زندگی نامه استاد محمد- قاضی

محمد قاضی در ۱۲ مرداد سال ۱۲۹۲ یا ‌‌۱۲۹۳ش. در شهر مهاباد زاده شد. پدرش امام جمعه شهر بود و پیش از محمد، دو پسرش که آن‌ها را نیز محمد نامیده بود، در کودکی درگذشته بودند.

نام: محمد- قاضی

متولد: مهاباد

پیشه: مترجم

تاریخ تولد و تاریخ فوت: ١٢٩٢- ١٣٧٦

محمد قاضی در ۱۲ مرداد سال ۱۲۹۲ یا ‌‌۱۲۹۳ش. در شهر مهاباد زاده شد. پدرش امام جمعه شهر بود و پیش از محمد، دو پسرش که آن‌ها را نیز محمد نامیده بود، در کودکی درگذشته بودند. محمد قاضی از خاندان بزرگ قاضیان مهاباد بود که هر کدام به نام‌خانوادگی خود از روی نام پدر یا پدربزر‌گ‌شان، واژه‌ای می‌افزودند.

محمد قاضی نیز نخست نام‌خانوادگی امامی قاضی را برای خود انتخاب کرد و سپس آن را به قاضی برگرداند. پس از مرگ پدر، یکی _ دو سالی را نزد مادر و مادربزرگش در روستایی در نزدیکی مهاباد گذراند. در سال ۱۳۰۷ گواهی نامه ششم دبستان را گرفت و چون مهاباد در آن زمان دبیرستان نداشت، پس از یک سال انتظار از مهاباد به تهران آمد و عمویش جواد قاضی که در وزارت خانه دادگستری کار می‌کرد، او را به دبیرستان فرستاد، قاضی آموختن زبان فرانسه را در مهاباد نزد شخصی به‌نام آقای گیو، از کردهای عراق، آغاز کرد.

در سال ۱۳۱۵ از دبیرستان دارالفنون دیپلم ادبی گرفت و در سال ۱۳۱۸ در رشته حقوق قضایی دانش‌آموخته شد. از سال ۱۳۲۰ اندک زمانی در وزارت خارجه و سپس در دارایی به کار پرداخت.

در سال ۱۳۰۷ که محمد قاضی دوره دبستان را به پایان رسانده و هنوز به دبیرستان راه نیافته بود، زبان فرانسه را پیش یکی از کردان عراقی آموخت و در دوره دبیرستان و دانشکده آموختن این زبان را پی گرفت. از همین زمان به ترجمه علا‌قه ‌مند شد.

در این سال‌ها کتاب‌های جزیره پنگوئن‌ها از آناتول فرانس و سپیددندان از جک لندن را ترجمه کرد.

محمد قاضی از مترجمان برجسته دوره معاصر ایران است. وی ۵۰ سال ترجمه کرد و نوشت و نتیجه تلاش او ۶۸ اثر اعم از ترجمه ادبی و آثار خود او به زبان فارسی است.

محمد قاضی پس از بازنشستگی به فعالیت در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان پرداخت که حاصل این دوره ترجمهٔ کتاب‌های باخانمان از هکتور مالو، ماجراجوی جوان از ژاک ژروند و زوربای یونانی از نیکوس کازانتزاکیس است.

محمد قاضی در ۱۳۵۴ به بیماری سرطان حنجره دچار شد و هنگامی که برای معالجه به آلمان رفت، بیماری تارهای صوتی و نای او را گرفته بود و پس از جراحی، به‌ علت از دست دادن تارهای صوتی، دیگر نمی‌توانست سخن بگوید و از دستگاهی استفاده می‌کرد که صدایی ویژه تولید می‌کرد. با این حال کار ترجمه را ادامه داد، و ترجمه‌های جدیدی از او تا آخرین سال حیاتش انتشار می‌یافت.

وی ۵۰ سال ترجمه کرد و نوشت و نتیجه تلاش او ۶۸ اثر اعم از ترجمه ادبی و آثار خود او به زبان فارسی است. از آثار مهم ترجمه‌شده توسط او می‌توان به دن کیشوت اثر سروانتس، نان و شراب اثر اینیاتسیو سیلونه، آزادی یا مرگ، و در زیر یوغ نام برد.

وی بیشتر از زبان فرانسوی به فارسی ترجمه می‌کرد. او در مقدمه کتاب زوربای یونانی، خود را “زوربای ایرانی” نامیده‌است.

محمد قاضی در سحرگاه چهارشنبه ۲۴ دی ۱۳۷۶ در ۸۴ سالگی در تهران درگذشت. همسر وی، «ایران» پیش از او درگذشته بود. محمد قاضی در شهر زادگاه خود مهاباد به خاک سپرده شد.

در فروردین ۱۳۸۶ خورشیدی در کوی دانشگاه مهاباد از تندیس محمد قاضی به بلندی چهار متر پرده‌برداری شد.

مجموعه آثار استاد محمد قاضی: