امام خمینی : مراتب معنوی حج انسان رابه افق توحید و تنزیه نزدیك می كند

‪از نگاه امام خمینی « حج » نمایش كاملی از تعالیم دین مبین اسلام است كه می تواند الگویی تمام عیار برای زندگی و رفتار یك مسلمان به حساب آید.
توجه به معنویت و معرفت یابی نسبت به كل هستی و خالق هستی یكی از ابعاد مهم حج است . امام خمینی معتقد است هر جزئی از مناسك حج دارای اشارت های عرفاتی روحانی و معرفتی است . امام در این باره می فرماید :
از آنجا كه در این مناسك عجیب از اول احرام و تلبیه تا آخری مناسك اشاراتی عرفاتی و روحانی است كه تفصیل آنها در این مقال میسر نیست اكتفا به بعض اشارات تلبیه ها می كنم :
لبیك های مكرر از كسانی حقیقت دارد كه ندای حق را به گوش جان شنیده و به دعوت الله تعالی به اسم جامع جواب می دهند. مساله مساله حضور در محضر است و مشاهده جمال محبوب گویی گوینده از خود در محضر بیخود شده و جواب دعوت را تكرار می كند و دنباله آن سلب شریك به معنای مطلق آن می نماید كه اهل الله می دانند نه شریك در الوهیت فقط گرچه سلب شریك در آن نیز شامل همه مراتب تا فنای عالم در نظر اهل معرفت است و حاوی جمیع فقرات احتیاطی و استحبابی است مثل « .. الحمدلك و النعمه لك ... » و حمد را اختصاص می دهد به ذات مقدس همچنین نعمت را و نفی شریك می كند و این نزد معرفت غایت توحید است و به این معناست كه هر حمدی و هر نعمتی كه در جهان هستی تحقق یابد حمد خدا و نعمت خداست بدون شریك و در هر موقف و مشعری و وقوف و حركتی و سكون و عملی این مطلب و مقصدا علی جاری است و خلاف آن شریك به معنای اعم است كه همه ما كوردلان به آن مبتلا هستیم (1 )
امام خمینی بعدمعنوی حج را سرمایه حیات جاودانه می داند و در این باره می فرماید :
مراتب معنوی حج كه سرمایه حایت جاودانه است و انسان را به افق توحید و ننزیه نزدیك می نماید حاصل نخواهد شد مگر آنكه دستورات عبادی حج به طور صحیح و شایسته و مو به موعمل شود و حجاج محترم و روحانیون معظم كاروان ها تمام هم خود را صرف در تعلیم و تعلم مناسك حج كنند و برمساله دانان است كه از همراهان خود مواظبت كنند كه خدای نخواسته تخلف از دستورات نشود. و بعد سیاسی و اجتماعی آن حاصل نمی گردد مكر آنكه بعد معنوی و الهی آن جامه عمل پوشد و لبیك های شما جواب دعوت حق تعالی باشد و خود را محرم برای وصول به آستانه محضر حق تعالی نمایید و لبیك گویان برای حق نفی شریك به همه مراتب كنید و از خود كه منشا بزرگ شرك است به سوی او جل و علی هجرت نمایید. و امید است برای جویندگان آن موتی كه دنبال هجرت است حاصل آید و اجرای را كه علی الله است دریافت نمایند. و اگر جهات معنوی به فراموشی سپرده شود. گمان نكنید كه بتوان از چنگال شیطان نفس رهایی یابید. و تا در بند خویشتن خویش و هواهای نفسانی خود باشید نمی توانید جهاد فی سبیل الله و دفاع از حریم الله نمایید.
