بیماری های مرتبط با تغذیه در دوران پیری

تغذیه در پیشگیری از بسیاری بیماری های دوران سالمندی از جمله آب مروارید (Cataract ) ، التهاب مفاصل (Arthritis ) ، پوكی استخوان( Osteoporosis) ، آلزایمر (Alzheimer ) نقش دارد.

آب مروارید

این بیماری وابسته به سن است كه  در آن عدسی های چشم آسیب می بینند و اگر عدسی ها تحت عمل جراحی تعویض نشوند، در نهایت به كوری منجر می شود. البته در افرادی هم كه به خوبی تغذیه شده اند ، این بیماری دراثر قرار گرفتن در معرض نورآفتاب، آسیب اكسیداتیو، عفونت های ویروسی، مواد سمی و اختلالات ژنتیكی عارض می شود . درایالت متحده آمریكا حدود 46 درصد از افراد 75 تا 85 ساله به این بیماری مبتلا هستند، درحالی كه فقط 5 درصد آنها در سنین 52 تا 64 سال به این بیماری مبتلا می شوند. مواد مغذی آنتی اكسیدانی ممكن است دربه حداقل رساندن میزان آسیب چشمی كمك كنند.

مطالعات، ارتباط  معكوسی بین ویتامینC ، ویتامینE و كاروتنوئیدهای دریافتی از راه غذا با میزان ابتلا به آب مروارید را نشان می دهد.

التهاب مفاصل

شایع ترین نوع آن، تحلیل مفاصل (Osteoarthritis ) است كه مفاصل دردناك می شود. درخلال حركت كردن ، انتهای استخوان ها به طور طبیعی توسط غضروف ها ومایع لغزنده اطراف محافظت می شود. با افزایش سن ، استخوان ها شكننده ، مفاصل بی شكل و دردناك شده و حركت مشكل می شود. این بیماری میلیون ها نفر درجهان، به ویژه افراد مسن را تحت تأثیر قرار داده است. رژیم غذایی ، غذا یا مكمل های ویژه ای برای پیشگیری ، درمان و رهایی از تحلیل مفاصل شناخته نشده است. البته دربسیاری از موارد مصرف چای آلفا آلفا، مكمل های آمینواسیدی، كلسیم ، مس ، روغن كبد ماهی ، ویتامینD، لسیتین ، اینوزیتول ، عسل ، پاراآمینوبنزوئیك ، شاهی آبی ( كاكوتی ) ومخمر، میوه تازه و سیر توصیه شده است، كه این مواد نیز تاثیرچندانی نداشته اند. ارتباط شناخته شده ای نیز بین تحلیل مفاصل واضافه وزن وجود دارد.

كاهش وزن برای افرادی كه اضافه وزن دارند و دچار مشكل مذكور هستند، مسئله مهمی است ، چرا كه مفاصل برای تحمل وزن بالا تحت فشار و تحریك هستند.

نوع دیگر التهاب مفاصل، روماتیسم مفصلی است كه ارتباط نزدیكی با رژیم غذایی دارد. دراین بیماری سیستم ایمنی به اشتباه به پوشش استخوان ها حمله می كند. عملكرد سیستم ایمنی به تغذیه كافی بستگی دارد و رژیم ناكافی ممكن است، این نوع التهاب مفاصل را به همراه داشته باشد. این احتمال وجود دارد كه در برخی افراد، مواد غذایی مشخصی بتواند سیستم ایمنی را به این حمله تحریك كند. مصرف شیر و لبنیات، روماتیسم مفصلی را دربرخی افراد تشدید می كند. اسیدهای چرب اُمگا- 3 ، نظیرEPA ( اسید ایكوزاپنتاانوئیك) كه درماهی یافت می شود، سبب تخفیف عوارض این بیماری می شود.

