آثار منفی تنبیه کودک

در مسیر تربیت کودک، به تنبیه نیاز هست؛ اما باید در نظر داشت که این عمل، اگر با ظرافت و سنجیدگی انجام نشود جنبه های منفی فراوانی هم دارد.

تنبیه شدید، موقتاً بدرفتاری کودک را متوقف کرده باعث تسکین فوری والدین می شود ولی در واقع اضطراب او را به همراه دارد، لذا نمی تواند قواعد اخلاقی مورد نظر را بیاموزد. اضطراب ناشی از تنبیه، اعتماد به نفس او را پایین می آورد و موفقیت در زندگی آینده اش را به خظر می اندازد. از طرفی، طفل از والدین تنبیه کننده دوری می گزیند؛ زیرا به اعتقاد او، تنبیه ناعادلانه است، بنابراین در حالی که از آن‌ها کینه به دل می گیرد، با فرار از زیر بار اطاعت سعی در انتقام گیری کرده و در مقابله با همسالان از شیوه سیلی زدن، داد و فریاد زدن و زورگویی استفاده می کند؛ این عمل موجب فاصله گیری دوستان و به انزوا کشیدن او خواهد شد.

هم‌چنین به جهت تحقیر شدن شخصیتش که ناشی از تنبیه بدنی است، زیردست بار آمده اجازه می دهد دیگران به او زور بگویند. در آینده نیز این فرد رفتار خشونت‌آمیز را در مورد فرزندان خود به کار خواهد گرفت. به عقیده ژان ژاک روسو:

هنگامی که طفل به دنیا می آید فریاد می زند، دوره شیرخوارگی را به گریه کردن می گذراند. گاهی او را می جنبانند یا نوازش می کنند تا آرام شود گاهی او را تهدید می کنند یا کتک می زنند تا سکوت کند. یا به میل فرزند تن در می دهیم یا به آنچه مورد نظر خودمان است عمل می کنیم. یا تسلیم هوا و هوس های او می شویم یا او را تسلیم هوا و هوس های خود می سازیم. حد وسطی در بین نیست یا باید فرمان بدهد یا اطاعت کند. بنابراین اول چیزی را که می فهمد معنای اربابی و بندگی است گاهی بیش از آن‌که گناه خود را بداند یا حتی بیش از آن‌که گناهی از وی سر بزند، مجازاتش می کنیم. بدین طریق در همان اول طفولیت سموم بوالهوسی، خودخواهی، کینه، ظلم و سایر شهوات و نفسانیات را در دل صاف او می ریزیم و بعدها پیدایش این رذایل را به طبیعت او نسبت می دهیم؛ به عبارت دیگر، آن ها را شریر بار می آوریم و بعد شکایت می کنیم که چرا شریر هستند.

روش های جایگزین تنبیه

با بر قرار کردن رابطه ای مناسب با کودک ارائه الگوهایی برای رفتا مناسب آگاه ساختن بیش از موقع در مورد نحوه رفتار کردن و تحسین هنگام انجام رفتار خوب، می توانید کردار خوب را در وجود او تنبیت کنید و به جای تنبیه بدنی، روش های دیگر را- که بیان شد- به کار بگیرید تا آثار تنبیه بدنی گریبان گیر کودک و خانواده نشود در ذیل به روشی که می توان جانشین تنبیه کرد، اشاره می شود:

اگر واکنش های احساسی خود را کنترل کنید، به گونه ای که هیچ فردی، حتی فرزند نتواند شما را به احساس، تفکر یا عمل خاصی وادار کند، می توانید یا تمرکز کردن بدانید چه کاری بهترین تأثیر را بر کودک داشته، آن را انجام دهید. حفظ خونسردی در مواقعی که او خطایی را انجام می‌دهد بسیار اهمیت دارد؛ مثلاً اگر ناخودآگاه اشتباهی انجام دهد، خودش نیز از این تغییر ناراحت است. در این میان، احساس همدردی شما، بیشتر موثر است تا تنبیه که احساس پشیمانی را در او زائل کرده و او را به جرّ و بحث وا می دارد. لذا اگر عذرخواهی کرد، عذر او را بپذیرد که در قرآن آمده است: (سوره شوری/ آیه 43)

کسانی که شکیبایی و عفو کنند از کارهای پر ارزش است.

پس بعد از حفظ خونسردی و احساس همدردی، انتظارات خود را جزء به جزء شرح داده و به کودک نشان دهید که چگونه می تواند خطاهای خود را جبران کند؛ سپس به او فرصت داده تا در پی جبران بر اید؛ مثلاً اگر روی کاناپه اشغال ریخته شده و نمی دانید مقصر کیست، چاره آن تحقیر و یا سرزنش کردن نیست بلکه باید گفت:

من نمی خواهم بدانم که این کار را چه کسی کرده، من دوست دارم دیگه این کار انجام نشه، حالا من هر دوی شما را احتیاج دارم که آشغال ها را از روی کاناپه تمیز کنید.

اگر در برابر خطای طفل:

- با او محترمانه برخورد کنید؛

- درباره احساس و احتیاجاتش به صورت کوتاه و واضح با او صحبت کنید؛

- سپس درباره احساس احتیاجات و انتظارات خود، به او بگویید؛

- بعد از کودک بخواهید راه حل های خود را بگوید؛

- سپس به بهترین شیوه عمل کنید.

تأثیر مثبتی در عدم تکرار آن خواهد داشت.

منبع : کتاب عطیه الهی / فاطمه سادات آقا میری