تهیه ارقام سریع پخت حبوبات (لوبیا و نخود)

در این پژوهش به شناسایی ارقام لوبیای قرمز و نخود با خواص تغذیه ای مناسب و سرعت پخت بالا و با روش های مختلف از جمله تغییر میزان و دوره آبیاری، شناسایی و کاشت ارقام مناسب، تغییر در تغذیه گیاه در طول دوره گل دهی و تلقیح مصنوعی در بین ارقام شناسایی شده با هدف دستیابی به بذور زود پخت و بازار پسند، پرداخته شده است.

بخش پروژه های دانش آموزی - مهدی رحمانی

دوازدهمین دوره از پروژه ‌های دانش آموزی تبیان نیز با یاری خداوند و حضور پر شور شما دوستان و علاقمندان به پایان رسید اما کار ما هنوز تمام نشده است! این دوره نیز همچون سال ‌های گذشته دوستان بسیاری با ثبت طرح ‌ها  و ایده ‌های خلاقانه خود در منوی "پیشنهاد موضوع" ما را در ارتقای تنوع پروژه ‌ها یاری نموده اند. هم چون گذشته بر آن شدیم تا با گردآوری این ایده ‌های جالب ، علاوه بر قدر دانی از این دوستان نوآور، زمینه ای را برای ایده پروری سایر پژوهشگران علاقمند فراهم آوریم. فراموش نکنید که ما همیشه منتظر طرح ‌های جدید شما عزیزان هستیم.

نام ایده: تهیه ارقام سریع پخت حبوبات (لوبیا و نخود)

نام ارائه دهنده/دهند گان: ثمین ملکی

زمینه و نوع پروژه: تغذیه

درجه سختی: دشوار

نام مدرسه: فرزانگان 3

مقدمه

پس از غلات، دومین منبع مهم غـذایی، حبوبـات اسـت. در بین حبوبات لوبیای قرمز و نخود از لحاظ ارزش غـذایی و مقـدار مصـرف، در مقام های نخست دنیا قرار دارند. لوبیا از ۲۲ درصد پروتئین، ۶۲ درصد قند (کربوهیدرات از نوع نشاسته) و ۲ درصد مواد چربی تشکیل شده و یکی از مقوی‌ ترین حبوبات روی زمین به شمار می ‌رود و چون مواد پروتئینی آن نسبتاً زیاد است، عده‌ ای از دانشمندان آن را بمانند عدس (گوشت فقرا) هم نامیده‌ اند. زیرا «تا حدودی» می‌ تواند جای خالی گوشت حیوانی را در یک برنامه غذایی سالم پر کند و تا حدی همان مواد لازم در گوشت را به بدن برساند در حقیقت ارزش بیولوژیك پروتئین موجود در لوبیا مربـوط به مقدار اسیدهای آمینه ضروری آن اسـت. نخود نیز مانند سایر حبوبات، فیبر بالایی دارد. فیبر محلول مانند یك برس زبر، سیستم گوارشی را پاك می كند. این نوع فیبر، گلوكز (قند) و كلسترول خون را كاهش می دهد. همچنین نیاز به انسولین را در افراد دیابتی كم می كند. در بین گروه های حبوبات نخود، عدس و نخود فرنگی، پروتئین، كلسیم و آهن را به مقدار كافی و لازم برای رفع نیاز بدن فراهم می كنند.

جهـت بازار پسـندی لوبیـا و نخود بررسی قابلیت پخت مثل زودپزی، درصد پـروتئین، قـدرت هضـم آسان، طعـم و مـزه و ... اهمیـت دارد. در شرایط بی آبـی شـدید مولكـول هـای حـاوی بانـدهای هیدروژنی جایگزین مولكول های آب در گیاه مـی شـود. همچنـین روزنه ها، عمل فتوسیستم، وجود پروتئین های خاص و روبیسكو، لیپیدها و قندها روی سازش و تحمل گیاه نسبت به شرایط تـنش خشكی اثـر مـی گـذارد. از طرفی افزایش ضخامت پوست با دیرپزی همبستگی مثبت داشـته و بـا یـك ژن غالب كنترل می شود. پروتئین دانه نیز یك صفت پلیژنیك است و با چند ژن كنترل می شود و شدیداً تحت تأثیر عوامل محیطـی قرار دارد. اهداف اصـلاح لوبیـا و نخود در ایران، بالا بردن بازارپسندی از نظر رنگ، درشـتی انـدازه دانـه، زودپزی، نازكی پوسته دانه، عملكرد زیاد، افزایش كیفیت محصول، پروتئین زیاد و اسیدهای آمینه ضروری، كوتاهی دوره گلدهـی، فرم بوته و ... می باشد. زودپزی و نازكی پوسـته دانـه، فاكتورهـای مهمی هستند كه در شرایط انبارداری در مكان بـا دمـا و رطوبـت نسبی بالا، بذور را كم كیفیت و دیرپز مـی كنـد.

