تبیان، دستیار زندگی
ست یكم تیرماه سال ‪ ۱۳۶۰سازمان تبلیغات اسلامی به‌دستور بنیانگذاركبیر انقلاب با هدف تبلیغ اسلامی به شیوه‌های مختلف، بیان خوبی‌ها و ارزشها از بدیها و تشویق مردم به سوی این ارزشها تشكیل شد. بوجود آمدن چنین نهادی با اسم سازمان ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اطلاع‌رسانی دینی نیازمند تحول درشیوه‌ها، الگوها و متناسب‌سازی با نیازهاست

یكم تیرماه سال ‪ ۱۳۶۰سازمان تبلیغات اسلامی به‌دستور بنیانگذاركبیر انقلاب با هدف تبلیغ اسلامی به شیوه‌های مختلف، بیان خوبی‌ها و ارزشها از بدیها و تشویق مردم به سوی این ارزشها تشكیل شد.

بوجود آمدن چنین نهادی با اسم سازمان تبلیغات اسلامی در فضای جامعه و نظام اسلامی، تاكید امام بر توجه مضاعف به دینی كردن فضای جامعه و تبیین درست ارزشها، هنجارها و احكام دینی برای مردم بویژه نسل‌های نو را یادآور می‌شود.

اما اینكه آیا در طول ‪ ۲۵سالی كه از عمر این نهاد فرهنگی و مذهبی می‌گذرد آیا توانسته در تحقق اهداف خود و ضرورت وجودیش موفق عمل كند؟ بسیاری از كارشناسان علوم دینی باور دارند اهمیت وضرورت وجود چنین نهادی در كنار حوزه‌های علمیه در جامعه اسلامی بركسی پوشیده نیست، اما باید به این باور برسیم كه باید در عرصه دین نیز مانند تمامی عرصه‌های دیگر خود را به مجهز به شیوه‌های نو تبلیغ و اطلاع‌رسانی كرد.

آنان بر این مطلب تاكید می‌كنند كه صرفا اصرار بر شیوه‌های سنتی به معنی بازگذاشتن عرصه برای رقبا و حتی معاندان دین است.

یك استاد حوزه علمیه مشهد معتقد است: تبلیغ و اطلاع رسانی در هر حوزه‌ای از جمله حوزه دین نوعی مهارت است، مهارتی كه ما به وسیله آن باید بتوانیم اندیشه‌ها و باورهای خود را به رخ دیگران بكشانیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی واعظ موسوی گفت: بنابراین برای تبلیغ موفق دینی باید بستر آن كه همانا نیازسنجی است ،فراهم شود.

وی بیان كرد : متاسفانه در حال حاضر اصلی‌ترین مبلغان دینی جامعه یعنی طلاب حوزه علمیه مطالبی را در حوزه می‌آموزند كه با نیازها و فضای جامعه امروز كمتر سنخیت دارد.

او اظهار داشت : آنان در این مراكز اصول و فقه فرا می‌گیرند در حالیكه یادگیری اخلاق و معارف ناب قرآنی و اسلامی از اصلی‌ترین ضروریات است.

وی گفت : وقتی این دانش آموختگان علوم دینی به میان مردم به قصد تبلیغ و تبیین دین می‌آیند، آموزه‌هایشان با نیازهای مردم كه بیشتر كسب مهارتهای زندگی است، فاصله دارد.

وی افزود: در چنین شرایطی وقتی انواع و اقسام شیوه‌ها و مهارتهای كاربردی زندگی از غرب وارد جامعه می‌شود، مردم به آن سمت كشیده می‌شود.

این استاد حوزه علمیه افزود: در حالیكه ملتی كه قرآن و عترت دارد نباید تحت تاثیر الگوهای غربی قرار بگیرد.

موسوی تاكید كرد: امروزه روحانیون و مبلغان ما در بالای منبرها از زندگی سخن نمی‌گویند بلكه بیشتر به مسایل و عالم بعد از زندگی می‌پردازند.

