50 سوگند، تا اعدام قاتل دختر خردسال
قسامه عبارت است از ادای سوگند توسط 50 نفر در قتل عمدی و 25 نفر در قتل شبه عمدی و خطای محض از ساکنین محلی که مبنی علیه یک قتل در آنجا یافت شده مبنی بر این که خود مرتکب جنایت نگردیده و اطلاعی هم از قاتل ندارد.
شامگاه بیست و پنجم مرداد سال 89 در پی مرگ «سوگند» کوچولو در بیمارستان نظرآباد، مادر داغدار دخترک با مراجعه به پلیس و تسلیم شکایتی، شوهر دومش را عامل قتل دخترش معرفی کرد.
بنابراین کارآگاهان ناپدری سوگند کوچولو را بازداشت کردند و تحت بازجویی قراردادند. همزمان با شروع تحقیقات، پزشکی قانونی علت مرگ دختربچه را مصرف قرص‌های مخدراعلام کرد. ضمن اینکه آثار کبودی روی گردن کودک نشان می‌داد او به شدت کتک خورده و شکنجه شده است. بدین‌ترتیب فریبرز 32 ساله به اتهام قتل فرزندخوانده‌اش، در سال 92 در دادگاه کیفری استان البرز محاکمه و به جرم قتل به قصاص محکوم شد. اما قضات دیوان عالی کشور پس از بررسی‌ها، این حکم را تأیید نکردند. بنابراین پس ازنقص حکم قصاص، سرانجام صبح دیروز ناپدری که به تازگی با قید وثیقه آزاد شده بود در شعبه یکم دادگاه کیفری استان البرز به ریاست قاضی رنجبر و با حضور دو قاضی مستشار- یزدان پورو خنک دار- پای میز محاکمه ایستاد.
در آغاز جلسه پس از بیان کیفرخواست توسط نماینده دادستان، مادر سوگند کوچولو در جایگاه ایستاد واز قضات خواست قاتل فرزندش هرچه زودتر به اشد مجازات محکوم شود. قضات نیز از وی خواستند تا سه ماه دیگر پنجاه شاهد را به دادگاه بیاورد تا با اجرای مراسم قسامه -سوگند- قتل دختر بچه توسط ناپدری‌اش را تأیید کنند تا قضات دادگاه درباره متهم تصمیم بگیرند. سپس متهم در برابر دادرسان ایستاد و گفت: «من سوگند را نکشتم و از اینکه مواد مخدرخورده و مرده خبری ندارم. شب حادثه من همراه با سوگند برای رساندن مادرزنم به خانه‌اش رفتم و موقع برگشت برای خریدن آبمیوه مقابل یک مغازه ایستادم و برای سوگند هم یک شیر موز خریدم ولی وقتی به خودرو برگشتم دیدم که سوگند بیهوش شده و اصلاً حالش خوب نیست. همان موقع سعی کردم با تنفس مصنوعی نجاتش بدهم اما حالش بهم خورد. من که به شدت ترسیده بودم به همان مغازه برگشتم و از صاحب مغازه تقاضای کمک کردم که با هم سوگند را به بیمارستان رساندیم اما چند دقیقه بعد پزشک اورژانس اعلام کرد او فوت کرده است.»
در پایان محاکمه قضات ختم دادرسی را اعلام کردند تا سه ماه دیگر مادر دختر بچه شاهدانش را برای اجرای قسامه به دادگاه معرفی کند.
قسامه چیست؟
قسامه (به فتح قاف) از قسم که همان یمین و سوگند باشد، گرفته شده. قسامه در لغت به معنی سوگندهایی است که تقسیم می شود بر اولیاء دم یا جماعتی که سوگند می خورند و همچنین قسامه به معنی گروهی است که بر امری قسم یاد کنند یا شهادت بدهند.
قسامه عبارت است از ادای سوگند توسط 50 نفر در قتل عمدی و 25 نفر در قتل شبه عمدی و خطای محض از ساکنین محلی که مبنی علیه یک قتل در آنجا یافت شده مبنی بر این که خود مرتکب جنایت نگردیده و اطلاعی هم از قاتل ندارد.
