چند پلان از سبک زندگی عاشورایی
علی بیرانوند- کارشناس حوزه/ بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
سبک زندگی که ماندگار ماند
عناصر و شاخص هایی که سبک زندگی حسینی و عاشورایی به جامعه انسانی معرفی می کند دارای مؤلفه هایی است که رعایت و به کار بستن آنها در زندگی ضامن سعادت و خوشبختی تمام جوامع است.جناب شیخ مفید در ارشاد خود، پلان هایی از روحیه عزتمندانه امام حسین(علیه السلام) را در واقعه عاشورا این چنین به تصویر کشیده است: «وَ اللَّهِ لَا أُعْطِیكُمْ بِیَدِی إِعْطَاءَ الذَّلِیلِ وَ لَا أَفِرُّ فِرَارَ الْعَبِید؛[4] نه بخدا، نه دست خوارى بشما خواهم داد، و نه مانند بندگان فرار خواهم نمود.»
پلان اول: زندگی در سایه سنت و سیره نبوی
از مهمترین و زیباترین عناصر سبک زندگی حسینی(علیه السلام)، زندگی در سایه «سنت و سیره نبوی» است، سنت و سیره نبوی، شیوه و الگوی صحیح زندگی است که خدای متعال نیز خود مبلغ و مروج آن بوده است و همگان را به آن سمت و سو هدایت و راهنمایی کرده است. خدای متعال در این خصوص می فرماید: «مسلّماً براى شما در زندگى رسول خدا سرمشق نیكویى بود، براى آنها كه امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد مى كنند.» [احزاب، آیه 21]با دقت و تأمل در جریانات انحرافی که در سال 61 و پیش از آن به وقوع پیوست متوجه می شویم، عده ای تلاش داشتند که از سنت و سیره نبوی اسم و رسمی باقی نماند، از این رو امام حسین(علیه اسلام) با ارائه شیوه و الگویی جدید در پی خنثی سازی جریان انحرافی و به تبع زنده کردن سیره و سنت نبوی بودند؛ کما اینکه منابع اسلامی از امام حسین(علیه السلام) این چنین نقل کرده اند: «و من شما را به کتاب خداو سنّت پیامبرش فرا مى خوانم، چرا که (این گروه) سنّت پیامبر(صلى الله علیه وآله) را از بین برده و بدعت(در دین) را احیا کردند، اگر سخنانم را بشنوید و فرمانم را اطاعت کنید، شما را به راه راست هدایت مى کنم.»[1]
پلان اول: خشکاندن خط بی تفاوتی و بی مسئولیتی:
از جمله عناصر و شاخص های سبک زندگی عاشورایی، دوری از خط بی تفاوتی و بی مسئولیتی است. در مکتب و سبک زندگی امام حسین(علیه السلام) بی تفاوتی جایگاهی ندارد، از اینرو انسان های دغدغه مند و خواهان سعادت و کمال جامعه انسانی، رشد و پرورش می یابند، در واقع در دانشگاه عاشورا انسان می آموزد اگر جامعه انسانی رو به فساد و انحراف کشیده شود، نباید سکوت کرد و با هر شیوه و روش صحیحی باید در پی اصلاح بود؛ کما اینکه امام حسین(علیه السلام) خود این چنین بود و برای اصلاح جامعه اسلامی بپاخواست:« من نه از روی خودخواهی و یا برای خوشگذرانی و نه برای فساد و ستمگری از شهر خود بیرون آمدم، بلکه هدف من از این حركت، اصلاح مفاسد امت و احیای سنت و قانون جدم است.»[2]
پلان سوم: زندگی با عزت
