شگفتی‌های جهان: استخوان‌بندی سازمان بدن
باید قبل از هر چیز به موضوع استخوان بندی بدن توجه کنیم زیرا این قامت معتدل و شکل جالبی که انسان را از جانداران دیگر از لحاظ جسم متمایز ساخته،و انجام فعالیت های دامنه دار حیاتی را برای وی آسان نـموده اسـت،در درجه ی اول به همین موضوع بستگی دارد.
ما در مقابل یـک دسـتگاه بـزرگ قرار گرفته ایم که از چندین کارخانه فرعی دقیق منظم بوجود آمده؛از صد ها استخوان و عضلات،تشکیل یـافته؛ هزارها لوله بزرگ کوچک و ریز و درشت؛در آن بکار رفته است؛ بالاخره دستگاهی که هنوز سـر پنجه نیرومند علم بـه بعضی از اسـرار و زوایای آن،راه نیافته؛و اگر بخواهیم به شگفتی های این دستگاه آشنا شویم،باید قسمت های مختلف آن را یک یک مورد مطالعه قرار داده،و در هر یک از آنها آیات قدرت و نشانه های حکمت را با دقت هرچه بیشتر مشاهده کنیم.
صورت مرکب از چهارده استخوان است:که شامل استخوان های بینی و حفره های چشم و گونه ها و دو فک و کام و بالاخره دو استخوان ظـریف مـثلثی شـکل،مانند ستون خیمه،قائم گشته و بینی را به وجود آورده اند تا کـار تنفس و ترشحات بینی،به آسانی انجام گیرد.
در ایـن مورد باید قبل از هر چیز به موضوع استخوان بندی بدن توجه کنیم زیرا این قامت معتدل و شکل جالبی که انسان را از جانداران دیگر از لحاظ جسم متمایز ساخته،و انجام فعالیت های دامنه دار حیاتی را برای وی آسان نـموده اسـت،در درجه ی اول به همین موضوع بستگی دارد.
تقسیم‌بندی استخوان ها
استخوان های بدن،علاوه بر اینکه مانند جرزهای محکمی،این سازمان شگرف را برپا داشته اند از نظر وظیفه،به دو قسمت تقسیم می شوند:
قسمتی از آنها عهده دار وظیفه ی نـگهبانی هـستند، یعنی: بعضی از اعضاء حساس و لطیف بدن در پناه خود حفظ می نمایند،مانند استخوان سر که برای حفظ مغز و استخوان های ستون فقرات برای حفاظت مغز تیره،و قفس سینه به منظور نگهبانی قـلب و ریـه ها و بالاخره لگن خاصره مخصوص حفظ و نگهداری روده ها و مثانه و کلیه و کبد و غیره می باشد.
وظیفه قسمت دیگری از استخوان ها. انجام حرکاتی است که در زندگی ضرورت دارد استخوان ها از نظر دیگر بسه بخش متمایز تـقسیم مـی گردند:
1-اسـتخون های سر و صورت 2-استخوان های تنه 3-استخوان های دسـت و از اتـصال هـشت قطعه استخوان پهن،یک جعبه استخوانی بسیار محکمی به نام جمجمه برای حفاظت مغزی به وجود می آید، یکی از این هشت استخوان در کف جـمجمه واقـع شـده، بقیه به وسیله ی دندانه هائی که در اطراف آنها موجود اسـت،بـه یکدیگر جفت شده اند.
صورت مرکب از چهارده استخوان است:که شامل استخوان های بینی و حفره های چشم و گونه ها و دو فک و کام و بالاخره دو استخوان ظـریف مـثلثی شـکل، مانند ستون خیمه، قائم گشته و بینی را به وجود آورده اند تا کـار تنفس و ترشحات بینی، به آسانی انجام گیرد.