قسامه و سوگند هر دو ناظر بر قسم خوردن است، با این تفاوت که قسامه زمانی استفاده می‌شود که پای موضوع قتل در میان باشد، سوگند برای موارد غیر از قتل کاربرد دارد
در نگاهی كلی قسامه در مورد قتل عمد، شبه عمد و خطای محض و همچنین جراحات قابل اجراست. در خصوص قتل عمد در مواردی قسامه مطرح می‌شود كه صرفا ظن به وقوع یك جرمی از جانب یك شخص یا اشخاصی متصور باشد كه در قواعد حقوقی و فقهی از آن به عنوان لوث یاد می‌شود. در موارد لوث شواهد و قراینی علیه متهم وجود دارد، اما این دلایل آنچنان محكم نیست كه بتوان حكم به قصاص متهم داد. اجرای قسامه در پرونده‌هایی با موضوع قتل عمد به این شكل است كه 50 نفر از بستگان نسبی و مرد مدعی (اولیای دم) باید سوگند یاد كنند كه متهم مرتكب قتل عمدی مقتول شده است. نكته دیگر آن كه اشخاص قسم‌خورنده باید از روی جزم و یقین قسم بخورند نه از روی گمان و احتمال؛ قتل عمد به اثبات می‌رسد و حكم قصاص صادر می‌شود. نكته حایز اهمیت دیگر این است كه قسم‌خورندگان هنگام وقوع جنایت در محل حاضر نبودند اما بر اثر مسایلی كه از قبل وجود داشته مثل نزاع‌ها و تهدیدهای قبلی برایشان یقین حاصل شده كه متهم قاتل است.
در گذشته چنانچه شخص مدعی نمی‌توانست 50 نفر را برای سوگند خوردن در دادگاه حاضر كند، خودش می‌توانست به جای آنها سوگند یاد كند یا تعداد كسری قسم‌خورندگان را خودش جبران كند. در حقیقت در قانون سابق 50 قسم ملاك بود اما در قانون فعلی بنابر فتوای مقام معظم رهبری و طبق قانون 50 قسم خورنده ملاك است. حال اگر شاكی نتوانست 50 نفر قسم‌خورنده را به دادگاه معرفی كند، می‌تواند به مظنون رد قسم كند. به این معنا كه متهم باید 50 نفر را در دادگاه حاضر كند یا خودش 50 مرتبه قسم بخورد كه بی‌گناه است. در چنین شرایطی حكم تبرئه متهم صادر و دیه مقتول از صندوق بیت‌المال به خانواده اولیای دم پرداخت می‌شود.
در حالتی دیگر اگر نه اولیای دم و نه متهم حاضر به قسم خوردن نباشند باز هم متهم به پرداخت دیه محكوم می‌شود. حالت دیگری كه می‌توان متصور بود اینكه ممكن است شاكی نتواند 50 قسم خورنده را به دادگاه معرفی كند و حاضر به رد قسم هم نباشد. در این شرایط دادگاه حكم به توقف دعوی می‌دهد به این معنا كه نه تنها حكم قصاص صادر نمی‌شود بلكه متهم آزاد می‌شود و هیچ دیه‌ای هم به اولیای دم پرداخت نمی‌شود. در مواردی كه قاضی وقوع قتلی را شبه‌عمد تشخیص دهد و پرونده از موارد لوث باشد اولیای دم باید 25 نفر از بستگان نسبی را در دادگاه حاضر كند كه آنان سوگند یاد كنند متهم مجرم است. شرایط اجرای این‌گونه از قسامه هم مثل قتل عمد است و در صورت اجرا متهم به پرداخت دیه محكوم می‌شود.
تفاوت قسامه و سوگند
قسامه و سوگند هر دو ناظر بر قسم خوردن است، با این تفاوت که قسامه زمانی استفاده می‌شود که پای موضوع قتل در میان باشد، به طوری که قاضی ظن و گمان به قاتل بودن شخص دارد، ولی دلیل یا مدرک قطعی موجود نیست. در این حالت اصطلاحا گفته می‌شود که مورد از موارد لوث است. در این صورت تعداد افراد مشخص به تعداد معینی قسم می‌خورند. با اجرای قسامه ظن قاضی از بین می‌رود. اما سوگند که آن هم به نوعی قسم خوردن است، توسط خود شخص که ادعایی علیه او وجود دارد، اجرا می شود. سوگند برای موارد غیر از قتل کاربرد دارد.
منبع: خبرآنلاین، حق گستر، موسسه آموزشی فاخر
