ساخت کیت تشخیص رنگ های مجاز خوراکی از غیر مجاز

رنگ های خوراكی گروهی از افزودنی ها هستند كه به صورت طبیعی و یا مصنوعی تهیه می شوند.

بخش پروژه های دانش آموزی - مهدی رحمانی

دوازدهمین دوره از پروژه ‌های دانش آموزی تبیان نیز با یاری خداوند و حضور پر شور شما دوستان و علاقمندان به پایان رسید اما کار ما هنوز تمام نشده است! این دوره نیز همچون سال ‌های گذشته دوستان بسیاری با ثبت طرح ‌ها و ایده ‌های خلاقانه خود در منوی "پیشنهاد موضوع" ما را در ارتقای تنوع پروژه ‌ها یاری نموده اند. هم چون گذشته بر آن شدیم تا با گردآوری این ایده ‌های جالب ، علاوه بر قدر دانی از این دوستان نوآور، زمینه ای را برای ایده پروری سایر پژوهشگران علاقمند فراهم آوریم. فراموش نکنید که ما همیشه منتظر طرح ‌های جدید شما عزیزان هستیم.

نام ایده: ساخت کیت تشخیص رنگ های مجاز خوراکی از غیر مجاز بر پایه کروماتوگرافی لایه نازک

نام ارائه دهنده/دهند گان: زهرا رحیمی، مبینا پرنیان و صهبا آقاجان زاده

زمینه و نوع پروژه: تغذیه

درجه سختی: متوسط

نام مدرسه: فرزانگان 1

مقدمه

در سرتاسر تاریخ بشری، رنگ غذا ویژگی کلیدی برای ارزیابی حسی کیفیت بوده است. همراه با ظهور غذاهای فرآوری شده، رنگ غذا حتی اهمیت بیشتری هم پیدا کرد. رنگ های خوراكی گروهی از افزودنی ها هستند كه به صورت طبیعی و یا مصنوعی تهیه می شوند. رنگ ها معمولاً جهت زیبا نمودن، یك شكل كردن و پوشاندن عیوب در فراورده های غذایی به كار می روند.

در غذاهایی كه امروزه مصرف می شود تركیبات مختلفی به صورت خواسته یا ناخواسته اضافه می شود كه از آن ها به عنوان افزودنی یاد می شود. افزودنی های غذایی تركیباتی هستند كه به منظور افزایش ماندگاری، بهبود ظاهر، طعم و ارزش غذایی به محصولات خوراكی و آشامیدنی اضافه می شوند. هر ماده ای كه در جریان ساخت، عمل آوری، آماده سازی، بسته بندی، حمل و نقل و یا نگهداری به غذا اضافه شود افزودنی محسوب می گردد.

رنگ ها جزو این دسته از مواد می باشند. رنگ ها ترکیبات طبیعی و یا مصنوعی هستند كه در صنایع غذایی با هدف بهبود خواص ظاهری و دادن ظاهر جذاب و اشتها آور به مواد غذایی، حفاظت از ویتامین در مقابل نور، تشدید و یكنواخت كردن رنگ محصول به كار می روند. رنگ غذا یكی از مهم ترین خصوصیات غذا است كه در درجه نخست از سوی مصرف كننده در رابطه با كیفیت ارزیابی میگردد. به علت تنوعی كه رنگ ها به غذا می دهند تمایل برای مصرف آن ها رو به افزایش است. امروزه استفاده از مواد رنگی در صنعت خوراکی از اقبال عمومی بالایی برخوردار شده است این مواد در دو گروه طبیعی و سنتزی موجود می باشند.

کروماتوگرافی لایه نازک یکی از روش های جداسازی است که برای جداسازی مقدارهای بسیار کم نمونه های شیمیایی کاربرد دارد. در این کروماتوگرافی جداسازی بر اساس تقسیم نمونه بین فاز ساکن جامد و فاز متحرک مایع انجام می شود. جسم جاذب جامد (سیلیکاژل، آلومینا و ...) را به صورت یک لایه نازک بر روی یک صفحه شیشه ای یا پلاستیکی و... به صورت یکنواخت پخش می‌ کنند. حلال با سازوکار جذب سطحی روی لایه جاذب بالا می رود و اجزای متفاوت نمونه برحسب نوع و استحکام پیوند جداسازی می شوند. استفاده از این روش در اواخر دهه 1950 آغاز شد و صفحات مورد استفاده در این روش تحت عنوان TLC در سال 1960 میالدی توسط کارخانجات مرک و دساگا به صورت تجاری به بازار ارایه شد.

امروزه استفاده غیرمجاز از رنگ های مصنوعی در تهیه مواد غذایی نگرانی های بهداشتی زیادی را به وجود آورده است. اطلاع از دلایل استفاده غیرمجاز از این رنگ ها می تواند برنامه ریزی و اقدامات مدیریتی و كنترلی لازم را تسهیل نموده و گام مهمی برای حفظ سلامت جامعه باشد.

روش

دانش آموزان جهت ساخت کیت تشخیص رنگ های مجاز خوراکی از غیر مجاز بر پایه کروماتوگرافی لایه نازک به مدت 3 الی 5 جلسه به بررسی های کتابخانه ای پرداختند و برای به دست آوردن اطلاعات مورد نیاز در مورد آنالیت های مورد اندازه گیری و روش استفاده شده در پژوهش حاضر پرداختند، سپس کلیه یافته های خود را پیاده سازی نموده و تبدیل به پرپوزال ارائه طرح کردند. در مرحله بعد به توضیح کامل روش تشخیص افزودنی های مجاز از غیر مجاز در مواد خوراکی با استفاده از آموزش کامل و مرحله به مرحله روش استفاده ازکروماتوگرافی لایه نازک پرداختند، در مرحله بعد دو نوع حلال قطبی و غیر قطبی تهیه کردند و پس از بهینه سازی کامل محلول های استاندارد، از روش لایه نازک استفاده شد و بر روی نمونه های حقیقی مورد آزمایش قرار گرفت و در نهایت کیت تشخیص تهیه شد.

مهارت ‌های کسب شده

1. روش ایده یابی (بارش مغزی)

2. مهارت کار در آزمایشگاه (رعایت نکات ایمنی)

3.  آشنایی با مهارت کاربرد ابزار و وسایل مورد نیاز

4.  آشنایی با پروپوزال نویسی

5. آَشنایی با مقاله نویسی

6. آشنایی با تهیه پاورپوینت

7. آشنایی با نحوه جستجوی اطلاعات

8. آشنایی نحوه فیش برداری

9. مهارت ساخت پوستر علمی

10. مهارت انجام کارگروهی

11. آشنایی با با روش کروماتوگرافی لایه نازک

12. آشنایی با انواع رنگ های خوراکی

13. آشنایی با شیوه تشخیص رنگ های خوراکی مجاز و غیر مجاز

تنظیم کننده: محبوبه همت