دندان ها
در ناحیه ی صورت واحد هائی از استخوان ها، پهلوی هم چیده شده؛صفوف منظم دنـدان ها را تـشکیل مـی دهند،قسمتی از دندان که در توی گوشت قرار گرفته ریشه و قسمتی از آنکه در بـیرون اسـت تاج دندان نامیده می شود،هرگاه دندان را به طول قطع کنیم؛قسمت های زیر را در آن مشاهده می کنیم:
1-ماده نـرمی بـه نام مـغز دندان در وسط قرار گرفته، و رگ های غذا دهنده دندان در آن وارد می شود؛چنانکه رشته هائی از اعصاب بـدین قـسمت مـنتهی شده؛سبب حساسیت دندان می گردد:
2-اطراف مغز دندان را ماده ای سخت تر پوشانیده است،که عـاج دنـدان نـامیده می شود
3-در قسمت بالائی دندان (ناحیه تاج )روی عاجرا پوشش سفید رنگ بسیار سختی به نام مـینا فـرا گرفته است:
4-پوشش دیگری به نام ساروج،دور ریشه را احاطه کرده است.
شکل دندان ها
دندان ها بـه طور کـلی چـهار نوع است:
1-دندان های پیشین (ثنایا) که لبه ی بیرونی آن ها تیغه ای و برنده است و تعداد آنـها در هـر فکی چهار است و این ها مأمور بریدن غذا می باشند.
2-در طرفین ثنایا؛ دو دندان مخروطی و تـیز (در هـر طـرف یکی) دیده می شود که برای دریدن غذاها بکار می رود و آنها را انیاب (نیش ها) گویند و عدد آنـها در هـر فکی دو است.
3-آسیای کوچک، تاج این دندان ها پهن بوده و دارای دو برجستگی می باشد؛ تـعداد آنـها در هـر آرواره چهار است و در طرفین دندان های نیش قرار گرفته اند (در هر طرف دو تا) و اینها معمولا دارای دو ریشه هستند.
آسـیای بـزرگ کـه در آن نیز تاج پهن بوده و دارای چهار برجستگی است؛تعداد دندانها در هـر آرواره شـش عدد(در هر طرف سه عدد) و برای آسیا کردن غذا مورد استفاده می باشد،تعداد ریشه های این دنـدان ها در پائیـن گاهی به سه و در بالا به چهار عدد بالغ م یشود. آسیاها به طور کلی چنانکه از اسـم آنـها پیداست،برای خرد کردن و سائیدن غذا اسـت،و بـا بـرجستگی هائی که دارند، به یکدیگر جفت شده؛ سخت ترین اجـسام غـذائی را خرد می نمایند به طوری که پس از مخلوط شدن به بزاق دهان،مواد غذائی برای ورود بـه کارگاه مـعده کاملا آماده است.
بقیه قـسمت های اسـتخوان بندی را بـرای شـماره ی بـعد می گذاریم،و هم اکنون توجه خوانندگان محترم را به چند نـکته ی توحیدی جلب می نمائیم:
1-شیخ الرئیس ابن سینا در کتاب «قانون» می گوید: «تعداد اسـتخوان سـر،بر دو حکمت اساسی استوار است:یـکی آنکه اگر بیکی از آن اسـتخوان ها آسیب و شکستگی وارد شود بقیه از خـطر مـحفوظ باشند در صورتی که اگر یک قطعه می بود،توجه آسیب به هر نقطه ای موجب ورود صـدمه به مجموع استخوان سر می گردد.
و دیگر ایـنکه هـمین تـعدد،باعث گردیده کـه آنـها از لحاظ استحکام تفاوت داشـته بـاشند. یعنی:استخوانی که در پشت سر واقع شده چون چشم آن را محافظت نمی کند،بیشتر در معرض خـطر اسـت،لذا از تمام این قطعات محکم تر بوده مـانند سـپری،عضو لطـیف مـغز را حـفاظت می کند و چون استخوان های جـانبی را چشم تا حدی نظارت می کند تا اندازه ای ظریف تر است و بالاخره استخوان جبهه، چون در روی چشم واقع شده و از خطر بر کـنار اسـت ظریف تر است»
2-در کنار استخوان های سر و صورت دنـدانه هائی قـرار داده شـده تـا در یـکدیگر کاملا جفت شـوند و بـی حرکت بمانند.
3-باز فیلسوف بزرگ ابن سینا در همان کتاب می گوید:«در نوک بینی یعنی در انتهای دو استخوان بینی غـضروفی قـرار داده شـده تا اولا چون استخوان ماده‌ای است سخت و تـماس آن بـا بـافت های لطـیف بـدن مـوجب ناراحتی می گردد،آن غضروف واسطه ی التیام میان استخوان و گوشت باشد،و این موضوع در استخوان های دیگر نیز رعایت شده است.
