«محورهای ایجاد و توسعه کتابخانه دیجیتالی» روانه بازار نشر شد

 
بر اساس اعلام روابط عمومی انتشارات دانشگاه قم، پدیده کتابخانه دیجیتالی یک حرکت جدید در کشور است که برخی از اخبار منتشره به وجود مشکلات مختلف در این رابطه اشاره دارد. کتابخانه های دیجیتالی نیز به عنوان نوید عصر فناوری اطلاعات برای توسعه پذیری و پاسخگویی به نیازها و رفتارهایی که با راه اندازی آنها ایجاد شده اند، از این امر مستثنی نیستند. اکثر تلاش‌های مربوط به افزایش جریان اطلاعات و دانش در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، مبتنی بر برنامه‌های ایجاد و توسعه کتابخانه‌های دیجیتالی است. کتابخانه‌های دیجیتالی تسهیل کننده و پشتیبان آموزش و پژوهش در ابعاد مختلف هستند و سرمایه‌گذاری ‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته است. ضمن اینکه با توسعه اینترنت و شبکه‌های ارتباطی و امکان دسترسی به اطلاعات در سطوح مختلف کاربری، تلاش‌ ها در زمینه توسعه کتابخانه‌ های دیجیتالی رشد بیشتری یافته است.
بنابراین، توسعه کتابخانه‌ های دیجیتالی با توجه به پیشرفت‌های صورت گرفته در عرصه فناوری و ایجاد محیط فعالیت جدید جزء اولویت‌های عرصه کتابداری و علم اطلاعات در آمده است. هر چند در این بین عواملی وجود دارند که در راستای ایجاد و توسعه کیفی کتابخانه‌های دیجیتالی می توانند نقش اساسی داشته باشند. از جمله عوامل اشاره شده می‌توان به؛ مهارت در استفاده از فناوری؛ محتوای مناسب؛ و دستیابی به محتوا، خدمات و فناوری (سخت‌افزار و نرم‌افزار) مناسب اشاره کرد. لذا در راستای ایجاد و توسعه کیفی کتابخانه دیجیتالی باید محور‌های اساسی آن از جمله نیروی انسانی، محتوا، خدمات و فناوری مورد توجه قرار گیرد.
با توجه به ضرورت و نیازی که احساس می ‌شد؛ کتاب حاضر برای آشنا ساختن متخصصین حوزه کتابداری و علم اطلاعات، دانشجویان و تمامی علاقمندان به حوزه کتابخانه‌های دیجیتالی به معرفی محورهای ایجاد و توسعه کتابخانه دیجیتالی که در منابع مختلف و پر استناد به آنها پرداخته شده است، می ‌پردازد. کتاب در پنج فصل شامل فصل اول: مبانی نظری کتابخانه ‌های دیجیتالی، فصل دوم: نیروی انسانی، فصل سوم: محتوا، فصل چهارم: خدمات و فصل پنجم: فناوری تنظیم شده است.
در فصل اول کتاب با عنوان مبانی نظری کتابخانه دیجیتالی از جمله مباحثی که مطرح گردیده است عبارتند از:
روند توسعه مفهوم کتابخانه دیجیتالی، روند شکل گیری کتابخانه دیجیتالی، اهداف و وظایف کتابخانه‌ دیجیتالی، ضرورت توسعه کتابخانه دیجیتالی، برنامه ‌ریزی جهت ایجاد و توسعه کتابخانه‌ دیجیتالی، محورهای ایجاد و توسعه کتابخانه دیجیتالی(نیروی انسانی، محتوا، خدمات، فناوری)
در فصل دوم با عنوان نیروی انسانی تلاش شده تا نیروهای درگیر در بخش های مختلف کتابخانه دیجیتالی معرفی و مهارت ها و وظایف هر یک تبیین گردد، به عنوان نمونه در بخش توسعه مجموعه دیجیتال؛ ناشران و مجموعه سازان و بخش خدمات اطلاعاتی؛ طراحان سایت، کتابداران دیجیتالی و بخش پشتیبانی زیر ساخت فناوری؛ ناظر طرح، تحلیلگر سیستم، معمار اطلاعات، برنامه نویس، طراح پورتال، طراح رابط كاربر، مدیر پورتال، مدیر وب سایت، مدیر اطلاعات، معرفی شده اند و در نهایت در بخش مدیریت کتابخانه دیجیتالی به تعیین تخصص مورد نیاز و تامین ابزارهای مورد نیاز پرداخته است.
