جامعه شناسی سیاسی

جامعه شناسی سیاسی (Political Sociology) که در واقع یکی از گرایش هایی است که موضوع مطالعاتش در مرز بین جامعه شناسی و علوم سیاسی است و دربرگیرنده ی دو معنای عام است.

بخش سیاست تبیان

به گزارش تبیان به نقل از باشگاه اندیشه، از یک سو، جامعه شناسی سیاسی، اشاره ای به شیوه ی اتخاذ شده در روابط فرد و دولت، دارد. در این مفهوم، جامعه شناسی سیاسی و نهادهای سیاسی بیانگر میزان تاثیر فرهنگ و ساختار و بافت اجتماع، بر روی باورهای سیاسی و نهادهای سیاسی موجود در جامعه است. با تکیه بر این تعریف، موضوع های پژوهشی جامعه شناسی سیاسی، پدیده هایی از قبیل جنبش های اجتماعی، باورها و بینش های سیاسی اعم از باورهای سیاسی جزء (1) و کل(2)، احزاب و سازمان های سیاسی، مشارکت های سیاسی و رهبریت یا رهبران سیاسی را دربرمی گیرد.

افزون بر این، پدیده های مورد بررسی در جامعه شناسی سیاسی که در سطح ساختار نظام قرار دارند. مثل سازمان ها، نهادها، دولت و حکومت، هم در سطح جزء هم در سطح کل، مورد پژوهش قرار می گیرند. البته زمانی که پژوهش در مورد پدیده های واحد یا فرد (Actor) الزاما در سطح جزء انجام می پذیرد.

از سوی دیگر، واژه ی جامعه شناسی سیاسی در یک مفهوم خاص تر، به پژوهش و بررسی پدیده های سیاسی با کمک گرفتن از ابزارهای نظری و شیوه های سنجش افکار، گفته می شود که در درون این تفکر به وجود آمده و تکامل یافته است. در این مفهوم، بخش قابل توجهی از پژوهش های جامعه شناسی سیاسی از یک آداب و رسوم نظری و بینش علمی رفتارگرایی(3) الهام گرفته است. بینش علمی رفتارگرایی به عنوان یک روش پژوهشی و مطالعاتی در درون جامعه شناسی سیاسی، حوزه ی پژوهشی خود را متوجه واحد یا فرد(4) به عنوان مرکزی ترین موضوع و واحد پژوهش قرار داده است. یکی از عواقب بارز این انتخاب (رفتارگرایی) الویت دادن به روش های کمی(5) است. اما قابل توجه است که در دهه های اخیر، بویژه از اوایل هزاره ی سوم میلادی، روش های کیفی از نوع استقرایی در سنجش افکار و تجزیه وتحلیل گفتمانی (Discurs Analysis) بیشتر و بیشتر از قبل مورد استفاده جامعه شناسی سیاسی قرار گرفت.

از دیگر شاخص های بارز این واژه، پژوهش و مطالعه درباره ی مقوله ها و پدیده هایی از قبیل قشر، طبقات و طیف های اجتماعی، دسته و طبقه بندی های اجتماعی، نقش و موقعیت های اجتماعی، کشمکش و اختلاف اجتماعی، عدالت اجتماعی یا عدم وجود آن، قدرت و ساختار اجتماعی آن و نفوذ اجتماعی است. در عین حال، می توان ادعا کرد که جامعه شناسی سیاسی ارتباط تنگاتنگ عملی و روشی با روانشناسی سیاسی دارد به این مفهوم که در این دانش، پدیده های سیاسی با استفاده از ابزارهایی که از علم روانشناسی به عاریه گرفته شده، مورد پژوهش قرار می گیرد.

از متفکران بنام جامعه شناسی سیاسی، می توان به کارل مارکس (1883 - 1818 Karl Marx)، ماکس وبر (1920 - 1864 Max Weber) و دیگر متفکران کلاسیک طرفدار نظریه و بینش الیتیسم (Elitism) اشاره کرد. قابل توجه است که خود ترکیب جامعه شناسی سیاسی، بعد از پایان جنگ جهانی دوم مورد استفاده پژوهشگران و متفکران قرار گرفت.