت کردند تا ما را یاری کنند و لیکن ستیزه و دشمنی کردند و ما را کشتند. (9)
داستان شهادت علی اصغر، قاسم، عبدالله و... و اسارت فاطمه، سكینه، زینب، و...به گونه ای است که عواطف گنهكاران را نیز برمی انگیزد و هر سنگدلی را متأثر می سازد و اشك او را جاری می كند . پرواضح است كه اشك چشم، آلودگیهای دل را شستشو می دهد و هرگاه این كار پیاپی انجام گیرد، سرانجام چشم دل او باز می شود و چراغ پرفروغ هدایت و كشتی نجات را می بیند و به آن سو حركت می كند و از فقر و فلاكت روز قیامت رهایی می یابد.

در آخر

همنوا با بزرگ عزادار عالم،مولایمان بقیه الله به این شهید سلام می دهیم:
السَّلامُ عَلى‏ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ الزَّكِیِّ، لَعَنَ اللَّهُ قاتِلَهُ وَ رامِیَهُ حَرْمَلَةَ بْنَ كاهِلٍ الْأَسَدِی(10)
پی نوشت ها:
1-     الإرشاد، ج2، ص 16
2-     زندگانى چهارده معصوم علیهم السلام (ترجمه إعلام الورى)، ص 306
3-     حقایق پنهان، ص 359
4-     الإرشاد، ج‏2، ص 22
5-     لباب الانساب(ابن فندق)،ج1،ص342
6-     مقاتل الطالبیین،ص89
7-     الإرشاد، ج2،ص110؛لهوف سیدبن طاووس،ص173
8-     مقتل جامع سید الشهداء(پیشوایی)،ج2،ص620
9-     الإرشاد، ج2،ص110؛لهوف سیدبن طاووس،ص173؛تاریخ طبری،ج5،ص451
10-   زیارت ناحیه مقدسه
مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.