به صورت خلاصه می توان گفت سرعت پخت حبوبات از جمله نخود و لوبیا بـه دو عامـل ژنتیكـی (سـاختمان دانـه، فیزیولوژی آن و بیوشیمی دانـه) و محیطـی (دمـا، آب دسترسـی گیاه و شرایط اكولوژیك) بستگی دارد. از سوی دیگر در ارقام زود پخت اندازه دانه کوچک تر دارند که محتوای پروتئینی و غذایی پایین تری داشته و بازار پسندی کم تری دارند.

هدف

لذا در این پژوهش به شناسایی ارقام لوبیای قرمز و نخود با خواص تغذیه ای مناسب و سرعت پخت بالا و با روش های مختلف از جمله تغییر میزان و دوره آبیاری، شناسایی و کاشت ارقام مناسب، تغییر در تغذیه گیاه در طول دوره گل دهی و تلقیح مصنوعی در بین ارقام شناسایی شده با هدف دستیابی به بذور زود پخت و بازار پسند، پرداخته شده است.

روش

به منظور بررسی پدیده مقاومت به پخت حبوبات، دو نوع مهم و پر مصرف از انواع دیرپز و زودپز آن ها (لوبیای قرمز و نخود) پرداخته شد و آزمایش‌ هایی شامل اندازه گیری میزان جذب آب دانه ها، افت سختی مواد جامد در حین خیساندن و پخت، تغییرات ضخامت پوسته پس از خیساندن و پخت بر روی نمونه های حبوبات مدنظر مورد آزمایش قرارگرفت.

در این راستا پس از کشت ارقام شناسایی شده از طریق آزمایش‌ های بالا، در شرایط گلخانه ای با توجه به نیاز آبی و غذایی هر یک از ارقام با تغییر هر یک از متغیرها به بررسی اثر هر یک از آن ها پرداخته شد. همچنین در شرایط گلخانه ای یکسان (نور، دما، محیط کشت و آبیاری)، در مرحله گل دهی غنچۀ گل هایی که در آن ها گلبرگ ها شروع به ظاهر شدن کرده است انتخاب شد و عمل اخته کردن، گرده گیری و تلقیح مصنوعی در آن ها انجام پذیرفت. پس از رسیدن به مرحله بذردهی در هر یک از روش ها، بذرهای به دست آمده مجدداً تحت آزمایش‌ های ذکر شده در بالا قرار گرفته و بذرهایی که با اهداف تحقیق هم خوانی بیشتری داشتند انتخاب شدند. ارقام به دست آمده جهت بررسی بروز صفات مدنظر در نسل های بعد، مجددا کشت و بذور حاصل از آن ها تحت بررسی کیفیت مورد انتظار قرار گرفت.

مهارت ‌های کسب شده

1. روش ایده یابی (بارش مغزی)

2. مهارت کار در آزمایشگاه (رعایت نکات ایمنی)

3.  آشنایی با مهارت کاربرد ابزار و وسایل مورد نیاز

4.  آشنایی با پروپوزال نویسی

5. آَشنایی با مقاله نویسی

6. آشنایی با تهیه پاورپوینت

7. آشنایی با نحوه جستجوی اطلاعات

8. آشنایی نحوه فیش برداری

9. مهارت ساخت پوستر علمی

10. مهارت انجام کارگروهی

11. آشنایی با فواید لوبیا و نخود

12. آشنایی با شیوه‌های پخت لوبیا و نخود

13. آشنایی با شیوه کشت حبوبات

تنظیم کننده: محبوبه همت