در سبک زندگی حسینی، انسان تنها زندگی شرافتمندانه و خفت مندانه را مطالبه و جستجو می کنند؛ از این رو از هر گونه ذلت و خواری در زندگی خود را دور نگه می دارد؛ در واقع اگر انسان روحیه عزت مندی را در زندگی خود جاری سازد هیچ گاه تن به آلودگی و تباهی نمی دهد. خواست الهی و سبک زندگی قرآنی نیز بر پایه و اساس عزت استوار شده است؛ کما اینکه خدای متعال در خصوص عزت مؤمنین این چنین می فرماید: «و [لى] عزّت از آنِ خدا و از آنِ پیامبر او و از آنِ مؤمنان است لیكن این دورویان نمىدانند.» [منافقون، آیه8] بر اساس روایات اسلامی نیز عزت در سایه اطاعت پذیری از فرامین الهی حاصل می شود نه در زیر بار ستم و ننگ ابرقدرت های زمان. در روایتی از منابع روایی از امام حسن(علیه السلام) این چنین نقل شده است: «هرگاه اراده عزتی بدون دار و دسته و هیبتی بدون سلطنت داشتی، از خواری معصیت الهی به سوی عزت اطاعت خداوند خارج شو.» [3]بدون شک دست یابی به زندگی سعادت بخش و عزت آفرین که مطابق سنت و سیره نبوی باشد، بدون داشتن صبر و استقامت به منصه ظهور نخواهد رسید، صبر از جمله عناصری ارزشمند است که خدای متعال همگان را به آن ترغیب کرده است: « فَاصْبِرْ صَبْراً جَمیلاً؛[معارج، آیه5] پس صبر كن، صبرى نیكو.»، به طور قطع و یقین الگوی تام و تمام صبر در زندگی حضرات معصومین(علیهم السلام) جلوه گر بوده است، بخصوص در واقعه دردناک سال 61 هجری خاندان عصمت و طهارت در مسیر آرمان های الهی صبری زیبا را به جامعه انسانی معرفی کردند.
با دقت در فرهنگ جملات و عبارت امام حسین(علیه السلام) که در متون و منابع روایی نقل شده است به خوبی می توان شاخص و عنصر زندگی عزتمندانه را مشاهده کرد. جناب شیخ مفید در ارشاد خود، پلان هایی از روحیه عزتمندانه امام حسین(علیه السلام) را در واقعه عاشورا این چنین به تصویر کشیده است: «وَ اللَّهِ لَا أُعْطِیكُمْ بِیَدِی إِعْطَاءَ الذَّلِیلِ وَ لَا أَفِرُّ فِرَارَ الْعَبِید؛[4] نه بخدا، نه دست خوارى بشما خواهم داد، و نه مانند بندگان فرار خواهم نمود.»
پلان آخر: صبر و استقامت لازمه موفقیت
بدون شک دست یابی به زندگی سعادت بخش و عزت آفرین که مطابق سنت و سیره نبوی باشد، بدون داشتن صبر و استقامت به منصه ظهور نخواهد رسید، صبر از جمله عناصری ارزشمند است که خدای متعال همگان را به آن ترغیب کرده است: « فَاصْبِرْ صَبْراً جَمیلاً؛[معارج، آیه5] پس صبر كن، صبرى نیكو.»، به طور قطع و یقین الگوی تام و تمام صبر در زندگی حضرات معصومین(علیهم السلام) جلوه گر بوده است، بخصوص در واقعه دردناک سال 61 هجری خاندان عصمت و طهارت در مسیر آرمان های الهی صبری زیبا را به جامعه انسانی معرفی کردند.پی نوشت ها:
[1]. مكاتیب الأئمة علیهم السلام، ج3، ص132.«و َقَد بَعَثتُ رسولی إلَیكُم بِهذا الكِتابِ، وَأنَا أدْعُوكُم إِلى كِتابِ اللَّهِ...»
[2]. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج44، ص329. « و انی لَم أَخرُج أَشِراً وَ لابَطراً وَ لامُفسِدا...»
[3]. كفایة الأثر فی النص على الأئمة الإثنی عشر، ص228. « وَ إِذَا أَرَدْتَ عِزّاً بِلَا عَشِیرَةٍ وَ هَیْبَةً بِلَا سُلْطَانٍ...»
[4]. الإرشاد للمفید / ترجمه رسولى محلاتى، ج2، ص102.