علم و علامات در محرم
در زمان صفویه بسیاری از مراسم و شعائر مذهبی از قبیل تکیه ( درکنار مسجد ) و هیئت و سینه زنی و زنجیرزنی وتیغ زنی و جریده و علم و علامات و پرده و شبیه از مسیحیان اقتباس شده است تا تشیع از همه جهت مراسم و شعائر و نمایش مذهبی‌اش از اهل تسنن جدا شود و با مسلمانان غیر شیعی که در حال جنگ دائمی بودند و قیامشان علیه آنان بود هیچ وجه مشترکی احساس نکنند.
ولی چون تشیع پیش از صفویه مجال تظاهرات خاص فرقه ای از خود نداشت و گذشته از آنکه شیعه و سنی یک ملت و یک جامعه را تشکیل می دادند و جز چند مسئله استثنایی با هم اشتراک اعتقادی و عملی و عبادی داشتند ، پس از استقرار صفویه که دشمن اصلی اش تسنن و رژیم عثمانی بود کوشش های فراوانی شده بود تا وجوه مشترک که خصومت را تخفیف می داد و وحدت را تقویت می کرد از میان برود و یا از رواج بیفتد و شیعه خود را صاحب دینی جدا و سنی را دارای دینی جدا و متضاد با هم احساس کند .
یکی از این کوشش ها ، پرداختن به بدعت ها و ابداع های تازه در مراسم مذهبی با استفاده از سمبل ها و نشانه های خاص مذهبی اروپای شرقی بود که صفویه با آنان علیه عثمانی پیوند نزدیک و مصالح مشترک و روابط صمیمانه ای داشتند و حتی صفویه وزیر خاص روضه‌خوانی داشتند که از مأموریت های وی تقلید و اقتباس صنایع مذهبی از اروپا بود ، پرده‌های سیاه و باز را که در حاشیه هایش اشعار محتشم نوشته شده است را ببینید ، درست تقلید از سراپرده های کلیساست . «شمایل‌گردانی و صورت‌کشی که در اسلام مکروه است بی کم و کاست حتی جریده ( علم ) درست صلیب مقدس مسیحیان است و حتی اندکی هم در شکل آن تغییر نداده اند . این جریده را در دسته های سینه زنی بی آنکه نقشی داشته باشد بدون هیچ معنا و توجیهی ( و خود جریده کشان هم نمی دانند این چیست و اصلاً برای چیست؟ ) [حمل می کنند] در عین حال به آن اهمیت فراوان و تعصب نشان می دهند و حیثیت هر دسته ای به سنگینی و تزئین و پیچیدگی و گرانی جریده‌اش است و جریده‌کش‌ها شخصیت و عنوان ویژه ای دارند و به خاطر انجام این رسالت عظیم مذهبی که از هرکسی ساخته نیست !
غالبا برای آنها یجوزهایی که لایجوز لغیرهم است وجود دارد و حتی کیفیت حمل جریده را هم تغییری نداده اند و شاید خود کلمه جریده نیز که به این معنی نه فارسی است و نه عربی ، تلفظ فارسی یا معرب اسم صلیب در لاتین باشد .
علم در اصل ، پرچمی است که در مراسم دینی حمل می شود و در فارسی به آن نشان هم گفته می شود .« همان معنای درفش پیش از اسلام و در عربی به صورت « علامت » و به معنای همان واژه « لواء » و « رایت » نیز کاربرد دارد . روایت است که در آغاز به پیامبر پیشنهاد شد که با بر افروختن یک رایت ، مسلمانان را به نماز فرا خوانند اما ایشان گفتن اذان را ترجیح دادند .
در جنگ ها نیز علم در صدر اسلام کاربرد گسترده ای داشت ... در روایات بسیاری آمده که علمدار رسول الله در غزوات حضرت علی (علیه السلام) بود ... و روایت است که رسول خدا فرموده است « علی پسر عم من حامل رایت من است. »
و در روایت دیگری آمده است که از رسول الله پرسیدند: « روز قیامت چه کسی رایت تو را در دست خواهد داشت فرمود چه کسی بهتر از آن که آن را در دنیا به دست دارد (علی بن ابی طالب) . »
حمل علم «در مراسم دینی از آل بویه در ایران رایج شد، از دوران صفویه که مذهب شیعه امامیه استقرار یافت مراسم محرم و علم کشی رواج بیشتری یافت و رسمی شد. در این دوران علم ها که برگرفته از علم های دوران سلجوقی بود ، اهمیت یافتند و در حماسه امام حسین چه به شکل مراسم آیینی و چه به صورت تعزیه از علم و علمدار بسیار یاد شد که در شخصیت عباس بن علی بن ابی طالب (علیه السلام) تجلی می یابد .
در دوران صفویه در آغاز علم ها بسیار بلند بودند ، اما در اواخرآن کوتاه تر و پهن تر شدند که این علمها سه بخش دارند یک بخش عمودی که برآن میله ای خورده است و با هم ظاهر صلیب را تشکیل می دهند ..»
دقیقاً از همین جا می توان دریافت که علمی که حضرت علمدار در کربلا در دست داشت غیر از این علمی است که از مسیحیت وارد دین شده و به غلط در سنت عزاداری وارد شده است . آخر کدام عقل سلیمی می تواند بپذیرد که حضرت سقا در روز عاشورا چنین علمی بر دوش نهاده و در آن بحبوحه جنگ به نبرد پرداخته است؟ « و نعوذ بالله من الشیطان الرجیم » .
مبادا گمان شود که ما قصد آن داریم به قدرت بازو و توان حضرت عباس لطمه ای وارد کنیم ، ما نیز معتقدیم که حضرت عباس از شجاعان روزگار خود بوده و دشمن همواره از رویایی با حضرتش ترس و واهمه داشته و کیفیت شهادت حضرت دلیل گفته و اعتقاد ماست . اما دامن ایشان از این غلوها منزه و مبری است .
منبع : سازمان تبلیغات اسلامی