و ثانیا؛چون غضروف قابل اتساع است.هنگام تنفس شدید دهـانه ی سوراخ بینی وسعت می یابد».
4-دندان ها در کارگاه دهان سه نوع کار مختلف را انجام می دهند:دندان های پیشین مأمور بریدن غذایند و برای این کار مانند نوک قیچی تیز می باشند؛ آسیاب پهن و تیز بـوده بـرای پاره کردن و دریدن کاملا آماد ه‌اند و بالاخره دندان های آسیا که با برجستگی های خود از بالا و پائین بهم جفت می شوند و عمل سنگ آسیا را انجام می دهند؛و چون غذا را که در دهان می گذارند ابتداء باید بـریده سـپس نرم شود؛دندان های برنده در جلو دهان و دندان های نرم- کننده در عقب قرار گرفته است،علاوه دندان های جلو جمال و زینت انسان هم محسوب می گردند و لذا دیـه ی هـریک از دندان های جلو(شش عدد بـالا و شـش عدد پائین)دو برابر هر یک از دندان های عقب است یعنی دیه ی هر یک از اولی پنجاه مثقال طلا و دیه ی هریک از دندان های عقب بیست و پنج مثقال طلا است.
5-چون دنـدان ها وظـیفه ی بسیار مهمی داشته و روزی چـند مـرتبه این وظیفه ی حیاتی را انجام می دهند،روی آنها را زره بسیار محکمی به نام مینا،که سخت ترین مواد بدن انسان است پوشانیده است تا محفوظ باشند، و اگر در این زره ترک یا شکافی ایجاد شود ترشی غـذاها و مـیکروب های مختلف بدرون دندان راه یافته،و عاج را سوراخ و خراب می کنند،و هنگامی که خرابی از عاج گذشته به مغز دندان رسید،در دندان احساس می شود،و در این حال می گویند دندان را کرم خورده است.
اگر صفحه ی وجود خود را مطالعه کـنیم،مسلما دلائل روشنی،برای خـداشناسی مـی یابیم و منطق قرآن کریم را تصدیق می نمائیم آنجا که می فرماید: «سنریهم آیاتنا فی الافاق و فی انفسهم حتی یتبین لهم انه الحق»
یعنی:ما آیات قدرت و حکمت خود را،در آفاق جهان و وجود آدمیان،نشان مـی دهیم؛تا ظاهر و آشکار شود که خدا،حقست. (آیه ی 53 سوره ی سجده).
6-وضع دندان بندی اطـفال بـا اشخاص بـالغ یکسان نیست، در کودکان نزدیک شش ماهگی، از میان لثه دندان های ظریف و کوچکی جوانه می زنند، طللوع این دندان ها تـا سن سه سالگی ادامه می یابد و در این سن کودک دارای بیست عدد دنـدان مـی باشد،و چـون این دندان ها البته با لثه ی دوران کودکی تناسب داشته کوچک و ظریف است،و پس از رشد کامل اعضاء و نیرومندی دسـتگاه ها، دنـدان های قوی تری لازم است،لذا دندان های نیرومندتری که شماره ی آنها نیز دوازده عدد بیشتر است،پدید آمـده؛دنـدان های سـابق را،با زور هرچه تمام تر از پستشان بیرون می کنند؛و خود جانشین آنها می گردند.
خواننده ی محترم!این بود نـکته هائی که ما را به حکمت آفرینش متوجه می کند، ما اگر صفحه ی وجود خود را مطالعه کـنیم،مسلما دلائل روشنی،برای خـداشناسی مـی یابیم و منطق قرآن کریم را تصدیق می نمائیم آنجا که می فرماید: «سنریهم آیاتنا فی الافاق و فی انفسهم حتی یتبین لهم انه الحق»
یعنی:ما آیات قدرت و حکمت خود را،در آفاق جهان و وجود آدمیان،نشان مـی دهیم؛تا ظاهر و آشکار شود که خدا،حقست. (آیه ی 53 سوره ی سجده).منبع:
«درس هایی از مکتب اسلام » شهریور 1339، سال دوم - شماره 8/ توحید از نظر قرآن: شگفتی های جهان استخوان بندی سازمان بدن؛ نوشته حـسین نوری
