موعود در ادیان ‌الهی و غیر ‌الهی

ایمان به ظهور منجی بشریت از وضع موجود و اقامه عدل و داد، به صورت فطری در نهاد بشر وجود دارد؛ از این رو این عقیده در هر ملت و دینی وجود دارد. شکی نیست که اعتقاد به اصلاح جامعه از وضعیت موجود، از ابتدای تاریخ بشر در ذهن مردم وجود داشته است و از عقاید اختصاصی دین اسلام نیست.

در بین ادیان آسمانی قبل از ظهور اسلام مشاهده می‏ کنیم که همگی خبر از وقوع این حقیقت داده و حتی صفات مصلح و راه‏ کارهای اصلاحی او را نیز بیان کرده ‏اند، گرچه نام او را مهدی و دعوت اصلاحی او را به نام مهدویت نگذاشته‏ اند. این عقیده و فکر حتی به ادیان دیگر از قبیل زردشتی و برهمنی و... نیز سرایت کرده است.(1)

در میان ادیان آسمانی و آیین ‏های شبه دینی و ملت ‏ها، می ‏توان از آن ها نام برد:

یهود به بازگشت عزیر یا منحاس بن عازر بن هارون اعتقاد دارد؛ مسیحیت با ایمان به بازگشت عیسی ‏علیه السلام؛ زردشت با ایمان به بازگشت بهرام شاه؛ هندوها با ایمان به بازگشت فیشنوا؛ مجوس با ایمان به بازگشت أوشیدر؛ بودایی ‏ها در انتظار ظهور بودا و... .(2)

آیین هندو

بشارت به ظهور منجی در کتاب ‏های مقدس هندوها نیز به چشم می ‏خورد. در کتاب «ماللهند» از کتاب ‏های مقدس هندوها آمده است: «در اواخر دوره چهارم، اهل زمین به فساد کشیده شده و اکثر آن ها کافر می ‏شوند. آنان معصیت‏ های بزرگ را انجام داده و حاکم آن ها افراد پست خواهد بود. مردم در آن روز به گرگ‏ ها شبیه ‏اند که همدیگر را می ‏درند و غارت می‏ کنند. کاهنان و مردان دین فاسد می ‏شوند و حق با دزدان می ‏شود و افراد باتقوا و زاهد را تحقیر می‏ کنند ... در آن زمان «برهمن کلا»، یعنی مردی شجاع و دیندار ظهور می ‏کند و زمین را با شمشیر برنده ‏اش از مفسدین و پلیدی‏ ها پاک کرده و افراد پاک و طاهر را حفظ خواهد نمود».(3)

در کتاب «شاکمونی» آمده است: «حکومت و دولت جهانی به دست مردی از ذریه سید خلایق عالمیان «کشن» بزرگ ختم خواهد شد؛ او کسی است که بر کوه ‏های شرق و غرب عالم حکومت خواهد کرد... و تمام ادیان الهی، یک دین خواهد شد؛ او که اسمش قائم و عارف باللَّه است، دین خدا را احیا خواهد نمود».(4) در کتاب «وشن جوک» از کتاب‏ های هندوها آمده است: «و در آخرالزمان زمین به دست مردی خواهد افتاد که خداوند متعال را دوست دارد و او از خواص بندگان خداست. نام او «فرخنده و خجسته» است.(5)

در کتاب «باسک» از کتاب ‏های هندوها آمده است: «دوره آخرالزمان به حکومت حاکم عادلی ختم خواهد شد که رهبر ملائکه و جن و انس است. حق با اوست. او بر دریا و خشکی و کوه ‏ها سیطره پیدا می ‏کند و از آنچه در آسمان ‏ها و زمین است، خبر می ‏دهد و کسی بزرگ‏ تر از او متولد نشده است».(6) در کتاب «أوپانیشاد» نیز آمده است: «این مظهر (ویشنو) در آخرالزمان ظهور می ‏کند، در حالی که بر اسبی سفید سوار و به دست او شمشیری برهنه است و به ماننده ستاره دنباله ‏دار می‏ درخشد و همه افراد پست را به هلاکت می ‏رساند و زندگی نوینی را برپا کرده و طهارت و پاکی را بر می ‏گرداند».(7)