شما عزیزان قدری به خود آیید و سلحشوران جمهوری اسلامی را كه پیروزی های خداپسندانه ای را برای اسلام و كشور اسلامی كسب كرده اند و اكنون جمعی از شهدای زنده آنان با شما در مناسك حج شریك هستند بنگرید و از تحول عظیمی كه موجب اینهمه فداكاری در آنان شده است عبرت بگیرید. و مسلمانان بدانند تا یك درجه از این تحولات در آنان حاصل نشود شیطان نفس اماره و شیاطین خارج نخواهند گذاشت كه به فكر امت اسلامی و مظلومان جهان باشند(2 )
خداوند متعال به عنوان خالق هستی و خالق بشر بیش از هر كس به نیازهای معنوی انسان آگاهی دارد و می داند كه انسان بدون معنویت قابل تصور نیست و آن هایی هم كه از راه های اصیل و راستین معنویت باز می مانند. به ناچار گرفتار شبه معنویت های كاذبی می شوند كه در نهایت به ضلالت انسان منجر می گردد. به همین دلیل یكی از فلسفه های اساسی حج در همین است كه راه اصیل معنویت را به انسان هابیاموزد و حداقل هر سال یك بار مردم را متوجه معنویت ریشه دار و جاودانه بنماید. آن هم معنویتی كه با همه معنویت ها تفاوت اساسی دارد زیرا این معنویت پدیده ای است كه باید به طور جمعی و میلیونی نمایش داده شود و اقوام و ملل مختلف طی یك برنامه عمومی هماهنگ و منسجم و در ارتباط كامل با یكدیگر درونی ترین بعد انسانی خود را كه معنویت است به انجام برسانند و ارتباط با خالق هستی را كه معمولا در خلوت و تنهایی بهتر و شیرین تر انجام می گیرد به صورت میلیونی برقرار نمایند.
چون حج نمایش كامل و كانون معارف اصیل الهی است علاوه بر اینكه بعد معنوی آن در اوج قرار دارد ظرفی است كه انواع عناصر و پدیده های عالی در آن جا گرفته است به طوری كه حج نمایش یك زندگی بسیار كامل و مومنانه ای است كه هم معنویت دارد و هم سیاست هم عشق دارد و هم زندگی هم تكامل دارد و هم اتحاد و همبستگی هم توحید دارد و هم جامعه ای به دور از همه رذایل و... امام خمینی در این باره می فرماید : حج كانون معارف الهی است كه از آن محتوای سیاست اسلام را در تمامی زوایای زندگی باید جستجو نمود. حج پیام آور و ایجاد و بنای جامعه ای به دور از زندگی یك انسان و یك جامعه متكامل در دنیاست . و مناسك حج مناسك زندگی است . و از آنجا كه جامعه امت اسلامی از هر نژاد و ملیتی باید ابراهیمی شود تا به خیل امت محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ پیوند بخورد و یكی گردد و ید واحده شود حج تنظیم و تمرین و تشكل این زندگی توحیدی است . (3 )
بزرگ ترو بااهمیت تر از اصل حج و اصل برگزاری حج برگزاری كامل و جامع آن است . اگر حج كه نمایش كامل معارف الهی است به طور كامل و جامع برگزار نشود به چیزی غیر از خود تبدیل خواهد شد زیرا اگرپدیده كاملی كه همه اجزای آن وابسته به یكدیگر است وهمه آن ها در ارتباط با هم و اجرای هماهنگ اجزا معنی دار می شود و به هدف می رسد و به طور ناقص اجرا گردد قطعا به هدف نمی رسد و فایده ای از آن به دست نمی آید.
بعد عبادی حج در طول تاریخ كم و بیش اجرا می شده است ولی بطور قطع می توان گفت كه بعد سیاسی آن كه اهمیت بسیار بالایی دارد در اغلب دوره ها به فراموشی سپرده شده و حج مسلمانان به صورت ناقص برگزار شده است .
