نگاهی نو به واقعه‌ی غدیر

باتوجه به اهمیت خاص روز غدیر و لزوم بررسی جمله «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاه‏» برآن شدیم تا با تبیینی از حجت الاسلام والمسلمین سید محمد صادق علم الهدی به این مهم بپردازیم. وی در این باره می گوید: حدیث مشهور «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاه‏» از دو بعد قابل بررسی است:

از حیث سند:
بهترین نوع سند، تواتر است و بهترین نوع تواتر، لفظی است که حدیث غدیر از آن برخوردار است. به جرأت می‌توان گفت که اعتبار سندی حدیث غدیر در حدّ قرآن است که راه اثباتی به جز تواتر ندارد. از این رو هیچ عالم مسلمانی منکر اصل واقعه‌ی غدیر و حدیث آن نشده است.

از حیث دلالت:
موضع اصلی اختلاف شیعه و سنّی، معنای واژه «مولا» در حدیث فوق است، شیعه آن را به معنای متولّی امور و اولی به انفس، و سنّی آن را به معنای دوست و ناصر و بی‌ربط به مسأله‌ی ولایت و خلافت می‌داند.
حقیقت آن است که واقعه‌ی غدیر از ویژگی‌های متعدّدی برخوردار بود:

از نظر مکان:
بیابانی فراخ به نام «غدیر خم» انتخاب شد که به جهت شرایط اقلیمی، امکان آن را داشت که جمعیت انبوهی، مستقیماً تصویر و صدا نبی اکرم (ص) را ببینند و بشنوند.

از نظر زمان:
در مقطعی حسّاس و در آخرین سال حیات نبی اکرم (ص) (حجّة الوداع) اتفاق افتاد و او خود در ابتدای خطبه، به نزدیک بودن زمان رحلتش اشاره کرد: «وَ إِنِّی أَوْشَكَ أَنْ أُدْعَى فَأُجِیب‏».
علاوه بر این، انتخاب مقطع پایان حجّ و نزدیک‌ترین زمان به وقت بازگشت حجاج به شهرهای خود، هوشمندانه بود؛ زیرا اگر پیش از این و مثلاً در اثناء مناسک بدان اقدام می‌شد، احتمال آن بود که اصل ماجرا تحت الشعاع خاطرات و حوادث مراسم پرفراز و نشیب حج واقع شود و آنگونه که باید، در خاطره‌ها نماند.

از نظر افراد حاضر در اجتماع:
اهتمام بسیاری نسبت به حضور حدّاکثری مردم با فراخوان جلو رفته‌ها و انتظار برای رسیدن جماعت پشت‌سر صورت گرفت. علاوه بر این، ترکیب جمعیتی مردم حاضر نیز حائز اهمّیت بود که از ملّیت‌های مختلفی بودند و این امکان را داشتند که آنچه دیده و شنیده‌اند را در حداقل زمان در مسیر بازگشت به دیار خود، به اقصی نقاط جهان اسلام مخابره کنند.
حال فارغ از همه‌ی قرائنی که بزرگان شیعه برای معنای «مولی» اقامه کرده‌اند، اگر رهبر امتی در واپسین ایام حیاتش، در چنین اجتماع پاشکوه و حسّاسی، فردی را این گونه مورد تکریم و تعظیم قرار داد، چه هدف و مقصود معقولی می‌توان برای آن فرض کرد؟ به راستی اگر در روزگار ما رئیس جمهور یک مملکت در آخرین ایام تصدی، برای یکی از آنان که نامزد ریاست بعد از او هستند، چنین اجتماعی را ترتیب دهد، افکار عمومی و کارشناسان سیاسی اقدام وی را چگونه تحلیل می‌کنند؟
بنابراین، اگر فرض کنیم پیامبر اسلام در اجتماع غدیر قصد نداشت امیرمؤمنان ع را به خلافت بعد از خود نصب کند و صلاح امت را در این می‌دید که آنان از طریق اجماع و انتخابات به گزینه‌ی مناسب برسند، نمی‌توان منکر این شد که آن حضرت در آخرین روزهای عمر مبارکش ، سعی بلیغی ورزید تا با دعوت همگان به محبت و نصرت علی (ع)، مردم را به انتخاب او و اجماع بر خلافتش متمایل کند. اتفاقی که به هزار و یک دلیل رخ نداد.

---