فصل سوم با عنوان محتوا به ارائه مباحث عمده این بخش از جمله توسعه مجموعه دیجیتال(تبعیت از خط مشی مدون، سیاستگذاری در زمینه حق مولف، تعیین استانداردهای فراداده ‌ای، سیاست‌ گذاری در زمینه طراحی رابط کاربر، سیاستگذاری در زمینه کنترل دسترسی) ؛ تهیه محتوای اطلاعاتی (تبدیل منابع (دیجیتال سازی منابع)، تهیه منابع دیجیتال زاد، تهیه منابع از اینترنت، استفاده از پایگاه‌ های اطلاعاتی، تشکیل ائتلاف‌ های کتابخانه ‌ای)؛ سازماندهی منابع(فهرستنویسی و نمایه سازی، رده‌بندی، مستندسازی، ذخیره‌ سازی، آماده ‌سازی، دسترس ‌پذیری) ساخت مجموعه دیجیتال؛ تبادل اطلاعات با دیگر كتابخانه‌ها؛ یکپارچه سازی محتوا؛ حفاظت و نگهداری
در فصل چهارم: خدمات، انواع خدمات قابل ارائه در کتابخانه دیجیتالی را در چهار بخش عمده خدمات سنتی به شیوه جدید (مدیریت کتابخانه، معرفی كتابخانه، سفارشات، عضویت از راه دور، جستجو و بازیابی، امانت از راه دور، مرجع از راه دور، آگاهی ‌رسانی جاری، اشاعه گزینشی اطلاعات، امانت بین کتابخانه ‌ای، گزارش گیری)؛ خدمات دیجیتال (تایید و پذیرش كاربر، مدیریت منابع دیجیتال، مدیریت آرشیو دیجیتال، آموزش از راه دور، کتابخانه شخصی، اعلام اخطارهای میز امانت به كاربران، مستندسازی، كشف دانش و استخراج اطلاعات، خدمات تعاملی) ؛ خدمات عمومی(انتخاب زبان، واژه‌ نامه، نقشه سایت، ارتباط با کتابخانه، تازه ‌های مجموعه، پرسش ‌های متداول، راهنما ها، اتاق مطالعه، جستجو در اینترنت) خدمات نوپدید مورد بررسی قرار گرفته است و با اشاره به این که ضرورتی جهت ارائه تمام خدمات در گام نخستین توسعه کتابخانه دیجیتالی نیست نحوه اولویت‌بندی خدمات و شیوه های ارزیابی خدمات را تبیین می نماید
در فصل پنجم یعنی فصل آخر کتاب با عنوان فناوری تلاش شده است تا به عمده مباحث زیر پرداخته شود:
-زیر ساخت سخت‌افزاری ((رایانه، تجهیزات درون داد(پویشگر، قلم نوری، دوربین دیجیتال، دوربین اینترنتی، میکروفن) تجهیزات برون داد(صفحه نمایش، چاپگر، رسام (پلاتر))؛ -زیر ساخت نرم افزاری (( نرم ‌افزار مدیریت اطلاعات و اتوماسیون کتابخانه( تولید نرم ‌افزار، خرید نرم ‌افزار آماده، استفاده از نرم ‌افزار کد منبع باز)؛ نرم ‌افزارهای خدمات مرجع دیجیتالی(نرم ‌افزارهای چت (گفتگوی همزمان)، نرم‌ افزارهای پیام‌ رسان فوری، نرم ‌افزارهای پست الکترونیکی، نرم‌افزارهای تحویل مدرک الکترونیکی) نرم ‌افزارهای دیجیتال‌ سازی(نرم‌ افزارهای پویش تصویر، نرم‌ افزارهای ویرایش تصویر، نرم‌ افزارهای مدیریت دارایی دیجیتال، نرم ‌افزارهای آماده‌سازی دیجیتال، نرم‌ افزارهای تصویربرداری و تشخیص نوری حروف، نرم ‌افزارهای قالب‌های اطلاعاتی)
-سیستم مدیریت پایگاه داده
-زیر ساخت ارتباطی
-زیر ساخت امنیتی (امنیت منابع، امنیت خدمات، امنیت سایت، امنیت شبکه)
منبع: لیزنا