پژوهش ها نشان می دهد همان رژیمی كه دربیمارهای قلبی به كار می رود و در آن رژیم مصرف اسیدهای چرب اشباع و شیر كم می باشد واز لحاظ اسیدهای چرب بلند زنجیره غیر اشباع غنی است ، می توانند به پیشگیری یا كاهش التهاب مفاصل و درد آنها كمك كند. براین اساس، این نظریه كهEPA با عمل پروستاگلند ین ها تداخل می كند واز این راه التهاب را كاهش می دهد، به وجود آمده است. احتمال دیگر در رابطه با  پراكسیداسیون چربی ها است كه می تواند سبب التهاب شود وهمچنین ویتامینE به پیشگیری از پراكسیداسیون چربی ها  كمك می كند، ولی نمونه های بارز روماتیسم مفصلی را بهبود نمی بخشد.

پوكی استخوان

از بیماری های شایع دوران سالمندی است كه استخوان ها به خاطر كاهش میزان املاح، شكننده می شوند. این بیماری كه تحلیل استخوان بزرگسالان نیز نامیده می شود، علت بیش از 5/1 میلیون شكستگی های سالیانه استخوان در ایالات متحده آمریكامی باشد. تاكنون عوامل متعددی مانند كمی دریافت كلسیم ، دریافت بیش از حد و یا كم پروتئین ، بی حركتی ، مؤنث بودن ، یائسگی، افزایش سن ، كمی وزن ، نژاد ، ژنتیك و وجود سابقه خانوادگی این بیماری ، مصرف داروهایی مانند كورتیكواستروئیدها وابتلا به بیماری های كلیوی ، كبدی ، دیابت ، آلزایمر، روماتیسم مفصلی و... را برای این بیماری نام برده اند.

برای پیشگیری از این بیماری كه ناتوانی ، كاهش قد و شكستگی های استخوانی را به دنبال دارد، افزایش تحرك و فعالیت و مصرف رژیم حاوی مقادیركافی پروتئین و كلسیم توصیه می شود.

برای تنظیم برنامه های غذایی سالمندان مبتلا به این بیماری، توجه به نكات زیر ضروری به نظر می رسد:

1- تأمین كالری كافی برای حفظ وزن مطلوب و توجه به اختلالاتی مانند بی اشتهایی یا پرخوری عصبی

2- مصرف روزانه 4-3 واحد از گروه لبنیات

3- تهیه عصاره كلسیم از استخوان ( باجوشاندن استخوان های گاو یا گوسفند درمحیط های اسیدی نظیر مخلوط سركه وآب لیمو كه با آب این عصاره تهیه می شود.)

4-     در تنظیم برنامه غذایی سالمندان گیاهخوار، توجه به مصرف بادام ، فندق (3 قاشق غذا خوری از هر كدام)، سبزی های برگ سبز (5-3 واحد)، پونه خشك ، برگ مو ، انواع كلم ، زیره ، لوبیاها و نخود، ضروری به نظر می رسد تا از این طریق كلسیم لازم ، فراهم شود.

5- قرار گرفتن روزانه 30- 15 دقیقه درمعرض نور خورشید بدون پوشش (برای تامین ویتامینD لازم )

6- مصرف انواع ماهی ها ( به خصوص ساردین و كیلكا به سبب آنكه با استخوان خورده می شود)

7- مصرف روغن های نباتی غیراشباع مانند آفتاب گردان ، ذرت ، زیتون ( كمتر از 30 درصد كالری)

8- استفاده ازآب میوه ها به جای نوشابه های كولا دار، قهوه، چای و ... .( وجود ویتامینC آب میوه ها سبب افزایش جذب كلسیم می شود).

