سرگیجه‌های ناشی از گوش

بیشتر افراد در مواجهه با عارضه آزاردهنده‌ای مثل سرگیجه، در خوش‌بینانه‌ترین حالت تصور می‌کنند دچار افت فشار یا ضعف عمومی شده‌اند. اگر هم افراد بدبین و نگران باشند، به دنبال یافتن مشکلی در سیستم مغزی خود می‌گردند.

اما جالب است بدانید 80 درصد سرگیجه‌ها منشأ شنوایی دارند که شایع‌ترین آنها در ایران «سرگیجه‌های خوش‌خیم وضعیتی» است. شاید چنین عنوانی به نظر پیچیده بیاید، ولی به این معناست که ریشه بسیاری از سرگیجه‌ها را باید در بیماری‌های گوش داخلی جست‌وجو کرد. در واقع، کریستال‌های کلسیمی که در سیستم تعادلی گوش قرار دارند اگر جابه‌جا شوند، سبب بروز این اختلال می‌شوند و طی آن افراد با حرکت دادن سر خود به سمت راست یا چپ و بالا یا پایین دچار سرگیجه می‌شوند.

دکتر حمید جلیلوند، دکترای شنوایی‌شناسی، دبیر انجمن علمی شنوایی‌شناسی ایران و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با جام‌جم از نشانه‌های سرگیجه‌هایی که منشأ شنوایی دارند، می‌گوید.

سرتان گیج می‌رود، گوشتان مقصر است!

گوش داخلی شامل بخش‌های شنوایی و تعادلی است. بخش شنوایی آن را حلزون شنوایی و بخش تعادلی آن را دهلیز تشکیل می‌دهد. اگر بخش تعادلی گوش دچار بیماری شود، سرگیجه و عدم تعادل ایجاد می‌شود و اگر بخش شنوایی گوش مبتلا شود، مشکلات شنوایی به‌وجود می‌آید. به همین علت معمولا در بیماری‌های گوش داخلی، کاهش شنوایی و وزوز گوش به‌همراه سرگیجه مشاهده می‌شود.

به طور کلی سرگیجه‌هایی با منشأ شنوایی در اثر برهم خوردن تعادل در گوش داخلی به دلایل مختلف مانند وارد شدن ضربه به گوش، افزایش فشار گوش داخلی و ورود ویروس به این بخش بروز می‌کند. به همین علت برای بررسی و ارزیابی بیماران دچار سرگیجه، سیستم شنوایی آنها نیز با آزمایش‌های گوناگون بررسی و مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

اول تشخیص علت، سپس درمان

به دنبال بروز سرگیجه، معمولا اول نوع عارضه و محل درگیر تشخیص داده می‌شود و براساس نوع آن، درمان صورت می‌پذیرد. درمان سرگیجه ممکن است به صورت پزشکی و از طریق دارو یا جراحی صورت پذیرد یا ممکن است به صورت انجام یکسری تمرینات و مانورهای توانبخشی در منزل یا مطب باشد.

از آنجا که سرگیجه و عدم تعادل علت‌های مختلفی دارد. ابتدا تحت نظر پزشک مغز و اعصاب یا پزشک گوش و حلق و بینی، ارزیابی‌ها و معاینات بالینی از بیمار انجام می شود و سپس تست‌های تشخیصی شنوایی و تعادل درخواست می‌شود.

آزمایش اصلی تعادل، «ویدیونیستاگموگرافی» یا VNG نام دارد که از سوی پزشک درخواست می‌شود و ادیولوژیست آن را انجام می‌دهد. با این آزمایش، عملکرد سیستم تعادلی بدن ارزیابی می‌شود و از صحت عملکرد آن اطمینان به عمل می‌آید. البته تست‌های تخصصی زیادی وجود دارند که به متخصص در یافتن علت ایجاد سرگیجه کمک می‌کنند و طبق نتایج آن، تشخیص صورت می‌پذیرد. همچنین تست عملکرد قلب، مغز، گردن و رگ‌های خونی و آزمایش خون و هورمون نیز از دیگر تست‌های بالینی هستند که طبق علائم بیمار درخواست و انجام می‌شود.