وی با اشاره به اینكه به نظر می‌رسد كه شیوه‌های كنونی تبلیغ دینی دیگر كارساز نیست، گفت: شیوه‌ها و محتوای آموزش طلبه‌ها باید بازبینی شود.

او اضافه كرد: طلبه ما باید بتواند شرایط و مقتضات زمان خود را درك كند و خود را به علوم و فنون روز مجهز كند.

این روحانی افزود : البته پس از پیروزی انقلاب اسلامی تحولی در برنامه‌های آموزشی حوزه‌های علمیه بوجود آمده اما این تغییرات مطابق نیازها پیش نرفته و هنوز تا تحقق آنها فاصله دارد.

او به سفر مقام معظم رهبری درسال ‪ ۱۳۷۰به شهر قم اشاره كرد وگفت: ایشان در این سفر بر تحول در شیوه و محتوای آموزشی حوزه‌های علمیه تاكید كردند پس از آن نیز ستادی برای بررسی این مسئله و برنامه‌ریزی پیرامون آن تشكیل شد ولی متاسفانه اهداف این ستاد بزودی به فراموشی سپرده شد.

این كارشناس علوم دینی، تجربه تلخ كلیسا در قرون وسطی را یادآور شد و افزود: در آن زمان كلیسا و دین بسیار مورد توجه اروپاییان بود و تقریبا این نهاد در تمام ابعاد زندگی آنان حضور داشت.

وی ادامه داد: اما پس از مدتی كه دین و كلیسا به خرافات آلوده شد و به جای برآوردن نیازهای زندگی روزمره، به تفتیش عقاید مردم پرداخت، انسان عصر رنسانس كه نسبت به‌اجداد قبل از خود درك بهتری نسبت به محیط و پیرامون خود داشت، دین و كلیسا را به دلیل برآورده نكردن نیازهایشان به كلی كنار گذاشت.

به گفته وی، البته این خطر در اسلام بویژه تشیع به دلیل نگاه پویا به مسایل زندگی روزمره و درنظر گرفتن تمامی خواسته‌ها ونیازها، تا این حد جدی نیست، اما باید كمرنگ شدن دین را در جامعه جدی گرفت.

موسوی افزود: امروزه این سووال مطرح است به موازات تبلیغات گسترده اینترنتی و ماهواره‌ای دنیای غرب و تهاجم فرهنگی، ما درمقابل چه كرده‌ایم؟ وی گفت: آیا واپس زدن و تكفیر آنها كارساز است ؟ امروزه دیگر عصر تكفیر گذشته است، امروزه دیگر جنگ، جنگ تبلیغات و قدرت تفكر است و دراین میان هر جامعه‌ای و گروهی كه از ابزار و اصول تبلیغ بهره بیشتری برده باشند موفق تر هستند.

یك استاد حوزه و دانشگاه در این رابطه معتقد است: تبلیغات یك فرایند است، فرایندی كه طی آن مجموعه‌ای از اصول، ارزشها و آرمانها كه تعیین كننده زندگی مادی و معنوی، افراد و اجتماع بشر است ،منتقل می‌شود.

علی‌اكبر نوایی افزود:تبلیغ از جمله تبلیغ دینی سه شرط دارد ودر صورتیكه این سه شرط محقق شود می‌توان گفت تبلیغات انجام شده است.

وی بیان كرد: نخست اینكه تبلیغات باید براساس نیازها جامعه و فطرت انسانها منطبق باشد تا بتواند در مردم نفوذ كند، در واقع ابلاغ باید به دل باشد نه صرفا به حس !

او ادامه داد: دوم اینكه تبلیغات باید بتواند در اندیشه و عمل مردم تغییر ایجاد كند.

وی شرط سوم انجام تبلیغ درست دینی را ایجاد تحول در جامعه ذكر كرد.

به گفته وی، مجموعه این شرطها نشان می‌دهد در جامعه ما تبلیغ دینی به شكل درست و اصولی آن انجام نشده است.

او اظهار داشت: ابتذال فرهنگی و انواع معاملات ناصواب از جمله ربا كه در پاره‌ای مواقع در جامعه مشاهده می‌شود موید آن است كه تبلیغ دینی در جامعه ما ضعیف، ناكارآمد و آسیب‌دیده است.