همان طور كه مطرح شد با تنظیم رژیم های غذایی متعادل، متنوع و كافی میتوان با مواد مغذی از بروز عوارض ناشی از پوكی استخوان پیشگیری كرد. با این وجود گزارش شده است كه، 10 درصد سالمندان با مصرف مكمل های كلسیمی روزانه بیش از 2 گرم كلسیم دریافت می كنند. البته این مصرف زیاد درمورد سایر مكمل های موثر دراین بیماری، مانند ویتامینD و ویتامینC نیز مشاهده می شود. از اینرو پیدایش عوارضی مانند بروز سنگ های كلیوی ، آهكی شدن بافت های نرم، سندرم شیر- قلیایی (Milk-Alkalin Syndrome )، استفراغ ، تهوع ، سرگیجه ونفخ و ... می تواند از مصرف ناآگاهانه وبی رویه این مكمل ها باشد. حال چرا برای سالمندانی كه بیماری های گوارشی ، عدم تحمل لا كتوز، اختلالا ت دندانی و... ندارند ، به جای آن كه یك رژیم غذایی مناسب طرح ریزی كنیم، از همان ابتدا به سراغ مصرف مكمل ها می رویم ؟!

آلزایمر

امروزه بیشتر توجه بر روی تغییرات غیر طبیعی مغزی متمركز شده است . 50 درصد از افراد بالای 65 سال و 20 درصد ازافراد بالای 80 سال در آمریكا، تحت تاثیر بیماری آلزایمر قرار دارند. تشخیص آن نیز بستگی به عوارض ناشی از آن دارد . به تازگی كشف شده است یك ژن انسانی بخشی از لیپوپروتئینی را می سازد كه می تواند از بروز آلزایمر پیشگیری كند. پژوهشگران امیدوارند كه بتوانند از این یافته های ژنتیكی برای رهایی از این بیماری استفاده كنند. بیشتر افراد درباره ارتباط بین آلومینیوم و پیشرفت بیماری آلزایمر مطالبی را شنیده اند. غلظت آلومینیوم مغز دراین بیماری بیش از حد طبیعی است ( 10 تا 30 برابر طبیعی )، ولی آلومینیوم مو و خون طبیعی است . این مطلب نشان می دهد كه تجمع آلومینیوم به واسطه ماده ای درمغز ایجاد شده است ، نه این كه كل آلومینیوم بدن بالا برود. بنابراین بالا رفتن آلومینیوم درمغز می تواند درنتیجه بیماری حاصل شده باشد، نه آن كه علت بیماری باشد. فراموشی وافسردگی كه در این بیماری به وجود می آید ، ممكن است به دریافت كم مواد مغذی منجرشود. از این رو برای جلوگیری از فراموش كردن یك وعده غذایی ، بهتر است زمان وعده های غذایی به افراد یاد آوری شود. كمبودهای درازمدت مواد مغذی ممكن است با كاهش حافظه همراه باشد. به عنوان مثال توانایی نورون ها ( سلول های مغزی ) برای سنتز برخی از نوروترانسمیترها كاهش می یابد. نوروترانسمیتر سروتونین ازآمینواسید تریپتوفان سنتز می شود وبرای عملكرد صحیح آنزیم هایی كه در سنتز نوروترانسمیترها نقش دارند، ویتامین ها و املاح  معدنی مورد نیاز هستند .

كمبود شدید ویتامین هایB12 ,B6 ,B1 ،Cو  فولات به توانایی  مغزی و حافظه آسیب می رساند. املاحی مانند آهن و روی نیز به عملكرد صحیح مغز كمك می كنند، بنابراین در نظر گرفتن این مواد مغذی در رژیم غذایی سالمندان ضروری به نظر می رسد.

چاقی در دوران پیری

پژوهش ها نشان می دهد كه داشتن فعالیت بدنی دردوران سالمندی ، نه تنها می تواند از تحلیل ماهیچه ها واستخوان ها بكاهد ، بلكه در پیشگیری از افزایش وزن نیز سودمند است . چرا كه این افزایش وزن زمینه ساز بسیاری از بیماری ها است. برنامه ورزشی زیر برای حفظ سلامت وپیشگیری از چاقی پیشنهاد می شود:

- 60 دقیقه فعالیت بدنی : باغبانی ، پیاده روی ، بالا رفتن از پله، حركت های ساده درهر روز كه   میتواند 5 دقیقه درهر بار ودرمجموع 12 بار در هر روز باشد.

- 3 روز درهفته : 30تا 45 دقیقه فعالیت بدنی مانند شنا و راه رفتن سریع.