شیوه های فرزند پروری

هر پدر و مادری با هر خصوصیت اخلاقی، سعی دارد که بهترین روش را برای تربیت فرزند به کار گیرد؛ اما گاه والدین طبق تربیت پیشین خود و احساسات عمل می کنند و شیوه خود را مناسب ترین راه تربیتی می داند. با این که ممکن است عملکرد او بزرگ ترین ضربه را به شخصیت طفل وارد آورد؛ در ذیل به برخی از این شیوه های فرزندپروری اندازه خواهد شد:

- پر توقع بودن برخی والدین، معیارهایی آرمانی برای فرزندانشان مقرر می کنند و از آن ها تواقع دارند که این معیارها را بر آورده سازند و بعضی دیگر، توقع خیلی کمی دارند و به ندرت سعی دارند رفتار فرزند را تحت تأثیر خود در آورند.

- پاسخ دهی: برخی والدین به درخواست های فرزند پاسخ می دهند. و به بحث آزاد و گفت و گو با فرزندانشان می پردازند و بعضی دیگر هم طردکننده و بی اعتنا هستند. نتیجه در مورد بالا چنین است:

1- فرزندپروری مقترانه

مناسب ترین روش فرزندپروری است که در آن والدین مقتدر، درخواست‌های معقولی را، با تعیین محدودیت‌هایی برای کودک مشخص کرده که او باید از آن ها تبعیت کند و در این راه پایدار و جدّی هستند؛ در عین حال، صمیمیت و محبت نشان داده.

صبورانه به نظر و دیدگاه فرزندشان گوش کرده و به مشارکت در تصمیم گیری خانوادگی ترغیبش می نمایند. در این نوع فرزندپروری، حقوق والدین و کودک محترم شمرده می شود. فرزند شاد و سرحال است و در تکالیف جدید، موافق عمل می کند.

2-  فرزندپروری مستبدانه

در این نوع فرزندپروری، والدین متوقع بوده برای پیروی شدن ارزش زیادی قائل هستند و انتظار دارند بدون چون و چرا اطاعت شوند؛ بنابراین کمتر با اعضای خانواده گفت وگو می کنند؛ در صورتی که فرزندان شان دوست ندارند از آن ها پیروی کنند. لذا والدین به فشار و تنبیه متوسل می شوند.

3- فرزند پروری آسان گیرانه

این دسته از والدین، مهرورز و پذیرا بوده ولی متوقع نیستند و از هر گونه اعمال کنترل خودداری می‌کنند. فرزندانشان در هر سنی باشند، اجازه دارند که خودشان تصمیم بگیرند. در حالی که هنوز قادر به انجام آن نیستند؛ آن ها می توانند هر وقت که دوست دارند غذا بخورند، بخوابند و هر وقت می خواهند تلویزیون تماشا کنند. آن ها مجبور نیستند طرز رفتار خوب را یاد بگیرند؛ لذا خیلی ناپخته، بسیار پر توقع و وابسته به بزرگ ترها بار می آیند و وقتی از آن ها می خواهند کاری مغایر علاقه شان انجام دهند اطاعت نمی‌کنند.

نتیجه آن‌که در میان شیوه های مذکور، اجرای شیوه فرزند پیروزی مقتدرانه در طول سال های کودکی و نوجوانی، موجب غارت نفس بالا، پختگی اجتماعی- اخلاقی و پیشرفت تحصیلی خواهد شد؛ زیرا کنترل والدین، از نظر کودک توهین آمیز و خودسرانه نبوده بلکه منصفانه و معقول است. در این روش، پدر و مادر از طریق تنظیم کردن انتظارشان با توانایی فرزندشان به آنان امکان می دهند تا بفهند افراد شایسته‌ای هستند که می توانند، خودشان کارهای زندگی را انجام دهند. در نتیجه عزّت نفسشان زیاد شده؛ انسان هایی پخته و مستقل پرورش می یابد.

نکته های بیان شده حائز اهمیت است اما نباید از عوامل موثر دیگر در تربیت سنجیده و دینی غفلت ورزید، قرآن می فرماید: (سوره آل عمران / آیه 36)

خداوند او [مریم] را به طرز نیکویی پذیرفت و به طرز شایسته ای (نهال وجود او را رویانید او پرورش داد) و کفالت او را به «زکریا» سپرد هر زمان زکریا وارد محراب او می شد، غذای خصوصی در آن‌جا می دید از او پرسید: «ای مریم! این را از کجا آورده ای؟» گفت: «این از سوی خداست خداوند به هر کس بخواهد بی حساب روزی می دهد.

توجه به آیه یاد شده ما را به این نتیجه می رساند که عوامل موثر در تربیت عبارتند از:

1- ایمان، نیکوکاری و دعای مادر و تداوم او بر این کارها: «تقبلها ربها بقبول حسن»؛

2- شرایط مناسب رشد و نمو: «نباتا حسنا»؛

3- مربی خوب: «کفلها زکریا»؛

4- محیط سالم: «المحراب»؛

5- عمل و نیت کار فرزند: «کما دخل علیها»

6- تغذیه سالم و پاک: «وجد عندها رزقّا»

تأکید بر تربیت دینی از آن روست که اگر کودک، خدا را بشناسد و او را همراه همیشگی خود بداند، اگر به مشکلات و ناراحتی دچار شد، از خدا به عنوان پشتیبان خود کمک می طلبید. از طرفی به آداب و اصول اخلاقی پایبند می‌گردد: زیرا می داند کسی هست که همیشه ناظر بر اعمال اوست و کارهای نیکش را پاداش می دهد و از اعمال نادرستش خشمگین می شود. لذا در این بخش به راه های ایجاد محبت خدا و اهل بیت  (علیهم السلام) آموزش توکل و امیدواری، شکرگزاری ، قرآن و نماز، می پردازیم.

مهم آن جاست که در آموزش و تربیت دینی باید بهترین زمان ها و مناسب ترین مکان ها را انتخاب کرد و هم چنین از بازی کردن با کودک کمک گرفت تا در تثبیت آموزه ها، به نتیجه دلخواه رسید. هر گاه دل و قلب کودک آماده پذیرش مطالب دینی بود، می توان آن را به او القا کرد زیرا با این عمل، آموزه ها در ذهن او تثبیت خواهد شد. هم‌چنین از این نکته غافل نشد که قطعاً شرایط محیطی و اجتماعی زمان گذشته، با زمانی که کودکمان در آن قرار دارد مضاوت می باشد، لذا باید فرزند را با توجه به آداب و رسوم زمان و با توجه به پیشرفت‌های صورت گرفته تربیت کرده و از خطرات ناشی از ماهواره ها، سایت های غیراخلاقی و ... حفظ کرد.

حضرت علی (علیه السلام) در سخن حکیمانه ای می فرمایند:

فرزندانتان را به انجام دادن آداب خودتان وا ندارید زیرا آنان برای زمانی غیر از زمان شما آفریده شده‌اند.

در ادامه بحث به وظایف ویژه پدر و مادر می پردازیم. اما به جهت گستردگی آن ها در میان همه مسئولیت‌هایی که باید داشته باشند، آنها وظایفی یادآوری خواهد شد که بیشترین تأثیر را در تربیت دینی دارند.

منبع : کتاب عطیه الهی/ فاطمه سادات آقا میری