نوایی، وجود اشكال در این زمینه را در در تمامی عرصه‌های پیام‌رسانی شامل خود پیام، پیام‌دهنده، پیام گیرنده و ابزار اطلاع‌رسانی می‌داند.

این استاد حوزه و دانشگاه تاكید می‌كند كه در حوزه‌های علمیه و آموزش و پرورش ما كه مامن اصلی تبلیغات دینی است، اطلاع‌رسانی و شیوه‌ها تبلیغات مطلوب نیست.

وی می‌افزاید: فقر پژوهش در حوزه‌های علمیه یكی از علل اصلی این مسئله است.

او گفت: در حال حاضر حوزه‌های علمیه در فقر مالی به سر می‌برند و به سختی امورات روزانه خود را برآورده می‌سازند، بنابراین نمی‌توانند به پژوهش و آسیب شناسی پیرامون موضوعات مختلف از جمله تبلیغ و اطلاع‌رسانی فكر كنند.

وی معتقد است: باید دولت به كمك حوزه‌های علمیه بیاید و درصدی از بودجه تحقیق و پژوهش را به این نهاد آموزشی و تربیتی اختصاص دهد.

او تاكید كرد: از سوی دیگر ما باید برنامه بلند مدت برای تبلیغات دینی در تمامی عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، حقوقی و مدنی جامعه تدوین كنیم و در آن مسیر حركت كنیم.

معاون فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی خراسان رضوی در پاسخ به این سووال كه آیا سازمان تبلیغات در عرصه اطلاع‌رسانی دینی موفق بوده است یا خیر می‌گوید: با توجه به اعتبارات و امكانات سازمان در طول ‪ ۲۴سال گذشته، عملكرد نسبتا موفقی داشته است.

حجت‌الاسلام حسین حائری افزود: تا سال گذشته سازمان تبلیغات در میان نهادهای دولتی كمترین اعتبارات را به خود اختصاص داده است، به همین دلیل نتوانسته برخی نیازهای جامعه و وظایف محوله خود را برآورده سازد.

وی بیان كرد: تا پارسال بودجه این سازمان به یك دهم بودجه‌های سازمانهای تربیت بدنی و نهضت سوادآموزی هم نمی‌رسید ولی امسال با جهش نسبتا خوبی كه در اعتبارات سازمان صورت گرفته، امید می‌رود در عرصه تبلیغات و اطلاع رسانی دینی حضور موفق‌تری در جامعه داشته باشیم.

او به بحث اصلاح شیوه‌های تبلیغات دینی در كشور اشاره كرد و گفت: باید شیوه‌های نوین اطلاع‌رسانی را وارد حوزه دین كرد ولی این امر نباید به معنی كنار گذاشتن روشهای سنتی تبلیغ كه همان منبر و تبلیغ چهره به چهره است، منسوخ شود.

وی برخی رویكردهای جدید سازمان در عرصه اطلاع رسانی را یادآور شد و افزود: ایجاد موسسه فرهنگی- مذهبی تبیان از جمله سایت‌های است كه در پاسخگویی به نیازهای دینی و تبلیغی در دنیا حرف اول را می‌زند.

معاون فرهنگی سازمان تبلیغات ادامه داد: انتشار نشریات در موضوعات مختلف دینی از دیگر فعالیت‌های تبلیغاتی نوین سازمان است كه اگرچه در حال حاضر محدود است اما با افزایش اعتبارات می‌توان آنها را به لحاظ كمی و كیفی گسترش داد.

حائری اضافه كرد: امسال اجرای ‪ ۱۲پروژه پژوهشی در موضوعات مختلف دینی با ‪ ۶۰۰میلیون ریال اعتبار در سازمان تبلیغات اسلامی استان آغاز شده كه امید می‌رود نتایج این پژوهشها بتواند مسئولان اصلی‌ترین نهاد تبلیغ دینی را زمینه شناخت نیازها و اولویت‌ها و نیز اصلاح روشها یاری كند.