مسیرهای پیام رسانی (بخش دوم)

رده های عمده مسیرهای پیام رسانی شامل گیرنده های هسته ای، گیرنده جفت شده با G پروتئین هستند.

بخش مرکز یادگیری - مرجان سلیمانیان

در مطلب قبل دانستید که، هر گیرنده دو دومین عملکردی اصلی دارد. دومین اتصال به لیگاند و دومین اثر کننده. حال به توضیحات بیشتر در این باره توجه نمایید.

مولکول پیام رسان از محیط خارج یا سلول پیام دهنده دیگر تولید می شود و توسط گیرنده سلول هدف تشخیص داده می شوند.

گیرنده سلول هدف پیام خارج سلولی را دریافت می کند و آن را به پیام درون سلولی تبدیل می کند که بر رفتار سلول اثر می گذارد.

هر سلول در معرض مولکول های پیام رسان  زیادی قرار می گیرد که باید به طور انتخابی به این پیام ها پاسخ دهد که این انتخاب گری وابسته به نوع گیرنده هایی دارد که بر سطح سلول وجود دارند.

راه های ارتباط سلولی

1- ترشح پیام به داخل خون ) هورمون ( توسط سلول های اندوکرینی)

مثال: انسولین ترشح شده توسط پانکراس باعث جذب گلوکز توسط سلول های بدن می شود.

2- پیام رسانی پاراکرینی: مولکول پیام رسان تولید شده توسط سلول ها به طور موضعی در مایع خارج سلولی منتشر شده و به عنوان میانجی موضعی عمل می کند:

مثال: در محل زخم سلول ها با ترشح مولکول های پیام رسان تکثیر سلولی را تنظیم می کنند مانند فاکتور رشد اپیدرمی- فاکتور رشد مشتق از پلاکت

3- پیام رسانی نورونی: پیام به صورت سریع و اختصاصی بین سلول ها منتقل می شود. در پایانه آکسونی پیام الکتریکی به شیمیایی )میانجی عصبی( تبدیل می شود.

4- مولکول های پیام رسان در غشاء سلول ها قرار گرفته اند و با اتصال به گیرنده سلول هدف پیام منتقل می شود.

با وجود تنوع ترکیباتی که سلول های مختلف در محیط خود حس می کنند، انواع رده های عمده گیرنده های سلولی محدود می باشند.

* گیرنده های هسته ای

فاکتورهای رونویسی هستند و معمولا به صورت دیمر (ساخته شده از دو زیر واحد) وجود دارند. این گیرنده ها یا دائما در هسته حضور دارند و یا فقط پس از اتصال به لیگاند خود از سیتوپلاسم وارد هسته می شوند. برای نمونه گیرنده هورمون تیروکسین گیرنده ای هسته ای می باشد.

* همه گیرنده های جفت شده با G پروتئین

(GPCR ها) پروتئین هایی تراغشایی با ساختاری مشابه اند. این گیرنده ها G پروتئین های هتروتریمری را فعال می کنند. تا پیام را در درون سلول منتشر کنند. این رده از گیرنده ها فراوان ترین رده در بسیاری از یوکاریوت ها، از مخمر تا انسان، هستند.

* گیرنده های کانال یونی

در واقع کانال های یونی دریچه دار وابسته به لیگاند هستند. این گیرنده ها چندین زیر واحد تراغشایی دارند که منفذی را در میان خود ایجاد می کنند. با اتصال لیگاند، تغییر صورت بندی کانال باعث شارش یون های خاصی به درون یا بیرون سلول می شود.

* پروتئین کینازهای گیرنده، پروتئین فسفاتازهای گیرنده و گوانیلیل سیکلازهای گیرنده

از انواع گیرنده های عمدتا تراغشایی هستند که دومین اثر کننده آنها در سیتوپلاسم دارای ویژگی کاتالیتیک (آنزیمی) است. بیشتر پروتئین کینازهای گیرنده پس از فعال شدن می توانند برخی پروتئین ها (پروتئین های هدف) را در ریشه های تیروزین فسفریله کنند و بنابراین تیروزین کینازهای گیرنده نامیده می شوند.

پروتئین فسفاتازهای گیرنده پروتئین های هدف را دفسفریله می کنند و گوانیلیل سیکلازهای گیرنده GTP را به GMP حلقوی (cGMP) که همچون cAMP یک پیک دوم است تبدیل می کنند. در برخی گیرنده های سطح سلولی دومین اثر کننده به خودی خود فعالیت آنزیمی ندارد، بلکه پروتئین های دارای ویژگی آنزیمی را فراخوانی و فعال می کند تا به طور غیر مستقیم واکنش مورد نظر را (که اغلب فسفریلاسیون  پروتئین ها است) انجام دهند.

ادامه دارد ...

منبع: https://www.google.com

تنظیم کننده: محبوبه همت