اتصالات سلولی (بخش دوم)
کانکسین ها در اتصالات رخنه ای یک مجرای سیتوپلاسمی بین دو سلول مجاور ایجاد می کنند.
مرکز یادگیری - مرجان سلیمانیان
در مطلب قبل دانستید که، اتصالات رخنه ای بین دو سلول مجاور اجازه می دهند تا مولکول های کوچک و یون ها بین دو سلول تبادل شود. حال در ادامه بااتصالات سلولی دیگر از جمله اتصال تنگ و رخنه ای آشنا خواهید شد.
* در اتصالات تنگ، پروتئین های متنوعی حضور دارند، از جمله آکلودین ها، کلادین ها و JAM ها. پروتئین های مرکزی در اتصالات تنگ کلادین ها هستند. این پروتئین های تراغشایی، دومین های بیرون سلولی خود را به صورت حلقه هایی گرد هم می آورند تا مجراهایی برای عبور انتخابی مولکول ها فراهم شود. کلادین های مختلف در انتخابی بودن در عبور انواع یون ها متفاوت می باشند. علاوه بر کلادین ها، پروتئین های دیگری، مانند آکلودین ها، در اتصالات تنگ حضور دارند. مجموعه این پروتئین ها کمربندی دور تا دور هر سلول ایجاد می کنند تا عبور مواد از لابه لای سلول ها را کنترل و قطبیت سلول را حفظ کنند. برخی از این پروتئین ها به رشته های اکتین در سیتوپلاسم نیز متصل می شوند. پروتئین های تشکیل دهنده اتصالات تنگ از یک سلول به پروتئین های مشابه در سلول مجاور متصل می شوند و غشای این سلول ها را به هم نزدیک می کنند.
شکل 2: اتصال تنگ
* در اتصالات رخنه ای، شش پروتئین تراغشایی موسوم به کانکسین در غشای یک سلول گرد می آیند و نیم کانالی به نام کانکسون را می سازند. دو نیم کانال کانکسون از دو سلول در مقابل هم قرار می گیرند و یک مجرای آبی بین سیتوپلاسم دو سلول برقرار می کنند.
طول هر کانکسون حدود 17 نانومتر و قطرش حدود 7 نانومتر می باشد. دو نیم کانال کانکسون از دو سلول مجاور، (کانال اتصال رخنه ای) را می سازند که قطر موثر درونی آن در پستانداران nm2/1 می باشد. این کانال ها که ظاهری شش ضلعی دارند، به صورت اتصالات رخنه ای بزرگ و کوچک تجمع می یابند و باعث می شوند دو غشا در این نواحی با (رخنه ای) 2 تا 3 نانومتری از هم فاصله داشته باشند.
کانکسین های مختلف، اتصالات رخنه ای متفاوتی را ایجاد می کنند. هر کانکسون می تواند از کانکسین های یکسان یا متفاوت تشکیل شده باشد. در سلول های تحریک پذیری مانند نورون ها و سلول های ماهیچه ای قلبی، اتصالات رخنه ای ارتباط الکتریکی مستقیم بین سلول های مجاور را امکان پذیر می کنند. نفوذ پذیری اتصالات رخنه ای در هر زمان با تنظیم باز و بسته شدن آنها توسط سلول کنترل می شود.
بدین ترتیب غشای دو سلول مجاور از طریق استوانه های پروتئینی کانکسونی بهم وصل می شود. اتصال سلول - سلول به این طریق را اصطلاحا (Gap junction) یا نکسون می نامند. در محل هر Gap junction دو پروتئین استوانه ای شکل نکسون که از هر سلول به اشتراک گذاشته شده حضور دارند )مجموعا 12 زیرواحد کانکسین( چرخش زنجیره های پلی پپتیدی کانکسینی باعث ایجاد کانال دربخش مرکزی استوانه پروتئینی کانکسونی می شود. بطور کلی از روزنه یا کانال Gap junction ملکول های کوچکتر از 811 دالتون نظیر یون ها، آمینواسیدها، قندها، ویتامین ها، برخی هورمون ها cAMP و Ca2+عبور می کنند. باز و بسته شدن منفذ Gap junction توسط تغییر غلظت یون Ca2+ و pH کنترل می شود، بطوریکه:
غلظت کلسیم پایین و pH بالا)شرایط قلیایی( باعث باز شدن و غلظت کلسیم بالا و pH پایین )شرایط اسیدی( باعث بسته شدن منفذ Gap junction میشود.
* در اتصالات چسبی و دسموزوم ها، پروتئین هایی موسوم کدهرین ها نقش کلیدی دارند. اتصال کدهرین ها از دو سلول مجاور، غالبا اتصال خوددوست می باشد، می توان گفت یک نوع کدهرین تمایل دارد به همان نوع کدهرین در سلول مقابل متصل شود. علاوه بر اتصال به کدهرین های سلول مجاور، کدهرین های یک سلول نیز می توانند از کنار به یکدیگر متصل شوند.
در نتیجه اتصال جانبی و نیز ارتباط بین کدهرین ها در سلول های مختلف بافت، اتصالات چسبی و دسموزوم ها شکل می گیرند.
ادامه دارد ...
منبع: www.doctortabriz.ir
تنظیم کننده: محبوبه همت
