انتقاد کردن ازکودک ممنوع!

طبیعی است که کودک به سبب جهالت و نادانی و کم تجربگی، در زندگی دچار اشتباهات بسیاری باشد؛ اما برخی از والدین گمان می کنند که خود، دوران طفولیت بدون خطایی را پشت سر گذاشته اند. پس به جای راهنمایی فرزندشان، چه در حضور جمع و چه به طور خصوصی، از او دائما انتقاد می کنند در حالی که ...

امام سجاد (علیه السلام) می فرمایند:

آخرین سفارش حضرت خضر (علیه السلام) به حضرت موسی (علیه السلام) این بود که کسی را به سبب گناهش خوار [و تحقیر] نکن.

ولی والدین کم تجربه، این نصیحت را زیر پا می نهند و از کودک خود با بی مهری انتقاد می کنند؛ در حالی که حتی اگر با زبان دوستانه، این سرزنش انجام شود. باز ناراحت خواهد شد.

باید پذیرفت کودک نمی تواند از کسی تقلید کند، مگر آن که حس کند، آن شخص او را دوست داشته با اعمالش موافق است. اما وقتی می بیند پدر و مادر با بی احترامی، انتقاد می کنند، فکر می کند او را دوست ندارند؛ لذا در مقام لجاجت بر آمده برعکس گفتار والدین را انجام می دهد. امام علی (علیه السلام) می فرمایند:

زیاده روی در ملامت و سرزنش آتش لجاجت را شعله ور می کند.

والدین به عنوان مربی در عرصه تربیت، خصوصاً تربیت دینی، نه تنها باید از خطای متربّی خود بگذرند؛ بلکه لازم است به گونه ای با او برخورد نمایند که اگر طفل پشیمان شد، احساس کند مربّی، خطای او را از ذهنش پاک کرده و او را با آغوش باز می پذیرد.

جالب است که بدانید با نادیده گرفتن برخی رفتارها به طور حساب شده آن ها ناخواه آگاه ترک می شوند. گاه کودک برای جلب توجه و با آگاهی از این که مورد انتقاد و سرزنش قرار می گیرد، خطایی می کند که شما را آزار دهد. در این گونه شرایط، خود را کنترل کرده، به جای دعوا کردن، آرام برخورد کنید؛ این‌گونه برخورد کردن، رابطه ها را بهتر می سازد. ولی وقتی نبرد فریاد شکل می گیرد رابطه ها فلج شده منجر به شکل گیری مجدد افعالی می گردد که به خاطر آن ها عصبانی شده اید. لازم است که برای ایجاد اقتدار کامل در خانواده و موثر شدن در تصمیم گیری فرزندتان (که آزار شما باشد و تکرار اشتباهات گذشته با رها کردن آن) نخست خود را آرام کنید و رفتار او را ندیده بگیرید.

با این گونه رفتار از جانب شما، دیگر مرتکب آن نمی شود؛ زیرا به هدف خود که جلب توجه بوده دست پیدا نکرده است. البته باید نادیده گرفتنتان، سنجیده باشد و ببینید آیا رفتار کودک، برای خودش یا فرد دیگر خطرناک است و احتمال زیان مالی و جانی دارد یا نه؟

این نکته حائز اهمیت است که برخی رفتارها در برخی سنین طبیعی است؛ مثلاً (بداخلاقی در مورد اغلب کودکان دو یا سه ساله). با این حال نادیده گرفتن بدخلقی های اولیه به جای سرزنش و انتقاد یا تنبیه، بهتر می تواند از میزان آن ها در مراحل بعدی بکاهد. سعی کنید در این روش، به هیچ وجه «چه زیانی و چه غیرزیانی» واکنش نشان ندهید، حتی با حرکات صورت یا با نگاه کردن. بلکه روی خود را به سمت دیگری کنید و وانمود سازید مشغول انجام کاری هستید. وقتی کودک برای بار اول با بی توجهی رو به رو شود، از هر نظر بر شدت رفتارش می افزاید، تا جایی که مطمئن شود از شما پاسخ دریافت خواهد کرد، ولی شما نباید تسلیم شوید. با این روش، بعد از چند روزبه تدریج از بروز رفتار زنده طفل کاسته خواهد شد و در نهایت از بین می رود.

گام بعدی برای سرعت بخشیدن به اصلاح رفتارها، آن است که از فعالیت های مطلوب او تعریف و تحسین کنید؛ مثلاً اگر کودک برای رسیدن به خواست خود- که جلب توجه است- اسباب بازی هایش را کف اتاق ریخت و با بی توجهی شما مواجه شد، سپس به سراغ اسباب بازی هایش رفت تا بازی کند او را تشویق کنید و بگویید که از تماشای بازی کردن او با اسباب بازی هایش لذت می برید. در این صورت دیگر سعی نمی کند با پخش اسباب بازی وسط اتاق جلب توجه کرده به گونه ای که مورد سرزنش قرار گیرد.

البته اگر قادر به نادیده گرفتن یک رفتار برای مدت طولانی نیستید پس هیچ گاه این روش را شروع نکنید و شیوه دیگری را برای مقابله با رفتارهای منفی طفل، انتخاب کنید. برای نمونه، می توانید در حضور کودک متخلّف، با نادیده گرفتن رفتارش، از رفتار مثبت کودک دیگر ستایش کنید، این کار، تقلید کودک متخلّف را در پی خواهد داشت. اما توجه داشته باشید که اگر این روش، رفتار نامطلوب را تشدید کرد دست نگه دارید.

رفتار مقابل نادیده گرفتن والدین، انتقاد و سرزنش طفل، همراه با عصبانیت و فریاد است که در نتیجه، او را به مطلوب خود، یعنی جلب توجه می رساند، در صورتی که به عقیده نویسنده کتاب تربیت بدون فریاد وقتی بر سر کودک فریاد می زنیم در بردارنده یک پیام است: «تو باید حرف مرا گوش دهی و گرنه عصبانی می شوم و هنگامی که عصبانی می شوم تو باید از من اطاعت کنی تا دوباره آرام شوم. تمام واکنش های احساسی من به تو بستگی دارد.»

شما باید در یابید آیا قادرید در فروشگاه با گریه کودکتان برای خوراکی کنار بیایید. در حالی که مردم به شما خیره شده اند و سرشان را به علامت سنگدلی شما تکان می دهند یا می خواهید به کودک انتقاد کنید که «چرا هر وقت به فروشگاه می آییم تو می خواهی آبروی مرا ببری» یا با یک ویشگون گریه او را بیشتر کنید؛ شاید به او فقط وعده یک خوراکی را بدهید که در این صورت کودک، آرام‌تر از همیشه وارد فروشگاه می شود و احتمال دارد بعد از خوردن خوراکی اول، بعدی را تقاضا کند. بنابراین بیش از انتخاب هر عملکردی تبعات آن را در نظر بگیرید.

منبع : کتاب عطیه الهی/ فاطمه سادات آقا میری