سرگیجه‌هایی با برچسب شنوایی

در مواردی همچون اختلالات فشار درون گوش داخلی یا اختلالات عروقی حلزون و همچنین در برخی از حملات ویروسی به گوش داخلی، ممکن است سیستم تعادلی نیز درگیر شود.

مثلا در بیماری منیر (هیدروپس آندولنف) که فشار مایع درون گوش به علت اختلال در بازجذب آن افزایش می یابد، اختلال تعادلی نیز رخ می دهد. در برخی از کم‌شنوایی‌های ارثی نیز ممکن است سیستم تعادلی درگیر شود چون اساس زیست‌شناختی سلولی این دو سیستم شبیه به هم است و سلول‌های کنترل‌کننده بدن نیز ممکن است همچون سلول‌های مویی حلزون آسیب‌دیده باشند.

سرگیجه‌های خوش‌خیم وضعیتی

البته از شایع‌ترین انواع سرگیجه‌های خوش‌خیم، سرگیجه‌های وضعیتی هستند که بیشتر در سنین 50 سال به بالا یا در اثر ضعف بدنی در دوره‌هایی از زندگی مانند دوره بارداری در زنان بروز می‌کند. البته با انجام تست‌های تعادلی می‌توان این اختلال را تشخیص داد. گرچه این اختلال، درمان دارویی ندارد و با استفاده از برخی روش‌های حرکتی توسط پزشک و آموزش تمرینات توانبخشی به بیمار، می‌توان آن را برطرف کرد.

البته این اختلال در زنان به دلیل تغییرات هورمونی و ضعف بدنی شیوع بیشتر دارد. ناگفته نماند مصرف ویتامین D می‌تواند در کاهش سرگیجه‌های وضعیتی ناشی از ضعف بدنی موثر باشد.

سرگیجه همیشه به گوش مربوط نیست

سرگیجه ممکن است به گوش مربوط باشد، ولی گاهی نیز ممکن است اصلا ربطی به گوش نداشته باشد. چون عوامل مختلف زیادی باعث سرگیجه و اختلالات شنوایی می شوند که برخی از آنها با علائم مشترک در ارتباط است و برخی نیز ربطی به هم ندارند. بهترین کار این است که تحت نظر متخصص و نیز تحت نظر ادیولوژیست تشخیص صورت گیرد.

اگر دچار سرگیجه شدیم چه کنیم؟

ابتدا خونسردی خود را حفظ کنید.

اگر در حال راه رفتن هستید، سعی کنید به جایی تکیه دهید یا در جای مناسبی بنشینید تا از خطر افتادن در امان باشید.

به هیچ عنوان چشمان خود را نبندید و سعی کنید به یک نقطه ثابت نگاه کنید، زیرا در سر‌گیجه‌هایی که مربوط به گوش داخلی هستند با نگاه کردن به یک نقطه ثابت، تا حدودی علائم سرگیجه کاهش یافته و تعادل تا‌حدی برقرار می‌شود.

اگر همراه با سرگیجه، علائمی مانند سردرد، بی‌حسی در اندام‌ها وکاهش بینایی وجود دارد باید توسط یک متخصص مغز و اعصاب معاینه شوید.

اگر علائم محدود به سرگیجه، کاهش شنوایی و وزوز گوش است، بهتر است برای معاینه به متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید.

برای پیشگیری از «بیماری مسافرت» که با سرگیجه بروز می‌کند، باید قبل از سفر از داروهای آرامبخش استفاده کنید، حین سفر مطالعه نکنید و از چرخش سر به اطراف پرهیز کنید.

داروهایی که برای کنترل سرگیجه وجود دارد، باید به‌طور صحیح تجویز و استفاده شود؛ زیرا این داروها با وجود آن که علائم سرگیجه را کاهش می‌دهند، می‌توانند دوره درمان بعضی سرگیجه‌ها را طولانی کنند.

---

منبع: جام جم