پیام رسانی سایتوکاین ها (بخش اول)
JAKها تیروزین کیناز هستند و قادرند مسیر JAK/STAT را فعال کنند.
مرکز یادگیری سایت تبیان - مرجان سلیمانیان
در مطالب قبل با پیام رسانی های انسولین و اپی نفرین آشنا شدید و دانستید گیرنده EGF یک تیروزین کیناز گیرنده (RTK) می باشد. در اینجا پیام رسانی را در سایتوکاین ها بررسی می کنیم.
سایتوکاین ها
سایتوکاین ها از جمله پروتئین های تولید شده توسط انواع سلول های ایمنی می باشد، که واکنش های التهابی و ایمنی را تحریک و تنظیم می نمایند. با توجه به اثرات بیولوژیک ویژه هر سایتوکاین کمبود یا ازدیاد هر کدام از آنها منجر به بیماری و اختلال در سیستم ایمنی فرد می شود.
معمولا فاکتور های رشد (growth factors) را جزء دسته سایتوکاین ها به حساب می آورند اما تفاوت بارزی که بین این سایتوکاین ها و فاکتور های رشد وجود دارد این است که فاکتور های رشد دائما تولید می شوند(چون برای تکثیر یک رده سلولی خاص مورد نیازند) در حالی که سایتوکاین ها به طور پیوسته تولید نمی شوند و برای این که تولید و ترشح آن ها آغاز گردد احتیاج به محرک دارند.
سایتوکاین ها،پروتئین هایی هستند که از سلول های ایمنی ذاتی و اکتسابی ترشح می شوند. اثر سایتوکاین های مختلف بر سلول های که در ایمنی و التهاب شرکت دارند، متفاوت است. سایتوکاین ها در پزشکی بالینی به عنوان ابزار درمانی یا به عنوان هدف آنتاگونیست های خاص، در انواع بیماری های ایمنی و التهابی، اهمیت دارند. یک پاسخ قوی ایمنی که منجر به ترشح شدید انواع سایتوکاین ها می شود می تواند به بیماری های التهابی منتهی گردد. ضرورت سنجش سایتوکاین ها در رفتار متفاوت آنها در بدن قبل و بعد مصرف داروها است، بطور مثال درحالیکه از طرفی سایتوکاین هایی مانند INFγو TNFα منجر به ایجاد یا پیشرفت بیماری های اتوایمیون و التهابی می شوند، سایتوکاین IL-5 سبب کاهش بیماری های التهابی مزمن می گردد.
در نتیجه یافتن دارویی که بتواند هم موجب کاهش سایتوکاین هایی مانند INFγو TNFα و هم موجب افزایش سایتوکاین IL-5 شود جهت استفاده در بیماری های اتوایمیون و التهابی اهمیت بسیاری دارد.
اعضای خانواده سایتوکاین ها پپتیدهای ترشحی کوچکی هستند که بیشتر به طور موضعی عمل کرده و در مراحل مختلف رشد و نمو انواع سلول ها، تکثیر و تقسیم آنها را کنترل می کنند.
گیرنده های سایتوکایت که انواع مولکول های نشان را شناسایی می کنند، ساختاری حفظ شده دارند و احتمالا دارای یک جد مشترک هستند. گیرنده های انواعی از اینترلوکین ها و اینترفرون ها و مولکول هایی مثل هورمون رشد، اریتروپویتین و پرولاکتین گیرنده های سایتوکاین هستند.
گیرنده های سایتوکاین ها از بسیاری جهات مشابه تیروزین کینازهای گیرنده (RTK ها) عمل می کنند، با این تفاوت که دومین اثر کننده گیرنده های سایتوکاین به خودی خود دارای ویژگی تیروزین کینازی نیست، بلکه به تیروزین کینازهایی از خانواده JAK (ژانوس کینازها) متصل می شود. هر گیرنده سایتوکاین در نبود لیگاند معمولا به صورت مونومر و متصل به یک JAK است.
گیرنده سایتوکاین: گیرنده سایتوکاین در بخش سیتوزولی به کینازهای JAK متصل می شوند. در نبود لیگاند، گیرنده ها به شکل مونومر یا دیمر هستند، ولی در هر صورت کینازها در این زمان فعالیت ناچیزی دارند.
تولید سایتوکاین ها کاملا کنترل شده و تنظیم شده است.
نام گذاری و گروه بندی سایتوکاین های موثر در بروز پاسخ های ایمنی:
1- اینترلوکین ها (1-35) Interleukins
2- اینتر فرون ها ,…, γ) Interferons (α,β
3- TNF (فاکتور نکروز توموری) Tumor Necrosis Factor
4- کموکاین ها chemokines
5- آدیپوکاین ها Adiopkines
6- دیگر سایتوکاین ها TGFβ others
اینترلوکین ها
این کلمه از دو کلمه اینتر + لوکین تشکیل شده است به معنای بین لوکوسیت ها. ابتدا به ساکن فکر می کردند که این عوامل فقط بین لوکوسیت ها عمل می کنند (ازلوکوسیت تولید و بر لوکوسیت تاثیر می گذارد) ولی مشخص شد که صرفا بین لوکوسیت ها نیستند. ممکن است از سلول اندوتلیال تولید شده و روی سلول های سیستم دفاعی تاثیر بگذارند ولی این نام گذاری (اینترلوکین) علی رغم کامل و جامع نبودن همچنان استفاده می شود. این دسته از سایتوکاین ها با شماره مشخص می شوند.
ادامه دارد ...
منبع: http://cell-culture.ir http://tumspress.tums.ac.ir
تنظیم کننده: محبوبه همت