امام خمینی در باره مهجور بودن بعد سیاسی حج چنین می فرماید : فلسفه حج یكی از فلسفه های بزرگ حج ـ قضیه ـ بعد سیاسی اوست كه دست های جنایتكار از همه اطراف برای كوبیدن این بعد در كار هستند و تبلیغات دامنه دار آنها مع الاسف در مسلمین هم تاثیر كرده است كه مسلمین سفر حج را بسیاریشان یك عبادت خشك خالی بدون توجه به مصالح مسلمین می دانند حج از آن روزی كه تولد پیدا كرده است اهمیت بعد سیاسی اش كمتر از بعد عبادی اش نیست . بعد سیاسی علاوه بر سیاستش خودش عبادت است (4 )
از همه ابعاد آن مهجورتر و مورد غفلت تر بعد سیاسی این مناسك عظیم است كه دست خیانتكاران برای مهجوریت آن بیشتر در كار بوده و هست و خواهد بود و مسلمانان امروز و در این عصر كه عصر جنگل است بیشتر از هر زمان موظف به اظهار آن و رفع ابهام از آن هستند زیرا بازیگران بین المللی با اغفال مسلمین و عقب نگه داشتن آنان از یك سو و عمال سودجوی آنان از سوی دیگر و غفلت زدگان نادان از طرفی و آخوندهای درباری یا كج فهم از سوی دیگر و متنسكان جاهل از یك طرف دانسته یا ندانسته پشت در پشت هم ایستاده و در محو این و بعد سرنوشت ساز و نجات دهنده مظلومان در فعالیت هستند. و لازم است متعهدان و بیداران و دلسوزان برای غربت اسلام و مهجوریت این بعد در احكام اسلام بویژه حج كه این بعد در آن ظاهرتر و موثرتر است با قلم و بیان و گفتار و نوشتار به كوشش برخیزند خصوصا در ایام مراسم حج كه پس از این مراسم عظیم انسان ها می توانند در شهر و دیار خود با توجه به این بعد عظیم مسلمانان و مظلومان جهان را بیدار و برای خروج مظلومان جهان از تحت فشارهای روز افزون ستمگران مدعی حمایت از صلح به حركت وادارند. و پر واضح است كه اگر در این كنگره عظیم جهانی كه همه اقشار ملت های مظلوم اسلامی از هر مذهب و ملت و دارای هر زبان و مسلك و هر رنگ و قشر ولی بازی واحد و لباس مشابه دور از هر آلایش و آرایش اجتماع نموده اند مسائل اساسی اسلام و مسلمین و مظلومان جهان از هر فرقه حل نشود و حكومت های مستكبر و زورگو سرجایشان ننشینند از اجتماعات كوچك منطقه ای و محلی كاری بر نخواهد آمد و راه حل فراگیری به دست نخواهیم آورد . (5 )
بیدارگری و بالا بردن سطوح آگاهی جوامع اسلامی جهت شناختن مسائل و مشكلات اساسی جهان اسلام شناختن دشمنان جهان اسلام آگاهی از موانع موجود بر سرراه ملل اسلامی و... از ابعاد دیگر یك حج كامل و ابراهیمی است . اگر برگزاری سالانه مراسم حج به سطوح آگاهی عمومی و سیاسی مسلمانان كمك نكند قطعا حج كاملی برگزار نشده است . امام خمینی معتقد است اگر حج به مجموعه ای از اعمال خشك خلاصه گردد و آگاهی و شعور به همراه نداشته باشد حج نیست و انسان را به سوی خدا سوق نمی دهد. امام خمینی در این باره می فرماید :
ای گویندگان ! نویسندگان ! در اجتماعات بزرگ عرفات و مشعر و منا و مكه معظمه و مدینه منوره مسائل اجتماعی و سیاسی مناطق خود را به گوش برادران ایمانی برسانید و از هم طلب نصرت كنید.
ای زائران خانه خدا! توطئه های راست و چپ بخصوص آمریكای چپاولگر و متجاوز و اسرائیل جنایتكار را به گوش عالمیان برسانید و از آنان استمداد كنید و جنایات این جنایتكاران را بشمارید. و به خداوند متعال برای اصلاح حال مسلمین و قطع ایادی جنایتكاران التجا پیدا كنید . (6 )
بزرگترین درد جوامع اسلامی این است كه هنوز فلسفه واقعی بسیاری از احكام الهی را درك نكرده اند. و حج با آن همه راز و عظمتی كه دارد هنوز به صورت یك عبادت خشك و یك حركت بی حاصل و بی ثمر باقی مانده است .
یكی از وظایف بزرگ مسلمانان پی بردن به این واقعیت است كه حج چیست و چرا برای همیشه باید بخشی از امكانات مادی و معنوی خود را برای برپایی آن صرف كنند. چیزی كه تا به حال از ناحیه ناآگاهان و یا تحلیل گران مغرض و یا جیره خواران به عنوان فلسفه حج ترسیم شده است این است كه حج یك عبادت دستجمعی و یك سفر زیارتی ـ سیاحتی است به حج چه كه چگونه باید زیست و چطور باید مبارزه كرد و با چه كیفیت در مقابل جهان سرمایه داری و كمونیسم ایستاد! به حج چه كه باید برای فشارهای روحی و جسمی مسلمانان چاره اندیشی نمود! به حج چه كه مسلمانان باید به عنوان یك نیروی بزرگ و قدرت سوم جهان خودنمایی كنند! به حج چه كه مسلمانان را علیه حكومت های وابسته بشوراند بلكه حج همان سفر تفریحی برای دیدار از قبله و مدینه است و بس ! و حال آن كه حج برای نزدیك شدن و اتصال انسان به صاحب خانه است و حج تنها حركات و اعمال و لفظ ها نیست و با كلام و لفظ و حركت خشك انسان به خدا نمی رسد . (7 )
برگزاری كامل و جامع حج و توجه به همه ابعاد اساسی آن تناسب شگفت انگیزی با اقتدار عزت و رونق و قدرت عمومی جوامع اسلامی دارد. هر دوره ای كه حج به معنای واقعی و به صورت یك حج تمام ابراهیمی برگزار شده است در آن دوره مسلمانان از هر نظر سقوط كرده اند یعنی نه معنویت قابل قبولی داشته اند نه قدرت سیاسی و چشمگیری از خودنشان داده اند نه سطح آگهی مناسب و شایسته ای یافته اند نه وحدت و همبستگی پیدا كرده اند نه از نظر عزت عمومی و استقلال توانسته اند افتخاری داشته باشند و...