آیین بودا

مؤسس آیین بودا، شخصی به نام «سدهارتا جوتوما» معروف به «بودا» است؛ او کسی بود که در نپال متولد شد و بودایی‏ ها او را فرزند خدا می ‏دانند و معتقدند که در آخرالزمان ظهور کرده، بشریت را از وضع موجود و گرفتاری ‏ها نجات خواهد داد. آنان می‏ گویند: «بودا با کامل کردن وظیفه خود با جسدش به آسمان رفته و بار دیگر به زمین باز می‏ گردد تا صلح و برکت را به مردم بازگرداند». بودایی ‏ها دو مذهب بزرگ دارند: مذهب شمالی که در حق بودا تا به حدی غلو کرده، او را خدای خود می‏ دانند و دیگری مذهب جنوبی که غلوشان در حق بودا کمتر بوده و بیشتر در منطقه آسیای شرقی ساکن هستند.

آیین زرتشت

در کتاب معروف زردشتیان به نام «زند»، پس از آنکه از مقابله و مبارزه ابدی بین ایزدان و اهریمنان سخن به میان می ‏آورد، می ‏گوید: «در این هنگام فتح و پیروزی و نصرت از ناحیه ایزدان واقع می ‏شود و بعد از نصرت و یاری ایزدان و نابودی نسل اهریمنان، عالم به سعادت اصلی خود می ‏رسد و فرزندان آدم بر کرسی سعادت و برکت خواهند نشست».(8)

جاماسب در کتاب «جاماسبنامه» از زردشت نقل کرده که فرمود: «مردی از سرزمین تازیان از ذریه هاشم خروج خواهد کرد. او مردی بزرگ سر، با جسمی عظیم، ساقی طولانی، بر دین جدش و با لشکری فراوان رو به ایران خواهد نمود؛ زمین را آباد کرده و آن را پر از عدل و داد خواهد نمود».(9) در همان کتاب بعد از بشارت به نبوت رسول اکرم ‏صلی الله علیه و آله می‏ گوید: «و از ذریه دختر آن پیامبر که به (خورشید عالم و شاه زمان) معروف است، مردی به خلافت خواهد رسید که در دنیا به حکم یزدان حکم خواهد نمود. او آخرین خلیفه آن پیامبر در وسط عالم، یعنی مکه است و دولتش تا روز قیامت دوام خواهد داشت...».(10)

در کتاب «زند بهمن یسن»، شرح کتاب «اوستا» کلام جاماسب را از قول استادش زردشت، این چنین نقل می‏ کند: «قبل از ظهور سوشیانس، خلف وعده، دروغ، بی‏ دینی و بی بند و باری در عالم گسترش می‏ یابد، مردم از خداوند دور شده و ظلم و فساد عالم را فرا می‏ گیرد. این امور، احوال عالم را دگرگون کرده و زمینه را برای ظهور منجی جهانی فراهم می ‏آورد و علائمی که هنگام ظهور اتفاق می ‏افتد، عبارت است از حادثه عجیب و غریبی در آسمان ظاهر می ‏شود که دلالت بر آمدن «خردشهر ایزد» دارد. ملائکه از طرف مشرق و مغرب، به اذن او فرستاده می ‏شوند تا خبرها و اعلان‏ ها را به عالم برسانند...».(11)(12)

پی نوشت ها:

1. رضوانی، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص 68.

2. الامامة و قیام القیامة، ص 270 و271؛ العقیده و الشریعة فی الاسلام، ص 192.

3. ماللهند، ص 321.

4. بشارت العهدین، ص 242؛ بشارة الظهور، ص 17.

5. همان، ص 272؛ بشارة الظهور، ص 18.

6. بشارة الظهور، ص 18.

7. اوپانیشاد، ص 737.

8. بشارات العهدین، ص 237 و238؛ بشارة الظهور، ص 34.

9. بشارت العهدین، ص 243 و 244.

10. بشارت العهدین، ص 273؛ بشارة الظهور، ص 20.

11. جاماسب ‏نامه، ص 25.