تبیان، دستیار زندگی
همزمان با هفدهم شهریورماه و در مجموعه مقالاتی تاریخی، وبسایت فرهنگی اطلاع رسانی تبیان به بازخوانی روزهای منتهی به انقلاب اسلامی پرداخت.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بازخوانی تاریخی تبیان از انقلاب اسلامی ایران

همزمان با هفدهم شهریورماه و در مجموعه مقالاتی تاریخی، وبسایت فرهنگی اطلاع‌رسانی تبیان به بازخوانی روزهای منتهی به انقلاب اسلامی پرداخت.

هومن بهلولی

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، بخش تاریخ ایران و جهان موسسه فرهنگی اطلاع‌رسانی تبیان این مقالات را بر اساس اسناد منتشر شده از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی تهیه و منتشر می‌کند.

فهیمه سادات آقامیری در این مقاله به بازخوانی نقش آمریکا در حمایت از رژیم پهلوی می پردازد و چنین می نویسد:«با اوجگیری انقلاب اسلامی در ایران، دولت آمریکا در اتخاذ تصمیمی واحد برای چگونگی مواجهه با انقلاب اسلامی ایران ناتوان بود. این مسئله باعث شد تا میان دولتمردان و دیپلماتهای امریکایی اختلاف نظر ایجاد شود و عده‌ای از ضرورت قطع کمک به شاه و مساعدت به انتقال قدرت به انقلابیون حمایت کنند.وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 باعث به خطر افتادن منافع استراتژیک و راهبردی ایالات متحده آمریکا در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس شد. این منطقه به دلایل استراتژیک، ژئوپلتیک و ژئواکونومیک اهمیت بسیاری برای آمریکا داشت و رژیم پهلوی نیز به‌عنوان یکی از مهمترین متحدان آمریکا، تأثیر فراوانی در تأمین منافع این کشور در منطقه داشت. وقوع انقلاب اسلامی ایران و از بین رفتن رژیم پهلوی اثرات غیرقابل انکاری بر آینده منافع این کشور در خلیج فارس و خاورمیانه برجای گذاشت. به دلیل روابط گسترده آمریکا و رژیم پهلوی و ضرورت حفظ این روابط برای تأمین منافع آمریکا، سیاستمداران و دیپلماتهای این کشور هیچ‌گونه ارتباطی با اپوزیسیون پهلوی نداشته‌اند و این مسئله منجر به غافلگیری آنها در روزهای منتج به انقلاب اسلامی 1357 ایران شد. به همین دلیل نوعی تردید و سردرگمی میان سیاستمدارن و دیپلماتهای این کشور در مورد نحوه مواجهه با تحولات انقلابی ایران ایجاد شد.عده‌ای معتقدند که موضع و رویکرد آمریکا در بحبوحه انقلاب اسلامی 1357 ایران رویکردی توأم با تساهل بوده و با توجه به مشکلات داخلی رژیم پهلوی و اقداماتی که این حکومت در مقابل منافع آمریکا انجام می‌داد، (مثلاً تشکیل اوپک و افزایش قیمت نفت) دولتمردان آمریکایی مخالفتی با وقوع انقلاب اسلامی در ایران نداشتند. اما عده‌ای دیگر مخالف این دیدگاه بوده و این مسئله را مطرح می‌کنند که آمریکا به دنبال مقابله با انقلاب ایران و انجام کودتایی علیه آن بوده است و در واقع، از این طریق به‌دنبال حفظ رژیم پهلوی و تداوم حضور خود در منطقه و حفظ منافع ملی خود برآمد.

عده‌ای از تحلیل گران و تاریخ نویسان اذعان دارند که انقلاب اسلامی باعث تهدید منافع آمریکا شده است اما این موضوع باعث برخورد حداکثری این کشور با انقلاب اسلامی ایران و مقابله کامل با آن نشد. این عده به برگزاری کنفرانس گوادلوپ در اواخر حکومت پهلوی اشاره می‌کنند. این کنفرانس که با شرکت کشورهای آمریکا، انگلستان، آلمان و فرانسه برگزار شده بود، در ابتدا به دنبال حفظ سیستم پهلوی و یکدست کردن سیاستهای این کشورها برای مواجهه با انقلاب ایران بود، اما نهایتا در این کنفرانس از شاه و سیاستهایش انتقاد شده بود. همچنین در تاریخ 21 دی ماه 1357 سخنگوی کنفرانس خروج شاه از ایران را تأیید کرد و این مسئله مورد موافقت انگلستان و آمریکا قرار گرفت. هایزر در یکی از آثار خود درباره هفته‌های آخر حضور خود در تهران می‌گوید: "اعتقاد داشتم که فاجعه آمیزترین احتمال این خواهد بود که آیت الله(امام خمینی) به ایران بازگردد، بدون آنکه ما توانسته باشیم ابتدا با او به تفاهم برسیم."معتقدین به این رویکرد عنوان می‌کنند که رژیم پهلوی نماینده و ژاندارم آمریکا در منطقه خلیج فارس بوده و از بین رفتن آن به هیچ وجه مسئله مطلوبی برای آمریکا نبوده است. بنابراین ایالات متحده پس از تشدید تحولات انقلابی در ایران به دنبال حفظ رژیم پهلوی برآمد و ژنرال رابرت هایزر را برای تدارک کودتایی همانند کودتای 1332 به ایران فرستاد. اما پس از ورود هایزر به ایران و بررسی شرایط انقلابی توسط وی، این ژنرال آمریکایی به این نتیجه رسید که رژیم شاه قابلیت تداوم ندارد و می‌بایست با سیستم جدید کنار آمد.»

متن کامل در اینجا قابل مشاهده است.