بنابراین جوامع اسلامی پیش از هر چیز باید به رهنمودهای الهی امام خمینی درباره برگزاری كامل حج توجه نشان بدهند تا بتوانند همچون دوره های طلایی جوامع اسلامی پیشقراول ملل دیگر شوند و عزت واقتدار یابند.
پی نوشت ها :
1 ـ صحیفه نور جلد 19 ص 42
2 ـ همان ص 44
3 ـ صحیفه امام جلد 21 ص 77
4 ـ صحیفه نور جلد 18 ص 66
5 ـ همان جلد 19 ص 43
6 ـ صحیفه نور جلد 10 ص 222
7 ـ همان جلد 20 ص 227
امام خمینی : فلسفه حج یكی از فلسفه های بزرگ حج بعد سیاسی اوست كه دست های جنایتكار از همه اطراف برای كوبیدن این بعد در كار هستند و تبلیغات دامنه دار آنها مع الاسف در مسلمین هم تاثیر كرده است كه مسلمین سفر حج را بسیاریشان یك عبادت خشك خالی بدون توجه به مصالح مسلمین می دانند حج از آن روزی كه تولد پیدا كرده است اهمیت بعد سیاسی اش كمتر از بعد عبادی اش نیست بعد سیاسی علاوه بر سیاستش خودش عبادت است . از همه ابعاد آن مهجورتر و مورد غفلت تر بعد سیاسی این مناسك عظیم است كه دست خیانتكاران برای مهجوریت آن بیشتر در كار بوده و هست و خواهد بود. و مسلمانان امروز و در این عصر كه عصر جنگل است بیشتر از هر زمان موظف به اظهار آن و رفع ابهام از آن هستند
امام خمینی : حج كانون معارف الهی است كه از آن محتوای سیاست اسلام را در تمامی زوایای زندگی باید جستجو نمود. حج پیام آور و ایجاد و بنای جامعه ای به دور از رذایل مادی و معنوی است . حج تجلی و تكرار همه صحنه های عشق آفرین زندگی یك انسان و یك جامعه متكامل در دنیاست . و مناسك حج مناسك زندگی است . و از آنجا كه جامعه امت اسلامی از هر نژاد و ملیتی باید ابراهیمی شود تا به خیل امت محمد ـ صلی الله علیه وآله و سلم ـ پیوند بخورد و یكی گردد و ید واحده شود حج تنظیم و تمرین و تشكل این زندگی توحیدی است
امام خمینی بعد معنوی حج را سرمایه حیات جاودانه می داند و در این باره می فرماید : مراتب معنوی حج كه سرمایه حیات جاودانه است و انسان را به افق توحید و تنزیه نزدیك می نماید حاصل نخواهد شد مگر آنكه دستورات عبادی حج به طور صحیح و شایسته و مو به مو عمل شود و حجاج محترم و روحانیون معظم كاروان ها تمام هم خود را صرف در تعلیم و تعلم مناسك حج كنند و برمساله دانان است كه از همراهان خود مواظبت كنند كه خدای نخواسته تخلف از دستورات نشود. و بعد سیاسی و اجتماعی آن حاصل نمی گردد مگر آنكه بعد معنوی و الهی آن جامه عمل پوشد و لبیك های شما جواب دعوت حق تعالی باشد و خود را محرم برای وصول به آستانه محضر حق تعالی نمایید و لبیك گویان برای حق نفی شریك به همه مراتب كنید و از خود كه منشا بزرگ شرك است به سوی او جل و علی هجرت نمایید

علی معصومی (وزوایی )